Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1248. Een korf krijgen,¹²⁴⁸

d.w.z. afgewezen worden bij een huwelijksaanzoek of op een examen, in welk laatste geval men ook spreekt van druipen, bakken, zakken, sponsen of stralen; een ketel halen (huzarenterm te Tilburg in gebruik²⁾; in Zuid-Afrika: hy het die pot mis gesit (Boshoff, 339); in Zuid-Nederland buizen; een buis krijgen (ook in Maastricht³⁾); fr. attraper une buse (Schuerm. 84; Antw. Idiot. 310; Joos, 95; Ndl. Wdb. III, 1770, waar buis wordt opgevat in den zin van slag); hd. einen Korb bekommen; sich einen Korb holen; durch den Korb fallen, Abschlag seiner Bitte erhalten, kurz durchfallen; syn. plumpsen; eng. to fall through. In Zuid-Nederland komt de uitdr. voor in den zin van zonder absolutie uit den biechtstoel weggezonden worden (De Bo², 1223). Men meent, dat deze uitdrukking eigenlijk beteekent een korf met zwakken bodem krijgen. Zulk een' korf liet in de 16^de eeuw een meisje 's nachts uit het venster zakken om een lastigen vrijer, dien zij niet mocht lijden, daarin op te trekken. Als zij dat deed, viel hij er weldra doorheen en kreeg hij zoo den bons (Schrader, 318); vgl. het mnd. dorch den Korf vallen, dat einen Korb

1248 l. belgisch-fr. attraper une buse.

2) Van Ginneken II, 463.

3) N. Taalgids XIV, 196.

[p. 497]

bekommen, een korf krijgen, beteekent (zie vooral Schiller u. Lübben II, 544); fri. troch de koer sakke¹⁾. Volgens Grimm V, 1800; Borchardt, n^o. 689 en Wander II, 1538 werd in de 17^de en de 18^de eeuw de vrijer niet meer opgehaald, maar zond het meisje een vrijer, die haar niet beviel, een bodemloozen korf, en in den Eifel moet thans nog iemand, die zijn meisje ontrouw wordt, door een bodemloozen korf kruipen; Ter Gouw, Volksvermaken, 539. Zie Molema, 220 b: 'n körf kriegen, körft worden, druipen voor een examen: körven, 'n körf geven, afwijzen bij een examen; fri. de koer op krije, zijn ontslag krijgen, worden afgedankt; nd. de kiepe krêgen (Eckart, 258); Harreb. I, 440: hij is door den korf gevallen; hij krijgt den korf; zie verder Zeitschr. f. D. Wortforschung 3, 97 en vgl. Door de mand vallen²⁾.

1) Zie o.a. Minnenloep I, 2515 vlgg; Van Moerk. 614; Blumschein, Streifzüge durch unsere Muttersprache, 217-219; Borgeld, Aristoteles en Phyllis, bl. 1 (noot); Kalff, Lied in de Middeleeuwen, bl. 242-243; Volkskunde XV, 201; XXIII, 115-117 (over Virgilius in de mand); De Cock², 135. Dit gebruik is hoogst waarschijnlijk afkomstig van een vroegere straf.

2) Volgens Molema, 581a hadden de jonkmans in de Marne vroeger op boerenboeldagen de baldadigheid door eene oude, bodemlooze zeef of mand eene strooien pop te laten zakken, ter bespotting van de meisjes die geen vrijer hadden; deur de zeef glieden wordt in het Groningsch gezegd van meisjes die op een boeldag geen vrijer krijgen (Molema, 482 b). Eene voorstelling van zulk een door een mand vallenden vrijer vindt men op de bekende schilderij van Breughel te Haarlem (n^o. 55) en in den Nieuwen Ieught Spieghel, vercirt met veel schoone nieuwe Figuren ende Liedekens te voren niet in druck geweest. Ter Eeren van de Jonge Dochters van Nederlant, bl. 129, alwaar een meisje een bodemloozen korf in de hand houdt, waar een jongman voorover doorheen valt. Zie ook eene dergelijke voorstelling in Amsterdam in de 17^de eeuw, bl. 128 en vgl. verder Volkskunde XIII, bl. 69 (noot); 153-156 en 161; XVII, 112; Driem. Bl. VI, bl. 31: door de ben moeten, van een meisje welks vrijer met een ander gaat trouwen.