De imitatione Christi (Qui sequitur)

(1954)–Thomas à Kempis– rechtenstatus

De middelnederlandse vertaling

[Boek II]

Dat ander begint.

[Vander inwendigher wanderinghe.	i]
Vander oetmoedicheit.	ii
Van gueden vreedsamighen menschen.	iii
Van reyn ghedachten ende simpel meninghe.	iiii
Dat een mensche hem selven kennen sel.	v
Van vroechde der gueder consciencien.	vi
Van der lieften ons Heren boven alle dinc.	vii
Vander vriendelicheit des gheselscaps ons Heren.	viii
Van berovinghe alles solaes.	ix
Van datmen dancbaer sel wesen der gracien Gods.	x
Datter luttel minres sijn des cruus ons Heren Jhesu Cristi	xi
Vanden coninckliken leven des cruces Cristi.	xii

Hs. Leiden, Letterk. 339, F 26′a-26′b.

Ga naar margenoot+Vander inwendigher wanderinghe.
Capittel I.

1. ‘Dat rike Godes is binnen u’, seyt die Heer. Keer di uut alle dijnre herten totten Heer, ende laet dese onsalige werelt, ende dijn siel sel ruste vinden.

2. Leer die uutwendighe dingen versmaden, ende du selste sien dat rijke Gods in di comen.

3. Dat rike Gods is gerechticheit, vrede ende blijscap inden heilighen gheest, dat den misdadighen niet ghegeven en wort.

4. Cristus sel totti comen ende tonen di sijn troestelicheit, ist sake dattu hem waerdelic van binnen bereydeste sijn woninge.

5. Alle sijn glorie ende vercieringhe is van binnen ende daer behaghet hem in te wonen.

6. [ontbr.]

7. O lieve trouwe [siel], dese brudegom bereide dijn herte op dat hi hem waerdighen wil tot di te comen ende in di te wonen. |

Ga naar margenoot+8. Aldus ist dat hi seit: ‘Die mi mint, die sel houden mijn sermoen ende tot hem sellen wi comen ende een woenstat bi hem maken’.

9. Hier om ghevet Gode een stede, ende alle ander dinghen weyghert den inganc.

10. Want wanneer du den Heer hebste, so bistu rijc ende dat is di ghenoech. Hi sel dijn versienre wesen ende dijn ghetrouwe besorgher sel hi wesen in allen dingen, dat di gheen noot en sel wesen hope te setten inden menschen.

11. Die menschen verwandelen haestelijc ende gaen snelliken of, mer Cristus die blijft ende is inder ewicheit ende is by staende starckelic tot in den eynde.

12. Daer en is gene groten hope te setten inden ghebrecliken menschen al waer hi oec oerberlic ende ghemint; ende oec so en selmen niet al te seer droevich wesen Ga naar margenoot+dat ons die menschen contrarie sijn ende weder | spreken.

13. Want die di huden mede sijn, mogen di morghen contrari wesen, ende des ghelijcs weder omme, want also dicke als dat weder verwandelt, so verwandelen die menschen.

14. Ende daer om so sette alle dijn hope in Gode, ende laet hem dine vrese wesen ende dine minne. Hy sel voer di verantwoerden ende hi sel wel doen alsoet best is.

15. Du en hebste al hier gheen blivende stat, want waer du biste, du biste vreemde ende pelgrym; noch du en mogheste gheen vrede hebben, ten si dat sake dattu naersteliken verenicht wortste mit Cristo.

16. Wat wilstu hier omtrent sien, in dien dattet die stat niet en is dijnre rusten?

17. Inden hemel is dijn woninghe, ende verganclijc sijn alle tijtlike dinghen.

18. Alle dinc sel vergaen ende du mit hem.

Ga naar margenoot+19. Sich dattu di selven die (die) tijtlike | dinghen niet toe en voeghes, op dattu niet ghevanghen en wertste noch verloren en blives.

20. Laet dijn ghedachte wesen biden oversten, ende dijn ghebet wort ghevoert sonder middel totten oversten.

21. En constu niet scouwen die hoghe hemelsce dingen, so ruste di in die passie Cristi ende gaern wone in die heilighe wonden.

