Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

1770. Een pan,

d.i. een warboel; een keet, een rommel, een zootje; een herrie, een Hongarische boel (te Leiden³⁾), een luidruchtig gezelschap (Molema, 552: Nou, 't was mie 'n hijle panne, 't was een vroolijk en luidruchtig gezelschap; Lvl. 35: Om half twaalf trekt de pan af, 't is weer rustig in huis). Vgl. Nkr. IV, 25 Dec. p. 4: Het leger is een rotboel, een ongezonde pan; V, 1 Jan. p. 3: 't Is een soepje, 't blijft een soepje, ook al komt een ander groepje, 't is en blijft een pan!; 22 April p. 4: Het was er zoo waar soms een pan; Grond. 38: Ja, 't is gewoonweg soms 'n pan

3) Ndl. Wdb. VI, 920.

[p. 137]

in de klas; bl. 129: 't Was 'n dolle pan; Nw. School II, 327: As je geen orde houdt - dan krijg je een pan; Nederland, 1914, II, 6; 17. - Waarchijnlijk heeft pan deze beteekenis ontleend aan die van voedsel, dat zich in een pan bevindt, vandaar mengseltje, poespas, rommel; vgl. kliek, dat overgeschoten eten, en rommel, samenraapsel van menschen beteekent, bras, brui en zooi, eig. kooksel, rommel, pan; vgl. hd. die ganze Schmiere. In Zuid-Nederland beteekent het is eene pan, 't is mis, 't is mislukt; 't is er maar een pan mede, 't is er maar stillekens, maar slecht mee (Tuerlinckx, 493; Antw. Idiot. 937; Schuermans, 456); 't is eene pan, een prul, iets afkeurenswaardigs (Rutten, 169); ook eene halve panne (Schuermans, Bijv. 233 a), waarnaast in het Westvl. eene halve panne, van personen gezegd, die maar half gezond zijn of van zaken, die maar half lukken (De Bo, 825). Deze beteekenis van pan zal wel ontleend zijn aan de uitdr. ‘in de pan hakken’ (zie n^o. 1771).