Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

[p. 415]

2394. De vierschaar spannen,

d.i. rechtspreken. Onder de vierschaar, mnl. vierscare¹⁾, ook vierbank, verstond men de vier schepenbanken, waarmede men de rechtbank afzette; vgl. het ohd. scranna, stoel, bank, schepenbank; mhd. schranne, schrange, gerichtsbank; schrannen-sitzer, gerichtsbeisitzer; schrannenstap, gerichtsstab; mnd. scharne, vleeschbank, thans nog bekend in het hd. Fleischschranne, Brotschranne, en de nederd. uitdr. klagen binnen ver benken; vor die vier benke komen; in den vier benken en dergelijke. Met spannen, d.i. sluiten (zie n^o. 1284) wordt hoogstwaarschijnlijk bedoeld het met een touw omgeven van de banken, waarbinnen de beschuldigde stond²⁾. Vgl. het mnd. de vêrschare (= de vêr scharnen) spannen, die vier Bänke des Tribunals hegen³⁾, Gericht halten; mnl. die vierscare openen, beslaen; Kiliaen: Vier-schaere, tribunal, forum iudiciale, forum iudiciarium, iudicum confessus, q.d. congregatio quatuor virorum nempe iudicis, actoris, rei, et scribae; aut praetoris, iudicis, accusatoris et rei: vel ut in Saxonia et aliis nonnullis locis olim, praetoris, et trium senatorum sive scabinorum; spannen de bancke oft vierschaere. Holl. j. bannen, forum agere, iura exercere. In Zuid-Nederland: veur de vierschaar komen, te voorschijn, voor de pin, voor den beetel komen (Waasch Idiot. 839). Vgl. voor de balie (oorspr. hekwerk) komen (zie n^o. 479).

1) Mnl. Wdb. IX, 458.

2) Grimm, Rechtsalterth.⁴ II, 435-438; Noordewier, 334; 373; Mnl. Wdb. VII, 1641; Günther, 90 en Brill, die in het Nieuw Archief, 427 beweert, dat de afperking geschiedde door op schragen gelegde planken, welke, aldus nedergelegd, banken vormden; zie evenwel Ndl. Wdb. II¹, 976.

3) Vgl. in het mnl. een gerechte hegen, de rechtplaats afstuiten of afheinen, haar voor de rechtzitting in gereedheid brengen; heimael (uit hegemael), vierschaar; zie Mnl. Wdb. III, 251; 272.