22. Ende ist dattu devoteliken vlietste totten preciosen wonden ende teykenen Jhesu Cristi, in dijnre tribulacien selste ghevoelen grote starckinghe ende niet [veel] en selstu achten versmadinghe der menschen ende lichtelic selstu dragen die woorde der aftersprekers.

23. Cristus was oec inder werlt versmaet van den menschen ende inder groter noot ende inder versmaetheit ghelaten van hemelschen vader ende van sinen vrienden ende magen.

24. Cristus woude liden ende versmaet wesen, om dattu dijnre ymmer niet Ga naar margenoot+becla|ghen en soutste dorren.

25. Want Cristus hadde wedersakers ende wedersprakers, ende du wilste dat alle menschen di guet doen ende dijn vriende sijn?

26. Waer om soudmen dijn verduldicheit cronen of beclaghen, of di gheen wederstoet en gemoete?

27. En wilstu niet liden dat di contrarie *is, hoe soudstu dan Cristus vrient wesen?

28. Lide mit Cristus om Cristus wille, wilstu mit hem regneren.

29. Hadstu eens volcomelic in ghegaen van binnen in Jhesum ende hadstu [ghesmaect] een weynich sijnre minnen, dan en soudstu niet meer vraghen na dijns selfs profijt of oerbaer, mer du soudste di meer verbliden datti versmaetheit worde ghedaen, want Jhesus minne doet den mensche hem selven versmaden.

30. Een minre Jhesu ende der waerheit ende vry van ongeordineerder begheerten Ga naar margenoot+die mach hem vry te Gode keren ende mach hem selven verheffen | inden gheest boven hem selven ende rusten inden ghebruken.

31. [ontbr.]

32. Wye van binnen can wanderen ende die dinghen van buten luttel can weghen, die en soect gheen stede noch hi en verbeit gheen tijt om te hebben devote oefeninge.

33. [ontbr.]

34. Hem ontbreect gheen uutwendich arbeit noch gheen onledicheit totter tijt toe die van node is, mer recht als die dingen comen, soe scicket hi hem daer tegen.

35. Wie van binnen wel bereit is ende wel gheoerdineert is, die en acht niet die wonderlike verkeerde ghevaerde der menschen.

36. Also veel wert die mensch ghehindert ende of ghetoghen als hem dat uutwendich dinc tot hem trect.

37. Waert dattet mit di te recht waer ende du wel ghepurgiert waerste, alle dinc soude di te guede ende te profijt comen.

38. Ende daer om sijn di veel dingen mishagelic ende dicke beroerense di, want Ga naar margenoot+du en biste noch | niet volcomelic di selven ghestorven noch gesceyden van allen aertschen dinghen.

39. Gheen dinc en bevlect so seer des menschen herte als onreyne minne inden creatueren.

40. Versmaetstu den troest van buten, so moghestu die hemelsche dinghen scouwen ende ghemeenlic di van binnen verbliden.

Vander oetmoedicheit.
Capittel II.

1. En wil dat niet groot weghen, wie voer di is of teghens di, mer weghe ende acht dat God mitti si in allen wercken die du doeste.

2. Hebbe ene guede consciencie, ende God sel di wel bescermen.

3. Dien God bescermen wil, nyements verkeertheit en mach hem deren.

4. Constu swyghen ende liden, sonder twivel du selste Gods hulpe hebben.

5. Hi weet die tijt ende die manier di te verlossen, ende daer om selstu hem di selven overgheven.

Ga naar margenoot+6. Het hoort Gode toe te helpen ende van alle scaemten | te verlossen.

7. Dicke so ist oerbaer om meerre oetmoedicheit te houden, dat ander lude onse gebreken weten ende ons daer of straffen.

8. Wanneer die menschen om sijnre ghebreken wille hem veroetmoedighen, dat vergeeft hi lichtelic ander lude, ende lichtelic doet hi genoech den genen die hem toornich sijn gheweest.

9. Den oetmoedigen bescermt ende helpt God, ende die mint hy ende troesten; totten oetmoedigen mensche neyghet hem God; dien ghevet hy oec sine gracie ende na sijn verdrucken verheft hy en tot glorien.

10. Den oetmoedigen openbaert hi sijn heymelicheit, ende tot hem nodet hise ende trectse soetelic.

11. Die oetmoedige als hy confuse ontfangen heeft, so is hi te vreden, want hi staet in Gode ende niet inder werlt.

12. Niet en laet di dencken dattu enich profijt ghedaen hebste, ten si dat du di Ga naar margenoot+voelste beneden allen | menschen.

