Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 1

Caput II.
Ex Ovo Ephemeri Vermiculus prodit, sex Pedibus instructus, quem Escam ripariam vocant.

SCilicet si, aliquo post descensum Ovulorum tempore, loca illa, in quibus Ephemeri Vermes in argilla delitescunt, eruuntur, insignis tum minimorum Vermiculorum, sex Pedibus praeditorum, numerus animadvertitur, qui a Vermibus adultioribus nec figura nec fabrica discrepant. Attamen longum satis temporis spatium praeterfluat necesse est, priusquam in

Het II. Hooftstuk.
Uyt het Ey van het Haft komt een sesvoetig Wurmke, dat Oever-aas genoemt wort.

WAnneer men dierhalven eenigen tyd, na dat de gemelde Eyertjes gedaalt zyn, daar na komt te graven, omtrent de plaatsen, daar de Wurmen van het Haft sich in de Kley onthouden, zo wort men dan een groot getal van sesbeenige seer kleene Wurmkens gewaar, dewelke niet en verscheelen, soo in gestalte als maaksel, van de Wurmen die grooter syn. Een geruy-

[p. 237]

Vermiculos hosce inquirendi gratia fossionem quis instituat: adeo enim lentum est eorum incrementum, ut, si proximo post anno in principio Junii mensis, quo tempore Esca in Ephemerum mutatur, e fundo eruantur, tres tantum quartas partes longitudinis pollicis Hollandici^a, sive partem tertiam Vermium majorum^b, brevi avolaturorum, exaequent.

Praeter binas Vermium species, magnitudine tam insigniter discrepantes, eodem tempore tertia adhuc^c ex argilla simul eruitur species, quae speciem minimam duabus propemodum tertiis partibus superat, sed, maximae comparata speciei, tertia parte longitudinis huic cedit. Neque hoc solum est, quod inter Vermes istos datur, ratione variae aetatis, discrimen: siquidem vel aequaevi etiam & magnitudine & crassitie multum inter se differant. Unde cum maxima Vermium species in principio Junii, sive eo tempore, quo evolare mox incipient, circiter tres latos pollices longa sit; media species duorum pollicum longitudine paulo est minor, minima vero vix pollicem aequat.

Accedit & haec inter hosce Ephemeri Vermes notanda differentia, quod species minutissima^d non solum Alis aut quibusdam alarum Pullulationibus careat, sed ne vel minima quidem earum exhibeat indicia: cum contra in altera horum Vermium specie Vaginulae Alarum^e jam in conspectum prodeant; atque in specie maxima quam distinctissime conspicuae sint^f, Flosculum, qui paullatim increscens suo e calice prorumpit, referentes.

a Tab. XIII. fig. i

b fig. iii.

c fig. ii.

d fig. i.

e fig. ii.

f fig. iii.

men tyt dient men wel voorby te laten gaan, eer men de ondervinding van het graven na deese Wurmkens in het werk stelt; want sy groeyen soo langsaam, dat, als men deselve in het jaar daar aan, namentlyk in het begin van Widemaandt, of Junius, dat de tyt is, als het Aas in Haft verandert, uyt de aarde graaft, sy maar drie vierde deelen van een Hollantsche duymmaats^a lengte vertoonen, of het derde deel van de^b groote Wurmen, die nu haast vlugtig sullen syn.

Behalven deese twee soorten van Wurmen, soo merkelyk in groote verschelende, soo graaft men op deselve tyt uyt de kley nog een^c derde soorte, welk de kleenste soorten ten naasten by twee derde deelen overtreft: en wederom tegens de grootste soorte vergeleken synde, daar een derde deel by te kort schiet. Behalven dit onderscheyt van de Wurmen, ten aansien van de tyt haarer ouderdom, soo verschelense in groote en in dikte nog veel onder malkanderen, hoewel se van deselfde ouderdom syn. Soo dat daar de grootste soorte omtrent het begin van Somermaant, of op die tyt als sy sullen beginnen te vliegen, omtrent drie duim lang is, daar is de middelste soorte wat korter, als twee duym breet; en de kleenste haast een duym breet.

Nog soo is dit onderscheyt omtrent deese Hast-Wurmen, of het Aas, aan te merken, dat de^d kleenste soorte niet alleen sonder Vleugelen, of eenige Uytpuylingen van deselve is, maar datter ook gantsch geen teekenen van gesien kunnen werden; daar in tegendeel omtrent de tweede soorte van Wurmen deese Kokerkens der Vleugelen al sigtbaar worden, dewelke in de grootste soorte van Wurmen heel^f kennelyk syn; ende als een bloem, die allengskens aangroejende, ende uyt syn knopken puylende is, haar vertoonen.

a Tab. XIII. fig. i

b fig. iii.

c fig. ii.

d fig. i.

f fig. iii.