Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2030. Dat gaat over de schreef,

d.w.z. dat gaat de maat te buiten, dat loopt de spuigaten uit. Onder een schreef, mnl. screve, verstaat men een spleet²⁾, kerf, streep, grenslijn (Mnl. Wdb. VII, 754); vandaar de uitdrukking boven (of buten) screven, bovenmatig, buitengewoon; Kil.: Buyten schreve, ultra terminum, ultra modum; 16^de eeuw buiten schreven (of de schreve) gaan, de perken te buiten gaan; syn. over t schreve terden (De Roovere, 188); buiten schreef loopen (het mishebben; Poirters, 70); vgl. Goedthals, 97: Het gaet nu al boven schreve, il passe la marque; Servilius, 78*: Hi gaet verre ut der screven, extra oleas (fertur); Campen, 80: t Is boven de schreve; t gaet boven die kerff; Van Lummel, 6: De paus en papisten wreet boven schreven; Byenc. 71 r; Spelen v. S. 9 r: Haar valsch ingheven dat boven schreven den mensch gaet versmoren; 117 r: T gaet buyten schreven; Spieghel, Hertsp. 177: Bekoort niet boven schreven, maar lost ons, Heer, van 't quaad; Tuinman I, 291: t Gaat buiten de schreef, dit zegt men van uitspoorigheden, die t bepaalde redenperk overschryden; Halma, 575; Harreb. II, 261; Het Volk, 16 Maart 1914, p. 7 k. 4; 18 Maart 1914, p. 1 k. 1: In dat blad zijn op Van Kol aanvallen verschenen, die niet over de een of andere, maar die over elke schreef gaan; 30 Maart 1914, p. 5 k. 1; 6 Mei 1914, p. 3 k. 1; 10 Juli 1914, p. 6 k. 2: De voorzitter: De heer Spiekman was al zéér ver over de schreef, maar dit is al te persoonlijk; Nkr. III, 17 Januari p. 2; V, 12 Maart, p. 2; enz. Molema, 372: t Lopt over de schree, 't loopt over een bepaalden tijd of ook boven een bepaalde of geraamde som; oostfri. dat geid buten (oder afer) de schrefe (Ten Doornk. Koolm. III, 145); V. Schothorst, 197: over de schreef, boven het geoorloofde; Antw. Idiot. 1093: over de schreef gaan, de grens van gepastheid overschrijden; bl. 313: buitenschreef, buiten de grens der betamelijkheid, syn. buiten

2) Vgl. Six v. Chandelier, 72: Daar weent het by de wyde schreef (scheur in 't ijs); Huyghens, Voorhout, 202; Starter, 50: Dit hoorde Veelker aen, die voor de deure stond en keeck vast door een schreef (kier); fri. skreef, reet, kier.

[p. 253]

de meet; Waasch Idiot. 585; Schuermans, 601; Tuerlinckx, 106; Rutten, 43. Vgl. verder het syn. buiten (of uit) de kerf (Campen, 80; Sart. II, 84; II, 3, 39); De Vries, 78: Dat is over kerf en klamp heen, dat is over 't erg heen; Houben, 121: Gekheid, mer nèt boete de schraom (schram, grens, streep); vgl. ook het mnl. over die pale (grens) gaan¹⁾; 17^de eeuw: buiten rooi zijn²⁾. Synoniem is over de streep. Vgl. Handelsblad, 24 Dec. 1915 (ochtendbl.), p. 5 k. 1: Dat het nu juist de heer Van Twist moest zijn, die klaagt over dit bedrag van 200 millioen, is eenigszins over de streep.

1) In den zin van ‘door den beugel kunnen’ lezen we ‘over de schreef kunnen’ in Handelsblad, 29 Oct. 1914 (avondbl.), p. 5 k. 3: De inhoud van het weggelaten gedeelte kon zóó weinig over de schreef, dat de directie (van de Figaro) gemeend had het entrefilet met een laag chemische, ondoorzichtbare stof te moeten overstrijken.

2) Ndl. Wdb. XIII, 1241.