Van gueden vreedsamigen menschen.
Capittel III.

1. Hout di selven eerst in vreden, soe moghestu ander luden scicken in vreden.

2. Een vredelic mensche is oerberliker dan een die wel geleert is.

3. Een onvredich mensch trect alle dinc int quade.

4. Een guet vreedsamich mensche die keert alle dinc in doechden.

5. Die wel in vreden is, van hem en vermoet niement quaet, ende wie qualic in vreden is, in menigherhande vermoedinge wort hi beroeret; oec so en rust hi niet ende ander menschen laet hi niet rusten.

6. Dicke seit hi dat hi niet segghen en soude, ende hi laet dat hem beter waer gedaen.

7. Hy merket wel wat ander luden sculdich sijn te doen, ende hi verghet dat hi selve doen soude.

8. Hebbe alre meest minne op di selven, ende dan moghestu minnen dinen even mensche.

Ga naar margenoot+9. Du conste wel dijn wercken | ontsculdigen ende verwen, ende ander menschen ontscout en wilstu niet horen rechtverdigen.

10. Beter wairt dattu di selven besculdichste ende dinen broeder ontsculdichste.

11. Wilstu ghedraghen wesen, so drage eerst enen anderen.

12. Sich hoe verre du noch biste van warachtiger caritaten ende oetmoedicheit, die nyement en can vertoornen noch veronwaerden dan alleen haer selven.

13. Het en is niet groot mitten sachtmoedigen ende goeden omme te gaen, want dat behaghet natuerlic alle menschen ende een ygelic hevet gaern vrede, ende die sijn sins volgende sijn, die mint hi meest.

14. Mer mitten harden ende mitten verkeerden ende ongetemden of die gene die ons contrarie sijn, mit hem vredelic connen leven, dat is een grote gracie ende seer lovelic ende eens mans werc.

Ga naar margenoot+15. Daer sijn die sommige die hem selven in | vreden houden ende mit anderen menschen hebben si vrede.

16. Ende het sijn die sommige die gheen vrede en hebben noch ander menschen niet in vreden en laten; ander menschen sijn si swaer, ende hem selven alre zwaerste.

17. Ende daer isser sommich die hem selven in vreden houden ende arbeyden om ander menschen in vreden te brengen.

18. Ende nochtan al onse vrede sellen wi eer setten in oetmoedigen verdrachlicheit dan in niet te gevoelen dat ons contrarie is.

19. Die best lijdsamich is, die sel houden den meesten vrede; ende dese is een *verwinre sijns selfs ende een here der werlt, een vrient Cristi ende een erfnaem der hemelen.

Van reyne gedachten ende simpel meninghe.
IIII Capittel.

1. Mit twien vloghelen wert die mensche verheven vanden aertschen dingen, als mit simpelheit ende mit puerheit.

Ga naar margenoot+2. Simpelheit sel wesen | inder meninghe ende puerheit inder begheerten.

3. Sympelheit begheert God ende puerheit van gedachten.

4. Di en sel gheen guet werc verdrieten moghen, ist dattu vry biste van ongheordineerder begheerten.

5. Ist dattu niet anders en begheerste noch en soecste dan Gode behaechlic te wesen ende dinen even mensche oerberlic, inwendighe vryheit selstu ghebruken.

6. Waer dijn herte (te) recht simpel ende puer, du soudste alle creatueren wesen een spiegel des levens ende een boec der heiligher leren.

7. Daer en is gheen creatuer so cleyn noch so snode, daer die guetheit Gods niet in ghetoent en wert.

8. Waerstu van binnen guet ende reyn, alle dinc soudstu sonder hinder sien ende alle dinc soudstu wel doen.

9. Een reyn herte doerboort den hemel ende die helle.

10. Alsoe als een is van binnen, also oerdelt hi een ygelic van *buten.

Ga naar margenoot+11. Isser blijsscap in | die werlt, die besit een mensche van reynre herten.

12. Ende is erghent enighe tribulacie of droefheit, *dat weet best een mensch van quader consciencien.

13. Ende recht als yser [dat] in dat vuer gheworpen wort, verliest sijn rootheit ende wort glymmende, also is die mensch die hem gheheel tot Gode keert: hi wort uut gedaen van alre traecheit ende wert verwandelt in enen nuwen mensche.

14. Als die mensche beghint te traghen, so ontsiet hi een luttel arbeits ende gaern ontfaet hi troest van buten.

15. Mer wanneer die mensche volmaectelic beghint hem selven te verwinnen ende manlic te wanderen inden weghe Gods, dan acht hi des minste, dat hem eerst swaer heeft dencken wesen.

Dat een mensche hem selven kennen sel.
Capittel V.

1. Wi en sellen ons selven niet te veel geloven, want gracie ende minne sijn dicke van ons.

Ga naar margenoot+2. Een weynich lich | tes is in ons, ende dat verliesen wi lichtelic om onse versumelheit.

3. Tis dicke dat wi niet en merken hoe blint dat wi sijn van binnen.

4. Dicke so doen wi qualiken, ende *qualiker so ontsculdighen wijt.

5. Van ghebreke worden wi dicke beroert, ende wi menen dattet ons comt van minnen.

6. Cleyn dinghen straffen wy in enen anderen menschen, ende onse grote dingen laten wi gaen.

7. Seer haestelic ghevoelen wijt dat wi van anderen menschen liden, mer wat ander menschen van ons liden, dat en bekennen wi niet.

8. Die sijn eygen gebreken wel ende te recht weghet, hi en soude niet vinden dat hy swaerlic oerdelen soude in enen anderen.

9. Een ynwendich mensche sijns selfs sorghe sel hi setten voir yement [anders] sorghe, ende wie hem selven aernstelike wel besiet, die sel lichteliken van enen anderen swyghen.

Ga naar margenoot+10. Du en selste | nymmermeer ynnich noch devoet wesen, ten sy dat sake dattu swijchste van enen anderen ende di selven sonderlinge wel besieste.

11. Ist dattu di selven ende Gode altemael aendenckeste, so selt di weynich beroeren, wattu van buten verneemste.

12. Waer bistu alstu di niet teghenwoerdich en biste? Ende wanneer du alle dinc omme lopen hebste, ende dan di selven vergheten, wat hebstu dan ghewonnen?

13. Selstu hebben vrede ende warachtighe enicheit, so moetstu alle dinc afterwaerts setten ende di selven alleen voir oghen hebben.

14. In desen selstu veel profijts doen, ist dattu di selven voer hoetste van alre tijtliker sorchvoudicheit.

15. [ontbr.]

16. Niet en laet di groot wesen noch hoghe noch dancbaerlic noch ontfanclic dan puerlic God of dat van Gode is.

17. Latet di al ydelheit dencken wesen, wat troest dy te voren comt van Ga naar margenoot+creaturen. |

18. Een God minnende siel onder God versmaet alle dinc.

19. God is alleen ewich, groot ende alle dinc vervollende, vroechde der sielen ende warachtighe blijscap des herten.

Van vroechde der gueder consciencien.
Capittel VI.

1. Die vroechde ende glorie der gueder menschen dat is tghetughe hare gueder consciencien.

2. Hebbe een guede consciencie, ende altoes selstu blide wesen.

3. Een guede consciencie mach veel draghen ende is blide in wederspoet.

4. Een quade consciencie is vervaert ende in onvreden.

5. Soetelic selstu rusten, ist dat di dijn eyghen herte niet straffet.

6. En wil niet verbliden dan alstu wel ghedaen hebste.

7. Die quade en hebben nymmermeer waerachtighe blijscap noch si en voelen gheen inwendighe vrede, want God seit: ‘Inden sondaer en is geen vrede’.

Ga naar margenoot+8. Ende of si seyden: ‘Wi sijn in vreden ende over ons | en sel niet comen ende wie sel ons dorren hinderen?’, en gheloeft hem niet, want onversienlike so sel op staen die toorne Gods ende sel haer werken te niet maken ende haer ghedachten sellen vergaen.

9. Te verbliden in tribulacien, dat en is niet swaer den minre Gods; so te verblyden is te verbliden inden cruce ons Heren.

10. Het is een corte glorie die den menschen ghegheven wort van vergancliken creatueren, of die men van hem ontfanget.

11. Der werlt glorie volghet altoes droefheit na.

12. Glori der gueder is in haer consciencie, ende niet inden monde der menschen.

13. Blijscap der rechtverdiger is van Gode ende hoer vroechde is vander rechtverdicheit.

14. Wie warachtighe ende ewighe glorie begheert, die en sel niet achten die tijtlike dingen.

15. Wie die tijtlike glorie soect ende mit sinnen niet en versmaet, die wert Ga naar margenoot+ver|wonnen dat hi die hemelsche glorie minst minnet.

16. Hi heeft grote vrede inder herten, die lof noch versmaetheit niet en achtet.

17. Lichtelic sel hi content ende te vreden wesen, die suver ende reyn is van consciencien.

18. Du en beste niet te heiliger, datmen di prijst; du en biste oec niet te argher, datmen di laect.

19. Want wattu biste, dat bistu; men en sel di oec niet groter kennen dat dy God kent.

20. Ist dattu merkeste wattu bi di selven biste van binnen, du en selste niet achten wat die menschen van di segghen.

21. Die mensche siet int aensichte, God die siet inder herten.

22. Die menschen (die menschen die) merken die werken, ende God ghedencket die meninghe.

23. Altoes wel te doen ende (die mensche) weynich van hem selven te houden, dat is een bewisinge van eenre oetmoediger sielen.

Ga naar margenoot+24. Niet | ghetroest te willen wesen van enighen creaturen, dat is een teyken van groter puerheit ende van enen inwendigen hope.

25. Soe wie gheen ghetughe en gheert van hem selven van buten, het schijnt dat hi hem selven Gode al bevolen heeft.

26. Niet en is die ghene gheproeft, die hem selven prijst, mer hy is gheproeft dien God prijst.

27. Mit Gode te wanderen ende gheen begheerte van buten te houden, dat is een staet des inwendigen menschen.

Vander lieften ons Heren boven alle dinc.
Capittel VII.

1. Salich is hi, die verstaet wattet is Jhesum te minnen ende (een) hem selven te versmaden om Jhesus willen.

2. Men moet den geminden om den gheminden laten, want Jhesus wil alleen gemint wesen boven al.

3. Minne der creatueren is bedriechlic ende ongestadich; die minne Jhesu is ghetrou ende volstandich.

Ga naar margenoot+4. Wie hem selven | toe voecht den creatueren, die sel vallen mitten genen die valt; die Jhesum omme vatet, die sel gevest worden inder ewicheit.

5. Minne hem ende houden di te vriende; wanneer dat alle dijn vrienden van di gaen, hy en sel di niet laten noch hi en sel dat niet liden di verloren te wesen int eynde.

6. Van allen dingen moetstu dy somwilen sceyden, wilstu of en wilstu niet.

7. Hout di by Jhesum levende ende stervende ende beveel hem dijn salicheit, want wanneer di al of gaet dattu waenste bi di te bliven, so mach hi di alleen helpen.

8. Dijn gheminde is van dier natueren dat hi [hem] niement anders toe voeghen en wil, mer alleen wil hy dijn herte hebben ende daer in sitten als een coninc in sinen eyghen throon.

9. Constu di selven wel ledigen van allen creatueren, Jhesus soude gaern mit di wonen.

10. Du selstet al verloren vinden, wattu buten Jhesum soecste inden menschen.

Ga naar margenoot+11. En wil | dijn hope niet setten op een windich riet, want alle vleysch is hoey ende al sijn glorie valt als een bloem des hoeys.

12. Haestelic selstu bedroghen worden, ist dattu alleen aensieste die vertoninghe des uutwendigen menschen.

13. Soecstu in yement dijn solaes ende woninge, du selste hinder vinden ende voelen.

14. Soecstu in allen dinghen Jhesum, du selste Jhesum wel vinden.

15. Ist dattu di selven soecste, du vindeste di selven, mer tot dijnre scaden.

16. Veel scadeliker ist den mensche, dat hi Jhesum niet en soect, dan alle die werlt ende alle sijn wedersaken.

Vander vriendelicheit des gheselscaps ons Heren.
Capittel VIII.

1. Wanneer Jhesus teghenwoordich is, so is alle dinck guet ende gheen dinc en schijnt zwaer te wesen, ende wanneer Jhesus niet teghenwoerdich en is, so is alle dinc hart.

