Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

786. Zijn handen jeuken hem,

d.w.z. hij heeft grooten lust om te vechten. Het ww. jeuken heeft hier de beteekenis van sterk verlangen naar iets, haken naar, zooals in de 17^de eeuw en thans nog dialectisch; vgl. jokerig, jeukerig naar iets, verlangend naar iets; Opprel, 61: Hij jookt om klaar te komen. Voor de 17^de eeuw vgl. Winschooten, 276: Mijn spieren jooken: dat is, ik ben geneegen tot vegten: gelijk men anders seid, mijn handen jooken; Huygens V, 101: Gut, Kees, ick voel men hande, ick voel men naegele, men tanden en men bloet soo jeucke; Zeestraet, 99. Zie Ndl. Wdb. V, 1754; Halma, 236: De handen jeuken hem, hij heeft lust tot schrijven of tot vegten; lat. prurit mihi tergum, dorsus; pruriunt dentes, pugni (bij Plautus; zie Otto, 121; V. Wyss, 31); hd. seine Hände jucken ihm; eng. his fingers itch to be at it; to tickle at, heftig naar iets verlangen (zeldzaam); fr. les mains lui demangent; fri. de tosken jukje him, de tanden jeuken hem, de maag jeukt hem, dat in vroegeren tijd in onze kluchten voorkomt in den zin van: hij heeft honger (zie Harreb. II, 324); ook de hûd, de rêch jokket him; de hanne jokje my; in Twente: de knökkel jokt mi.¹⁾ Syn. den kriebel in zijn vingers hebben (o.a. Dievenp. 58).

1) In Vlaanderen en Holland beteekent mijn rechterhand jeukt mij, ik heb geld, eene erfenis te verwachten (nd. meine linke Hand juckt), waarvoor ook mijn neus jeukt mij (in Overijsel = we krijgen wijn); terwijl mijn linkerhand jeukt mij beteekent ik verwacht slaag, of in Friesland: ik zal geld moeten uitgeven; de rug jeukt hem, hij wil geslagen worden; zie Halma, 236 en Sewel, 368; W. Dijkstra, II, 240 en Aug. Gittée in Los en Vast, 1890, bl. 260. Te Leeuwarden: miin gat joekt mij: 't wudt 'n goed butterjaar, d.i. de boter wordt goedkoop; dan kan men veel boter eten, wat den stoelgang bevordert; jeukende voeten doen sneeuw of dooi verwachten; de ooren jeuken, zijn belust op nieuws. Zie Volkskunde, XXIII, 231; Ndl. Wdb. VII, 281 vlgg.