Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925)

Informatie terzijde

Titelpagina van Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden
Afbeelding van Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegdenToon afbeelding van titelpagina van Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (8.98 MB)

ebook (6.37 MB)

XML (5.27 MB)

tekstbestand






Genre

sec - taalkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)
woordenboek / lexicon


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

(1923-1925)–F.A. Stoett–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

1321. De lakens uitdeelen (of uitgeven),

d.w.z. degene zijn, die alles regelt, de voornaamste, de baas zijn; gezag uitoefenen, het commando voeren; mnl. spendenGa naar voetnoot1). Ontleend aan de huishouding, waar degene, die de lakens uitdeelt, over de linnenkast gaat (dus de vrouw), alles regelt, de voornaamste is. De uitdr. komt in de 17de eeuw voor bij Hooft, Ned. Hist. 368: Toen begon men de laakenen uit te deelen, orde op de zaken te stellenGa naar voetnoot2). Synoniem is het 18de-eeuwsche de kaart uitgeven (in Abr. Bl. I, 286); 17de eeuw en thans nog in dialect de kruiken bestellen (zie no. 1291). In den zin van ‘degene zijn die de macht in handen heeft’, komt de uitdr. in deze eeuw zeer dikwijls voor; vgl. Ndl. Wdb. VIII, 933; Jong. 121: Ik heb maar één geloof, dat is nl. dat er één Opperwezen is, die de heele boel in de wereld regeleert en de lakens uitdeelt; Nkr. III, 28 Maart p. 2: Op het gebied van het openbare leven, waar wij, mannen, nog immer de lakens uitdeelen; 22 Aug. p. 4: Idenburg verdeelt de lakens met Colijn; Het Volk, 20 Sept. 1913, p. 2 k. 4: Mej. Visscher die naar men weet aan ‘De Courant’ de lakens uitdeelt; Handelsblad, 12 Aug. 1913 (avondbl.) p. 1 k. 5: De Marxisten hebben gewonnen en deelen voortaan de lakens uit; Het Volk, 4 Febr. 1913, p. 1 k. 1: Dat ze stipt gehoorzamen aan de bevelen van de organisatie. Die geeft de lakens uit; 4 Nov. 1913, p. 2 k. 3: De boeren, die in Stedum de lakens uitdeelen; De Arbeid, 25 Oct. 1913, p. 4 k. 2: Vliegen, die de lakens uitdeelt aan ‘Het Liegt’; 4 Maart

[pagina 530]
[p. 530]

1914, p. 4 k. 2: Maar de burgemeester, die gewoonweg als alleenheerscher de lakens wil uitdeelen; zie verder De Tijd, 7 April 1914, p. 5 k. 2; Nkr. IV, 10 April, p. 4 (de lakens geven); 26 Maart p. 4 (de lakens uitgeven); Villiers, 71.

voetnoot1)
Dit spenden beteekent eig. uitdeelen, schenken, doch werd in het Mnl. gebruikt in den zin van de zaken regelen, veel te zeggen hebben; vgl. Vierde Mart. 35: Mi deert dat si te hove spinden, die trouwe noyt en minden. Zie Mnl. Wdb. VII, 1701.
voetnoot2)
Opmerkelijk is het in Noord-Braband bekende pandspel laken uitdeelen genoemd, dat in Ons Volksleven X, 89 aldus beschreven wordt: ‘Eerst wordt afgeteld. Zij op wie, na de eerste aftelling, het laatste woord valt, is juffrouw. Deze spreekt nu tot elk harer medespeelsters, die zich in eene rei geplaatst hebben, vóóraan beginnende, totdat zij allen hunne beurt gehad hebben, aldus: “Daar is een juffrouw uit Parijs gekomen, die heeft van allerhande laken meegebracht. Ge moogt niet zeggen ja of neen; ge moogt niet zeggen wit of zwart. Juffrouw, welk laken verkiest ge?” Wie zich nu verspreekt, verbeurt een pand, dat later kan worden ingelost door eene straf, welke de juffrouw oplegt’.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken