Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1576. Muizennesten in het hoofd hebben,

d.w.z. over allerlei dingen, kleinigheden, mijmeren, peinzen; fri. mûzenêsten yn 'e holle ha; mûzenêsten siikje, uitvluchten zoeken, spijkers op laag water zoeken. Deze uitdr. is geen verbastering van ‘muizenissen in het hoofd hebben’, zooals is aangetoond in Noord en Zuid XIX, 62-65. Plantijn vermeldt: Muysenesten int hooft hebben, avoir des nids de sourris à la teste, songer creux, avoir la puce à l'aureille, exputare, in cerebro aliquid evolvere, excogitare, somniare vigilans; zie verder Servilius, 169: Hi heeft vele muysen in 't hooft; bij Sartorius II, 2, 77: Lusciniae nugis insidentis met de vertaling trepelaers die veel musenesten int hooft hebben; Mellema: Muysennesten in 't hooft hebben, songer, songer creux, avoir la puce à l'oreille; vgl. ook Kluchtspel I, 208; II, 70; Marnix, Byenc. 146 v; Poirters, Mask. 212; Coster, 43,

[p. 58]

vs. 1007; Pers, 539 a; Bank. II, 376: Hy (een koning) heeft zijn hooft altijd vol byen, of muyze-nesten, die altijds hommelen en ritzelen; Idinau, 135; Sewel, 501; Halma, 363; C. Wildsch. III, 271; V, 283; Noord en Zuid XXII, 307; Ndl. Wdb. IX, 1226; B.B. 355; Kmz. 285; Villiers, 84; enz. In het Duitsch kwam voor bij Sebastiaan Francken (1541) II, 40: er hat vil hummeln, mucken (ndl. muggen in 't hoofd hebben (17^de eeuw), tauben, meusz, meusznester oder grillen im Kopf; Wander III, 550 citeert: he hett Müsenester im Koppe; 545: er hät Müs im Kopf; Eckart, 354: he hebt Müs in den Kopp; Schrader, 189: er hat Mäuse im Kopfe; nd. du hes wol'n sirs, du bist wohl verrückt (sirs = heimchen¹⁾). In het Fransch zegt men o.a. (zie Nyrop IV, § 397): avoir des trichines au plafond; avoir une écrevisse dans la tourte (ou dans le vol-au-vent); avoir des rats en tête (westvl. eene ratte in den kop hebben; De Bo, 914 b); avoir des papillons noirs en tête; avoir une araignée dans le plafond (17^de eeuw: poppen (of wespen) in 't hoofd hebben; Tuinman II, 16: hij heeft zijn hoofd vol spinnewebben; Zuidnederl. een spinnekop in de hersens hebben naast geen spinnekopnetten in den bol hebben, verstandig zijn; Huygens I, 206: Al dit coppe-spin te verdryven uyt je sin; eng. to have cobwebs (or maggots, bugs, wheels, a bee) in one's brain); zie verder De Bo, 719; Waasch Idiot. 448 a; Antw. Idiot. 839; Schuermans, 397 b: hij zit met muizennesten in zijn hoofd, hij brengt allerlei uitvluchten tot zijne verschooning bij²⁾.

1) Zeitschr. f.d. D. Altert. LIII, 133: Die genannten tiere sind erscheinungsformen von elben und dämonen; ihrer gestalt bedienen sich kobolde und hexen, deren üblem einfluss ein gut teil der krankheiten, namentlich gemütsstörungen, zugeschrieben wird - dass man an das vorhandensein derartiger schmarotzen im menschlichen leibe glaubte, dafür zeugen die beschwörungen, die man vornahm, bis schlieslich der ‘teufel’ in gestalt etwa einer mücke den körper verliess. Vgl. ook Leuv. Bijdr X, 245.

2) In de Brieven van Abr. Bl. II, 215 lezen we: Te denken en te muizenesten, d.i. zich allerlei muizennesten in het hoofd te halen, te peinzen.