Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2472. Iemand op zijn voorman zetten,

d.i. iemand te recht wijzen; zuidndl. iemand rechtzetten, duchtig onder handen nemen, hem op zijne plaats zetten (fri. immen to plak sette), hem neerzetten (vgl. eng. to give one a settingdown), limb. iemes op zie pêet (paard) zette (Jongeneel, 94), iemand op zijn nummer zetten (zie n^o. 1657), in zijn hok stouwen (zuidndl.). Onze uitdrukking is ontleend aan de oefeningen der soldaten, waarbij men onder een voorman verstaat dengene, die bij een troep van twee of meer gelederen, vóór een ander staat en hetzelfde nummer heeft; iemand op zijn voorman (of zijn nummer) zetten wil dus eig. zeggen iemand, een soldaat, als hij verkeerd staat, de plaats aanwijzen, die hij in zijn gelid moet innemen; vgl. Handelsblad, 1 Dec. 1913 (avondbl.) p. 5 k. 1: Zoo kwam het dat de jonge Von Forstner,

[p. 455]

die niet onmiddellijk op zijn voorman gezet werd, zooals het behoorde, aanleiding gaf tot de volgende onaangename gebeurtenissen; Op R. en T. 53: De oudsten hou ik zoet met een praatje, of ik zet ze met een vrindelijk wezen op d'r voorman; Antw. Idiot. 1368: iemand op zijne(n) veurman zetten, hem op zijne plaats zetten, hem harde waarheden zeggen; fri. immen op syn foarman sette; fr. remettre qqn à sa place; hd. jem. den Standpunkt klar machen; einen standpunkten.