Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1685. Het oog van den meester maakt het paard vet,

d.w.z. het persoonlijk toezicht maakt dat er zorg voor eene zaak gedragen wordt, dat men ze niet verwaarloost. Reeds bij Xenophon,

[p. 103]

Oeconomicus, XII, 20 luidt het antwoord op de vraag, wat een paard het vlugst vet maakt: het oog van den meester. Vgl. lat. frons domini plus prodest quam occipitium; mlat. in facie domini servus bene servit ocelli (Werner, 40). Zie bij ons Scaecspel, 145: Des heren oge maect dat peert vet ende die beste misse (mest) zijn die voetsporen des heren (vgl. Huygens, Sp. Wijsheit: Geen miss soo goed als s Land-heers voet); Prov. Comm. 387: Heeren oghen maken schone peerde, lux domini pulchrum facit ornatum caballum, ex visu domini fit pulchritudo caballi; Cats I, 500 c; De Brune, 353; 373 en 399; Huygens, Cluyswerck, vs. 67 en Spieghel, Hertsp. 94: des meesters oogh maakt gladde paarden. Synoniem was des meesters voeten beteren tlant, l'oeil du maistre engresse le cheval (= lat. oculi et vestigia domini res agro saluberrimae (Goedthals, 103¹⁾). Zie Bebel, n^o. 91; Harrebomée I, 377 b en III, 245; Ndl. Wdb. X, 2277-2278; Villiers, 90; De Cock², 25; Waasch Idiot. 478 b; Wander I, 170 en Taalgids V, 178: Ver van je goud (goed) digt bie je schoa (= Campen, 10: wie veer vander handt is, die is nae by syn schade; Hooft, Ned. Hist. 417: Verre van hun goedt... heind by hunne schade); Ndl. Wdb. XIV, 189. Vgl. fr. l'oeil du maître engraisse le cheval; hd. das Auge des Herrn macht das Vieh fett; Graf Ego baut den Acker wohl und hat schöne Pferde; eng. the master's eye makes the horse fat (or the cattle thrive).

1) Vgl. Otto, 251 en Mergh, 9: De beste mist die op den acker komt, is 's Heeren oogh.