Ga naar margenoot+2. Wanneer Jhesus niet van binnen en spre|ket, so is die troest onnut, ende ist dat Jhesus alleen een woort spreect, so ghevoelt men groten troest.

3. En stont Maria Magdalena niet thants op van der stede daer si in screyde, doe Martha haer seyde: ‘Die meester is hier ende roept di’?

4. Salich is die ure wanneer Jhesus roept van tranen tot blijscappen des gheestes.

5. Hoe droge ende hoe hart bistu sonder Jhesum! Hoe dwaes ende ydel bistu, begheerstu yet buten Jhesum!

6. En is dat niet meerre scade dan oftu alle die werlt verloerste?

7. Wat mach di die werlt gheven?

8. Sonder Jhesum te wesen dat is een zwaer helle, ende te wesen mit Jhesum dat is een soet paradijs.

9. Is Jhesus mit di, gheen viant en mach di scaden.

10. Wie Jhesum vint, die vint enen gueden scat.

11. Ende wie Jhesum verliest, die verliest alte veel, ende meer dan alle die werlt.

Ga naar margenoot+12. Hi is alre armste die levet sonder Jhesum, ende | hi is alre rijcste die mit Jhesum wel is.

13. Het is een grote conste mit Jhesum omme te gaen, ende Jhesum te connen houden, dat is een grote wijsheit.

14. Wes oetmoedich ende vredelic, ende Jhesus sel bi di wesen.

15. Wes devoet ende rustelic, ende Jhesus sel by dy bliven.

16. Du mogheste Jhesum lichtelic verdriven ende sijn gracie verliesen, wilstu di selven gheven tot uutwendicheden.

17. Ende ist dattu hem verdriveste ende verlieste, tot wien selstu dan vlien, ende wat vrient seltu dan soeken?

18. Sonder vrient en moghestu niet wel leven, ende en is Jhesus dijn vrient niet boven allen, du selste alte seer droevich wesen ende bedruct.

19. Dwaeslic doestu, ist dattu in anders yement verhoepste of verlaetste.

20. Wy sellen alle die werlt eer kyesen contrarie te hebben, eer Jhesum te vertoornen.

Ga naar margenoot+21. Voer alle die leven sel Jhesus die speciael | gheminde wesen.

22. Alle menschen selmen minnen om Jhesus willen, ende Jhesus sellen wi minnen om sijns selves willen.

23. Allene Jhesus te minnen is sonderlinge te kyesen, wantmen vinten guet ende ghetrouwe boven alle sijn vrienden.

24. Om sinen wille ende in hem so sellen die vianden also veel als vriende lief wesen; ende voir alle dese is hi aen te beden, op dat wi hem alle moghen kennen ende minnen.

25. Nymmermeer en begheer bi sonderlinge gheloeft of ghemint te wesen, want dat hoort Gode alleen toe, want sijns gelijc en hevet hi niet.

26. Noch du en soudste niet willen dat yement mitti onledich waer in sijnre herten, noch du en selste di niet becommeren mit yements minne, mer laet Jhesus in di wesen ende in enen ygeliken gueden mensche.

27. Wes puer ende vry van binnen sonder becommeringe enyger creatueren.

Ga naar margenoot+28. Du moetste | wesen puer ende een reyn herte tot Gode draghen, wilstu sien ende weten hoe soet die Heer is.

29. Ende voerwaer daer toe en constu niet comen, ten si dattu voerganghen biste van sijnre gracien ende in ghetoghen, op dattu alles dinghes ledich biste ende dus ghevriet mit hem alleen verenicht moechste wesen.

30. Wanneer die gracie Gods comt totten mensche, so is hy machtich tot allen dinghen, ende als si van hem gaet, so sel hi arm wesen ende siec, recht als een die totter gheselinge ghelaten is.

31. In desen en selmens niet verwerpen noch in ghene wanhope vallen, mer totten wille Gods sel hi gelijc staen, ende al dat hem toe coemt sel hi liden totten love Jhesu Cristi, want naden winter comt die somer ende na der nacht comt die dach ende na onweder grote claerheyt.

Ga naar margenoot+Van beroe|vinghe alles solaes.
Capittel IX.

1. Ten is niet zwaer te versmaden dat solaes der menschen, wanneer dat die godlike vroechde tegenwoerdich is.

2. Het is groot ende seer groot, te laten mogen menschelic ende godlijc solaes ende doer die ere Gods gaerne ballinc te wesen sijns herten, ende in ghenen dingen hem selven te soeken noch niet aen te sien sijn eygen verdienten.

