Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

[p. 25]

1506. Onder het mes zitten,

d.w.z. geschoren worden (Halma, 347), maar ook bij uitbreiding: in benauwdheid, in angst zitten, bepaaldelijk gezegd van hen, die een examen of een onderzoek ondergaan. Vgl. Bank. II, 210: Die onder 't scheer-mes van de krijgh zijn, weten wel hoe harden hand dat mars heeft, om te schrabben; Tuinman I, 227: Ymand onder 't vilmes krygen, iemand villen, plukken; Halma, 328: Iemand onder het lubmes hebben, of mishandelen; Van Dale: Iemand onder het lubmes houden, iemand den voet op den nek zetten. In het Friesch: hy snijt de ljue dy 't er onder 't mês kriget, hij laat zijne diensten grof betalen; onder 't mês sitte, geschoren; geëxamineerd worden¹⁾. Hiernaast iemand onder het mes nemen, hem onder handen nemen (Nkr. VI, 9 Nov. p. 4); onder het mes moeten, er aan moeten gelooven (De Arbeid, 18 Febr. 1914, p. 4 k. 4); onder het mes hebben, ondervragen. Vgl. Handelsblad, 19 Maart 1915, p. 9 k. 6 (avondbl.): André de Ridder heeft den schrijver Van Hulzen onder 't mes gehad. Over zijn plannen.... over zijn werkwijze.

1) Mag ook vergeleken worden het lat. sub cultro aliquem linquere, iemand onder het slachtmes laten, in levensgevaar laten? Vgl. Servilius, 73: sub cultro liquit, hi sit onder des hanghemans handen, hij zit in doodelijke benauwdheid.