Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

972. Op zijn eigen houtje,⁹⁷²

d.w.z. op eigen gezag, op zijn eigen handje; ook in het Friesch: hy docht dat op syn eigen houtsje; in het Meiderichsch: upp sien ëgen Höltje (gleich: auf eigene Rechnung und Gefahr; Dirksen I, 15). De uitdr. dateert uit de 17^de eeuw en wordt aangetroffen bij Pers, 497 b; 686 a; 738 a; Huygens VIII, 318, 450 en V, 269:

Mijn tuynman had mijn' Elst sijn waschelixte tacken,
Gewaerschout noch gelast, begonnen af te hacken.

Mij docht het was te stout.

Hoe gaet dat, seid' ick, Louwtje,

Kapt ghij mijn eigen hout

En op uw eighen houtje?

Zie verder Tuinman I, 81: Hy doet dat op syn eigen houtje; Harreb. I, 336. Houije wordt verklaard als kerf houtje, kerfstok¹⁾, en vandaar als rekening,

972 l. Houtje wordt verklaard.

1) Vgl. Tuerlinckx, 277: Over sijn hout gaan, alle palen te buiten gaan; Waasch Idiot. 299 a; Teirl. II, 63; Antw. Idiot. 580.

[p. 374]

zoodat op zijn eigen houtje dan kan beteekenen op eigen risico, verantwoording, gezag (zie Ndl. Wdb. VI, 1176). Steun vindt deze verklaring in het nd. sick wat up sinen Schalm ansniden, sich etwas auf sein Kerbholz setzen, sich anrechnen; wat up den ollen Schalm ansniden, etw. auf die alte Rechnug setzen: up sinen Schalm handeln, auf eigene Rechnung handeln (Reuter, 96). Dr. H.J. Eymael vat in Tijdschrift XXXIII, p. 198 in deze uitdr. ‘hout’ op als schip, in welken zin het in de 17^de eeuw voorkomt. ‘Nu is het van algemeene bekendheid, welk een groot gezag de bestuurder van een schip uitoefent. Is hij echter slechts de kapitein of schipper, dan moet hij dat gezag nog deelen met zijne reeders of principalen, maar behoort het schip hem zelven toe, staat hij op zijn eigen houtje, dan is zijn gezag nagenoeg onbeperkt, kan hij geheel op eigen verantwoordelijkheid handelen. Maar de gevolgen, zooals schade aan “schip en goed”, en “winst en verliezen” komen dan ook voor zijne rekening, evenals die, welke eene mogelijke wetsovertreding, b.v. moord en doodslag, na zich sleept; daaruit ontwikkelt zich de bet. op eigen risico, voor eigen verantwoording, rekening.’