3. Hoe groot ist dattu blide biste ende devoet als die gracie Gods gecomen is. Die ure is begheerlic van enen ygheliken.

4. Soetelic ghenoech so rijt hi, die vander gracien Gods ghedraghen wort.

5. Ende wat wonder ist dat hi genen last en voelt, die vanden almachtigen ghedragen wort ende *gheleit wort vanden oversten Heer?

6. Gaerne so hebben wi uutwendich solaes, ende zwaerlic so ist den mensche te gaen van hem selven. |

Ga naar margenoot+7. Die heilige martelaer sinte Lourijs die hevet verwonnen die werlt mit sinen priester, want al dat in die werelt ghenoechlic scheen te wesen, versmade hi, ende die overste priester Gods Sixtum, dien hi boven allen minlic was, doer die minne Cristi liet hi en guedertierlijc van hem nemen.

8. Hier om doer die minne des sceppers verwan hi die minne der menschen, ende voer dat solaes der menschen koes hi meer Gode te behaghen.

9. Aldus seltu om der lieften wille Gods enen gheminden ende enen noot vrient leren laten.

10. Ende du en selstet niet swaerlic draghen dattu van dinen vrient gelaten wordes, want dat seltu weten, dat wi alle van malcander ghescheiden sellen worden moeten.

11. *Veel ende lange so moet die mensche in hem selven *striden, eer hi leert Ga naar margenoot+hem selven te vollen verwinnen ende alle sijn begheerte | in Gode te trecken.

12. Wanneer die mensche staet op hem selven, lichteliken valt hi tot menscheliken troest.

13. Mer een warachtich minre Cristi ende een naerstich volgher der doechden die en valt niet op ghenen troest noch en soect sodanige gevoelike soeticheit niet meer, mer hi soect starcke oefeninge ende te liden om Cristus wille harden arbeit.

14. Ende in dien dat die geestelike troest ghegheven wort, neemt die gaven Gods dancberlic van hem, mer merket dattet is die gave Gods ende niet dijn verdiente.

15. En wil di niet verheffen noch te seer verbliden noch ydeliken (mit) di vermeten, mer wil meer oetmoedigher wesen vanden gaven ende voerhoediger, ende ontsich di meer in allen dinen werken, want die ure sel gaen, ende dan sel volghen die tijt der becoringe.

16. Wanneer dan di die troest ghenomen wort, te hant en seltu niet wanhopich Ga naar margenoot+worden | noch wesen, mer mit oetmoedicheden ende mit verduldicheden verbeide die hemelsche vandinge, want God is machtich di meren troest te gheven.

17. Dit en is niet nuwe noch vreemde den ghenen die den wech Gods kundich is, want in groten heiligen of in ouden profeten so is dicke alsulken [wandel] gheschiet.

18. Want een propheet die voelde die gracie Gods in hem comen ende seide aldus: ‘Ic hebbe gheseit in mijnre overvloedicheit: ic en sel niet beroert worden inder ewicheit’.

19. Ende doe die gracie van hem ghenomen was, hoert wat hi seit: ‘Du hebste dijn aensicht van mi ghekeert ende ic bin bedroeft geworden’.

20. Nochtan in desen en wanhopede hi niet, mer naerstelike badt hi den Heer ende seide: ‘Totti, Heer, so sel ic roepen, ende tot minen God sel ic bidden’.

21. Hier na brenget hi weder die vruchten sijns ghebeeds ende tughet hem ghehoort Ga naar margenoot+te we|sen ende seit: ‘Die Heer heeft mi ghehoort ende mijnre ontfermt’.

22. Ende hi seit voirt: ‘Du hebste mijn droefheit verwandelt in vroechden ende du hebste mi omme behangen mit blijscappen’.

23. Is dit aldus gheschiet mit groten heiligen, so en sellen wi niet wanhopich wesen, wi die cranc sijn ende arm, al ist dat wi somwilen warm sijn ende somwilen cout.

24. Want die geest comt ende gaet nae sijns selfs behaghen, want die propheet

Job seit: ‘Du *vandeste den mensche des morghens, ende onversienlike so proefstu hem’.

