Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2617. Iemand den (of zijn) zak geven,

ook iemand den zak geven met de banden er bij (Harreb. II, 489 b; De Vries, 106), d.i. iemand wegzenden, zich van iemand ontslaan; in Zuid-Nederland: iemand den zak opgeven (De Cock², 136); iemand zijn schoven opgeven (Antw. Idiot. 1083); den zak krijgen, weggezonden worden, zijn ontslag krijgen. Reeds in de middeleeuwen was enen sinen sac geven bekend²⁾, en werd het bepaaldelijk van een vrijer gezegd (fri. de koer (korf) op krije), in welken zin het in de 17^de eeuw zeer gewoon was. Zie Campen, 106: ick will hem den sack gheven, waarnaast Sart. I, 9, 93 opgeeft: sijn sack nemen, uit den dienst ontslagen worden. Ter verklaring voegt hij er bij: ‘nostrates paroemiam à sacco traxerunt, in quem qui dimittitur, ,res suas componit ac colligit’, eene verklaring, die ook in het Ndl. Wdb. IV, 1924 gegeven wordt³⁾. Voor bewijsplaatsen zie o.a. Sp. Brab. 776; V. Moerk. 113; Van Effen, Spect. VII, 63; X, 28; XI, 17; Sewel, 977: Den zak geeven, to casheer; Halma, 799: Den zak geeven, afdanken, laaten gaan, congédier, donner congé; Harreb. II, 489; afrik. iemand die sek gee; Waasch Idiot. 754: iemand zijnen

2) Mnl. Wdb. VII, 65.

3) Eene andere dan de hier gegeven verklaring vindt men bij Halbertsma, Letterk. Naoogst, 196 en De Roever, Van vrijen en trouwen, 130.

[p. 521]

zak geven, hem ontslaan, wegzenden. In de 17^de eeuw ook iemand zakken, o.a. bij W.D. Hooft, Jan Salie II v: In oock kan ick meysjes dieder de knechts wel hebben om esackt. Volgens De Bo beteekent in West-Vlaanderen den zak krijgen, uit den biechtstoel weggezonden worden zonder absolutie; anders gezeid den knol krijgen, den smouter krijgen (zie n^o 2035); vgl. het fr. donner à qqn son sac et ses quilles en trousser, prendre son sac et ses quilles, welke uitdr. aan het kegelspel ontleend zijn; hd. einem den Sack geben; eng. to give the sack, the bag; to get the bag, the sack; to be sent packing; to sack a lover.