Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2576. Iemand iets wijsmaken,

d.w.z. iemand iets op de mouw spelden; eig. iemand met iets bekend maken, hem wetende maken, inlichten, de gewone bet. in de middeleeuwen (Rijmb. 1064; Sp. Hist. I¹, 5, 30), waarnaast toen ook bestond eenre dinc wijs sijn, iets weten. Kiliaen vertaalt wijs maecken iemanden eenige saeke door persuadere alicui rem aliquam; bij Hooft bet. wijs worden nog inzien, leeren; en iemand iets wijs maken, hem overtuigen, doen begrijpen (Ged. II, 106); bij Bontekoe, bl. 20 komt iemand wijs worden voor in den zin van ‘iemand gewaar worden’. De tegenwoordige ongunstige bet. heeft de uitdr. reeds in de 18^de eeuw, wellicht ook vroeger. Zie Halma, 787: Wijsmaaken, vroed maken¹⁾, diets maaken, op de mouw spellen; maar ook: iets wijs worden, iets te weten komen (vgl. ik kan er niet uit wijs worden); Sewel, 972: Wys maaken, to persuade, to make one believe, to wheedle. In Zuid-Nederland kent men nog iets wijs zijn in den zin van ‘iets weten’ en iemand iets wijs zeggen in dien van ‘het hem verklaren’; De Bo, 1400; Waasch Idiot. 744. Ook iemand iets wijsmaken en uit iets wijs worden zijn in Zuid-Nederland (Schuermans, 863 a; Antw. Idiot. 1445) bekend. Vgl. ook fri. ik kin der net wiis ut wirde; immen hwet wiis meitsje; Woeste, 326 b; Galleé, 53 a; Molema, 473 b; Ten Doornk. Koolm. Hij 562 a en n^o. 422.

1) Iemand tets vroed maken komt in de 17de eeuw voor in den tegenw. zin van ‘iemand iets wijs maken’; zie o.a. Pers, 598 a.