Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2558. Buiten west(en) zijn,

d.w.z. flauw gevallen zijn, het bewustzijn verloren hebben. Deze sedert de 16^de eeuw voorkomende uitdr. had vroeger ook de bet. van den koers kwijt zijn; buiten zijn zinnen zijn; de zinnen kwijt zijn, zooals blijkt uit Sart. II, 3, 5: Ghy zijt heel buyten Westen, in stupidos ac furiosos torquetur; Tijdschrift VIII, 109: Nou raakt hy hiel buiten westen: hoor je 't niet? ay, ordonneer hem een reséptje, eer hy doller wordt; Focquenb. Typhon, 1^ste Sangh. 169: Wat duyvel of dit hier sal werden? riep God Jupijn, schier buiten west; Verheeve God: Mijn sinnen en mijn ziel, waer dwaelt gij buyten westen?; Halma, 624; 97: Buiten westen zijn, avoir perdu la tramontane, être désorienté; Sewel 956; 150: Buiten westen, confounded, out of the way; Van Eijk I, nal 79. Voor de hedendaagsche beteekenis vgl. Olipodrigo (anno 1654) bl. 134; Van Moerk. 254: Sy is hiel buyten weste (van eene vrouw, die in zwijm gevallen is); H.v.Z. 84: t Is voor Daantje 'n geluk dat-ie buiten westen leit - bang as die was voor de dood ... bàng; Nkr. IX, 30 Jan. p. 8: Toen raakte

[p. 496]

ik buiten westen, en eerst vele dagen later kwam ik weer tot bewustzijn; 17 Juli p. 3: Hij kon vaak dagen kuchen, hijgen en soms wel ging-ie buiten west; Nkr. X, 6 Febr. p. 2: Dien dag ben ik van woede bijna buiten westen geraakt; Woord en Beeld, 1900 (Oct.) p. 372: Toen hadi dien slag tegen z'n kop gehad - Hij moest toen wel buiten westen zijn gewest en door de kameraden zijn thuis gebracht; afrik. hij is buite sy weste, hij is bewusteloos, dronken; fri. bûten wêsten, in zwijm. In eigenlijken zin wil deze uitdr. zeggen: verre ten westen van de gewone route zijn, uit den koers zijn bij onzekerheid van zijn bestek, wat gemakkelijk kan gebeuren met schippers, die bij opkomend slecht weer de gevaarlijke Hollandsche en Vlaamsche kust onder lij hadden en uit vrees voor onheilen of voorzichtigheidshalve, als de omstandigheden het toelieten, trachtten weg te komen en om de west stuurden. Zie J. Steendam in De Zee, 1922, bl. 619 vlgg. Voor een andere, minder waarschijnlijke verklaring zie Taal en Letteren VI, 232-235.