Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1239. Het is allemaal kool,

d.w.z. het is allemaal maar gekheid; ook wel apekool, eene versterking van kool door bijvoeging van aap, waaraan mede het denkbeeld van dwaas, gek, valsch, bedrieglijk is verbonden; Ndl. Wdb. II, 532 en n^o 88. In de 18^de eeuw komt het znw. kool in dezen zin voor bij Halma, 280, die het vertaalt door raillerie en citeert: Ik zeg het maar om de kool, je ne le dis que pour rire; hij verkoopt u kool, il se raille de vous; vgl. ook Sewel, 408: Het is maar om de kool, het is maar om te lachen; Langendijk, Wederz. Huwelijksbedrog, vs. 2122; Handelingen der Staten-Gen. 1913, p. 2568: Wat is het dan een kool die men verkoopt; Nkr. III, 4 Febr. p. 6: Of ze onzen secretaris Van Erkel of Kolthek doopen, 't zijn geniale lui in het kool verkoopen. Hiernaast komt in de 17^de eeuw voor een wkw. kolen, gekscheren, dat wordt aangetroffen in de Klucht v.d. Pasquil-maecker. 15: 'k Mach onder 't lachen en kolen altemets wel een duveltje mengen²⁾, waarmede wellicht te vergelijken is het hd. kohlen, viel durcheinander sprechen ohne Absicht und Zusammenhang³⁾, en het oostfri. kôlen, dummes Zeug machen oder schwatsen, faseln (Ten Doornk. Koolm. II, 321), dat aldaar naast kôl maken of proten bekend is, hetzelfde als in de studententaal Kohl machen, unnütze Weitläufigkeiten im Vortrag machen.

Hoe kool deze beteekenis gekregen heeft, is niet met zekerheid te zeggen. Het is mogelijk, dat we moeten uitgaan van kool in den zin van iets van weinig waarde, waaruit zich de bet. onzin, gekheid kan hebben ontwikkeld (vgl. n^o. 88; 1017), eene meening, die gesteund wordt door de in de Rijnprovincie gebruikelijke zegswijze 't is kappes (kabuiskool), het is onzin, en het eng. it is all gammon and spinach, eig. gerookte ham en

2) Aangehaald door Oudemans III, 462.

3) Kluge, Studentensprache, 101; Grimm V, 1581 en vgl. ook Eckart, 278 a en Wander II, 1457: Me wêt nicht recht, of me met em in'n Kaule of in'n Röwen (rapen) is, ob Scherz oder Ernst.

[p. 493]

spinazie¹⁾. J. Meier, Hallische Studentensprache, 12 denkt aan het Hebreeuwsche kol, stem, geluid, dat in de dieventaal ook list, bedrog beteekent. Vandaar in het hd. kohl reiszen, liegen; kohl machen, voorliegen; kohlen, liegen; ankohlen, beliegen; seinen kohl mit einem haben, den spot met iemand drijven; sich ver kohlen lassen, zich laten beetnemen. Zie ook Stumme, Ueber die deutsche Gaunersprache, 14; Kluge, Rotwelsch, 431: Kohl machen, unnötige Worte machen.

1) Grimm V, 1581 meent, dat kool deze beteekenis heeft gekregen door den invloed van het lat. crambe repetita (Juvenalis 7, 154), opgewarmde kool (choux réchauffés), opgewarmde hutspot (Van Effen, Spect. VII, 216), oude kost, onbeduidende dingen, onzin, gekheid, eene verklaring, die mij niet zeer waarschijnlijk voorkomt. Indien men den oorsprong in het Latijn wil zoeken, zou ik eerder geneigd zijn te denken aan carbonem pro thesauro invenire; doch waarschijnlijk komt me ook dit niet voor.