Vaderlandsch A-B boek voor de Nederlandsche jeugd

[p. 28]

Tweede lees-oefening.

Als een oplettend Kind rondom zich ziet, dan kan het overal zeer veel leeren.

Het zal dan eene menigte dingen zien, die de menschen gemaakt hebben.

De Huizen, het Huisraad en allerlei Gereedschap, waarmede de menschen werken, - Schepen, Molens, Sluizen, Bruggen, Dyken, - Steden, Dorpen; alle deeze dingen hebben de menschen gemaakt.

Als de mensch iets maakt, dan moet hy altyd iets hebben, waarvan of waaruit hy het maakt.

Aarde, Steen, Hout, Yzer en allerlei Metaal, - Wol, Vlas, Katoen, Zyde enz. zyn de voornaame werkstoffen, waaruit de menschen ontelbaare dingen maaken. En deeze werkstoffen kan geene menschlyke kunst voortbrengen.

Verder.

Daar is overal eene ontelbaare menigte dingen, die geene menschlyke kunst kan voortbrengen, als Boomen, Struiken, Kruiden en Planten met duizenderlei Bloemen.

[p. 29]

Een oplettend Kind bemerkt dat alle deeze dingen groeijen, en dus een zeker leven hebben; maar dat zy evenwel geen gevoel of besef van iets hebben, en zich niet beweegen konnen van de eene plaats naar de andere: waar zy staan daar staan zy.

Verder.

Buiten op het Land, en zelfs in de Steden, ziet een oplettend Kind nog daarenboven allerlei Gedierten. Het kan zeer ligt waarneemen, dat alle Dieren niet alleen leeven en groeijen, en zich beweegen van de eene plaats naar de andere, maar dat zy ook een gevoel hebben.

Een Kind, dat eenigen tyd opmerksaam geweest is, zal de volgende soorten van Gedierten kunnen optellen.

I.	Het viervoetig Gedierte, als Paarden, Koeijen, Schaapen, Honden, Katten, Haazen, enz.
II.	Het gevleugeld Gedierte, als Hoenders, Eenden, Ganzen, Zwaanen, Duiven en allerlei andere Vogels, die op de boomen zitten en hoog door de lucht konnen vliegen.
III.	Het Water-gedierte, als Visschen, Mossels, enz.
IV.	Allerlei kruipend Gedierte, als Rupsen, Slakken, Spinnen, en veele soorten van Wormen.
V.	Dan nog eene ontelbaare menigte kleinere Diertjes met vleugelen, als Kapellen, Muggen, Vliegen, Springhaanen, enz.

[p. 30]

Verder.

Let nu eens op het kleinste plantje, of bloemtje, of diertje. Is dit niet een verwonderlyk ding? En 'er is zulk eene ontelbaare menigte! en elk ding, het kleinste zo wel als het grootste, is zo onbeschryflyk kunstig samengesteld; en in alles is zulk eene onnaspeurlyke verscheidenheid, en zulk eene heerlyke schoonheid! en alles is zo wyslyk en heilzaam ingericht!

By voorbeeld, om slechts een gemeen plantje langs den weg te noemen; let maar eens op het aartig zaad-kopje van eene uitgebloeide paardenbloem. Dit plantje is een der allergezondste kruiden voor menschen en dieren; en zie eens! elk zaadje heeft ook een pluisje als een vleugeltje, om door den wind overal verspreid te worden. Zo zyn 'er duizend voorbeelden zelfs onder de gemeenste dingen.

Als een opmerksaam Kind op zulke dingen let, zou het zich dan niet moeten verwonderen?

Verder.

En als een Kind dan nog eens weeten konde, hoe wonderlyk kunstig zyn eigen ligchaam samengesteld is, en hoe voortreflyk de Mensch is boven al het andere Gedierte, en waarin die voortreflykheid bestaat; dan zou het nog al meer verwonderd zyn, en veel meer vraagen dan het nu nog zou konnen begrypen.

[p. 31]

Verder.

Maar zie eens boven u om hoog in de opene heldere lucht! Zie daar eens by dag die schoone gloedende Zon, waarvan al het daglicht komt, en zonder welke niets zou kunnen groeijen of leeven! Zie eens des avonds die zilver-blanke Maan en alle die ontelbaare menigte Starren!

En als gy dan nog eens wist, welke verbaazend-groote en heerlyke gevaarten die Zon en die Maan en alle die duizende Starren zyn; dan zoudt gy nog al meer verbaasd staan, en nog al minder begrypen konnen al het geene verstandige menschen u zouden konnen zeggen.

Verder.

Hemel en Aarde, en al wat daar in of daar op is, heet met één woord de Waereld, of het Heelal.

Het Heelal is zo verbaazend groot, en zo verwonderlyk samengesteld, en zo heerlyk, dat het alle onze begrippen verre te boven gaat.

Verder.