Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

999. Men moet het ijzer smeden als het heet is,

d.w.z. men moet eene gunstige gelegenheid niet ongebruikt voorbij laten gaan; de gelegenheid waarnemen, als die zich voordoet. De uitdr. wordt aangetroffen in het mlat. dum calidum fuerit debetur cudere ferrum; ferrum quando calet cudere quisque valet; tundatur ferrum, sum novus

[p. 385]

ignis inest; bij Goedthals, 17: Men moet het yser smeden te wylent dat heet is; in de Prov. Comm. 25: Alst yser heet is so salment smeden; zie verder Campen, 115; R. Visscher, Quicken, 3, 47: Ghy doet soo't hoort, ghy smeet het yser laeu; Everaert, 111: Smedet hysere binder wyle dat gloeyt; Sartorius I, 8, 37; Spieghel, 273; Hooft, Warenar vs. 1472; Idinau, 62; Harreb. I, 361 a; Waasch Idiot. 303 b; Antw. Idiot. 1778 en Bebel n^o. 10. In het Friesch zegt men eveneens: as 't izer hjit is moat it smeid wirde, waarvan een variant is as 't molken roan is moat me tsjernje (karnen); vgl. het 17^de-eeuwsche men moet gapen als men pap biedt of trecken als 't nopt (vgl. fri.: dy 't byt het moat ophelje), seylen terwijl de wint dient, enz.; Afrik. as dit pap reën, moet jy skep (Boshoff, 334); het Westvl.: als je de neute hebt, je moet ze kraken; Vl. vischt terwijl het water blond is (Joos, 83); fr. il faut battre le fer quand il est chaud; mhd. die wîl das îsen hitz ist vol, vil bald man ez denn snîden sol; hd. man musz das Eisen schmieden, so lange es warm ist; eng. strike the iron while it is hot. Zie verder Wander I, 801.