Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1538. Zijn mond houden,¹⁵³⁸

d.w.z. zwijgen; zijn tong voor zijn tanden houden (16^de eeuw); ook plat: zijn smoel, bakkes, bek houden²⁾; de pij (hebr. peh, mond) houden (Köster Henke, 56); mnl. sinen mont houden, waarin het wkw. houden de beteekenis zou kunnen hebben van bewaken, op iets passen, tegenhouden, bedwingen; vgl. lat. linguam tenere en de bijbelsche uitdr.: een wacht zetten voor zijne lippen (Psalm 141, 3). Zie het Mnl. Wdb. III, 624 en Paul, Wtb. 233; vgl. de synoniemen houd je kop dicht (Nkr. I, 4 Mei, p. 6; Kent. 33; Amst. 97; S.M. 90; Kmz. 45; 181; Falkl. I, 13); houd je waffel dicht (in Amst. 56; 98); hou je waffel (Jord. II, 364³⁾); hou toch je tas (Kunstl. II, 284); hou je gleuf (Kunstl. 108⁴⁾); houd je trommel (Jord. 26); houd je klep dicht (Jord. 288); hou je klep (Twee W.B. 83; hou je menageklep dicht (Groningen IV, 194); hou je gapert toe (Jord. II, 6); sluit je klepper (Jord. II, 38); je klepper toe (Jord. II, 41; 197); hou je klepper (Jord. II, 262); je klepper dicht (Jord. II, 315); hou je holte (Jord. II, 328); hou je toeter (Jord. II, 342); hou jij je grens (grijns, Jord. II, 485); houd je kaken (Jord. 95), je kakement, je snuit; houd je dicht (Sewel, 177) naast mondje toe of dicht! (vgl. Plantijn: mondeken toe, tays toi, bouche close; Goedthals, 95: mondeken toe is goede devise, garde le bec; Trou m. Bl. 228); 16^de eeuw: mondje sus!; Halma, 358: den mond toehouden; Van Effen, Spect. XI, 98: zijn bakhuis toehouden; W. Leevend VII, 15: Toen hy zyn bakkes nog toehield; Weiland: houd uwe snuit⁵⁾; zie n^o. 794 en vgl. het eng. to hold one's tongue; shut up (shop)!; fr. ferme ta boîte; tiens ton bec!; hd. den Mund, das Maul, die Klappe, den Schnabel, die Fresse, Gusche, Flabbe, Schnute, Futterlicke, Futterklappe, den Brotladen, die Speiseritze, den Freszspalt halten⁶⁾; zuidndl. de lippen voor de tanden houden⁷⁾.

1538 Vgl. Handelsblad 16 April 1924 (A) p. 5 k. 6: Onze landdame kon haar lazarusklep niet houden.

2) Ndl. Wdb. II¹, 1556; fri. de mûle of de bek hâlde.

3) Jord. II, 420: Hij verzocht voor eenige momenten de toeters, de trechters, de waffels en de kleppers dicht te houden. Dit wafel komt in de 17de eeuw reeds in de beteekenis mond voor.

4) Jord. II, 449: Druk 'm se gleuf dicht!

5) Tijdschrift XL, 165.

6) Germ.-Rom. Monatschr. IX, 51.

7) De Telegraaf, 16 Nov. 1914 (avondbl.) p. 1 k. 5: Ook houdt iedereen er de lippen voor de tanden, op straat, op de tram, in 't café en durft in zijn eigen huis slechts fluisterend te spreken.