Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

836. Hard tegen hard,

d.w.z. barsch tegen barsch, dus: elkander in felheid niets toegevend, gezegd van twee vertoornde menschen. De zegswijze is ontleend aan het malen; vgl. mlat. raro molunt bini lapides eque bene duri (Werner, 84); Mhd. zwêne glîche herte steine malent selten kleine; Goedthals, 72: Twee herde steenen malen selden cleene, dur contre dur ne fist onques bon mur; Servilius, 258*: Twee herde steenen malen selden cleyne (fijn); De Brune, 123; 306: Twee harde steenen in t gemeen, zy maelen zelden reyn en kleyn; Wander IV, 817; oostfri. twe harde stenen malen gin gôd mêl; zie Molema, 147 a: hard tegen hard, de twist is hooggaande; 't gait hard om hard = het is ernst, beide partijen doen hun uiterste best; mnd. hart gegen hart (Eckart, 189). Sedert de middeleeuwen is de verbinding bekend, blijkens Lekensp. III, 3, 92:

[p. 321]

 

Maer vindi liede die sijn loos,

 

Ongheraect ende quadertieren,

 

Die in deser felre manieren

 

U dus willen voorgaen,

 

Die so moghedi weder staan

 

Metten selven datsi leren:

 

So moghedi hart met herde keren.

waarmede te vergelijken is Hs. Moll, 7, 82 b: Christus haren herden woorden herdelike antwoorde, als enen naghel jeghens enen anderen slaende; zie ook Sart. III, 4, 26: Ignis non extinguitur igni, hert tegen hert is quade kans; in Hopm. Ulr. 65: Hart tegen hart zei de duvel, en hij scheet tegen de donder; De Brune, 304: Hard teghen hard dat valt te zuer; Sewel, 317: Het is hard tegen hard, it is hard against hard; Rutten, 87: hard om hard; fri. hird tsjin (of om) hird; vgl. Ndl. Wdb. V, 2150; Wander II, 365; hd. hart wider hart oder hart gegen hart tut niemals gut; eng. hard with hard never made any good wall; syn. is het Zuidnederlandsche kop tegen kei (Joos, 102; Waasch Idiot. 364; Antw. Idiot. 634) of hard tegen onzacht.