Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

2685. Zwart van den honger zijn (of zien),

d.w.z. uitgeteerd en mager er uitzien; een groezelige, vale, bleeke gelaatskleur hebben (vgl. Franc. 9540). Het adj. zwart komt in de middeleeuwen ook met bleek en vaal verbonden voor o.a. bij Maerlant, die van Andromache (Troyen, vs. 5749) zegt:

[p. 551]

 

Andromaca weende ende versuchte

 

Om die sake die sy vruchte.

 

Dat rode blie (gelaatskleur), dat haer stont wale,

 

Wert swert, bleec ende vale.

De uitdrukking dagteekent reeds uit de Middeleeuwen, blijkens Scaecspel, 47: Die een was van groten ellendighen hongher temael verzwert¹⁾. V. Moerk. 102: Daer is te eten, noch te breecken, sy sijn zwart van honger; Hooft, Ged. II, 335; Vondel, Sofomp. vs. 678; Olipodrigo, 79: Om haer wou hy honger lijden dat hy zwart wierd; Harreb. I, 323: Hij lijdt honger dat hij zwart wordt; II, 50 b: Hij is zwart van magerheid; Nest, 55: Reken er op, dat de tobberd gebrek lijdt, dat ze zwart wordt; afrik. vaal van die honger wees; Rutten, 295: zwart van colere²⁾, van dorst, van honger, van koude, fel gestoord zijn, grooten dorst hebben, enz.³⁾; Antw. Idiot. 1509: zwart zien van de kou, van honger, van magerheid. Vgl. fri.: swart fen meagerens wêze; eng. black fasting en het syn. scheel van (den) honger zien; Tuerlinckx, 273: grauw van honger zijn; Waasch Idiot. 121: blauw zien van honger.

1) Zie ook Mnl. Wdb. VII, 2499.

2) Vgl. Schuermans, 897 b: hij werd zwart en blauw van gramschap; het hd. vor ärger schwarz werden (Grimm IX, 2303); en in het mhd.: si wart (van schrik) noch grüener danne ein gras.

3) Is het toeval, dat men vroeger den zwarten doek, waarmede in de vasten het schilderwerk van het altaar bedekt wordt, den hongerdoek noemde?