Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

895. Het hemd is (of zit) nader dan de rok,

d.w.z. zich zelven of zijne naaste bloedverwanten moet men het eerst bedenken of, zooals men in Zuid-Nederland ook zegt: eerst oomken en dan oomkens kinderen (Schuerm. 430; Joos, 134), eene gedachte, die in zeer vele talen op soortgelijke wijze wordt uitgedrukt. Zoo vinden we bij Plautus, Trin. 1154: Tunica propior pallio est. Bij ons in de latere middeleeuwen bij Goedthals, 81: Mijn hemde gaet my naerder dan mynen rock, la chemise est plus pres que le pourpoint; in de Prov. Comm. 522: Minen rock es mi na, mer theemde naerder, est prope sed propior mea lanea linea vestis; ook bij Campen, 124; Servilius, 236*; Bebel, 286; Sart. I, 4, 40; De Brune, 369; 371; Oudemans IV, 517:

Besorcht u selven eerst, gelovet dit gewis,
Dat immer u het hembd' naer dan den mantel is.

In het Fransch: la chemise est plus proche que le pourpoint; hd. das Hemd ist mir näher als der Rock; eng. close sits my shirt, but closer my skin; near is my coat but nearer is my skin; Friesch: it himd is neijer as de rock of as 't wammis; zie verder Jongeneel, 90; Tuinman I, 297; II, 101; Harreb. I, 302 a; Nkr. VI, 11 Mei p. 2: 't Hemd zit

[p. 343]

nader dan de rok; Waasch Idiot. 284 b; Antw. Idiot. 1754: het hemdeken is nader als den rok (of als het roksken), eerst voor bloedverwanten, dan voor vreemden; Wander II, 438; 499 en vgl. Sart. I, 4, 41: myn Dye is my naerder dan myn Knie; gri. γόνυ κνήμης ἔγγιον.