25. Waer op mach hi dan hopen ende waer in sel hi dan betrouwen dan alleen in die grote ontfermherticheit Gods ende alleen in hope der gracien van boven?

26. Weder die guede mensche bi mi sijn of devote broederen of trouwe vriende of heilige boeke, scone tractate of soete sanc ende melodie,

Ga naar margenoot+27. alle dese helpen | mi luttel als ic woest ben van gracien ende ghelaten in mijnre armoede.

28. Dan en is gheen beter middel dan lijdsaemheit ende locheninghe mijns selfs inden wille Gods.

29. Ic en vant nye gheen so gheestelic noch soe devoot, hi en hadde bi tiden ontreckinge der gracien of hi en ghevoelde minrenge sijnre vuericheit.

30. Nie heilich en was soe verlicht of getogen, hy en wort voir of na ghetempteert.

31. Hi en was nye waerdich die hoge Gods bescouwinge, die om Gods willen niet geoeffent en is mit enigher tribulacien.

32. Een voertganc der temptacien dat is een teyken des toecomenden troests.

33. Want wie gheproeft sijn mit temptacien, hem wort geloeft die hemelsche troest, want die Heer seit: ‘Die verwint, dien sel ic teten gheven vanden houte des levens’.

Ga naar margenoot+34. Die troest Gods wert gheghe|ven, om dat die mensche te starcker wesen sel sijn wederstoet te weder staen.

35. Temptacie die volghet oec, om dat hem die mensche in doechden niet verheffen en sel.

36. Die duvel en slaept niet, noch dat vleysch en is oec niet doot; daer om en rust niet di te bereiden totten stride, want an die rechter side ende an die luchter side sijn viande die nymmermeer en rusten.

Van datmen danckbaer wesen sel der gracien Gods.
Capittel X.

1. Waer om so soekestu rust in dien dattu tot arbeit gheboren biste?

2. Sette dy selven [meer] tot verduldicheit dan tot troest ende meer dat cruus te draghen dan tot blijscappen der werlt.

3. Wat waerlic mensche isser, die niet gaerne en soude ontfaen troest ende gheestelike blijscap, mocht hise altoes vercrighen?

4. Die geestelike troestinge die gaen boven alle ghenoechten des vleyschs.

Ga naar margenoot+5. Want die genoechten der | werlt si sijn ydel of si sijn vuyl ende onreyn. Die geestelike sijn alleen vrolic ende eersaem, ghecomen uut dogheden ende uut reynre ghedachten in ghestort van Gode.

6. Mer dese godlike vertroestinghe die en mach niement altoes na sijnre ghenoechten of begheerten ghebruken, want die tijt der temptacien en verbeit niet lange.

7. Alte seer contrarie ist *den *wille Gods, valschen vryen wille te hebben, ende dat een mensche hopet in hem selven.

8. God die doet wel int gheven troest sijnre gracien, mer die mensche doet qualiken dat hi Gode niet altemael dancbaer en is van sijnre gracien.

9. Ende daer om so en mogen in ons niet vloeyen die gaven der gracien, want wi sijn ontdancbaer den ghenen die ons gracie verleent, noch alle danc en gheven wi niet den beghin ende den oerspronc der gracien.

Ga naar margenoot+10. Alle tijt soe | hoort hem danc toe die dancs waerdich is te ontfangen, ende men sel vanden hovaerdigen nemen dat men den oetmoedighen pleget te gheven.

11. Ic en wil die troest niet die van di niet en comt; ic en begheer oec niet bescouwinge die mi trect tot verheffinge.

12. Noch dat hoghe is, en is heylich, noch al en ist niet guet dat soete is, noch alle begheerte en is niet puer, noch al datmen mint, en is Gode niet dancbairlic.

13. Gaerne neem ic gracie, daer ic oetmoediger of worde ende [in] meerre vresen of ghevonden worde, ende daer ic meest bereit toe worde mi selven te laten.

14. Die gheleert is vanden gaven der gracien ende die gheleert is in ontreckinge der woorden, die en sel hem selven niet guets toe voeghen, mer hi sel eer belien hem selven arm te wesen ende naect.

Ga naar margenoot+15. Ghif Gode dat Gods is ende scrive | di selven toe dat dijn is; ghif Gode lof voir sijnre gracien, di selven alleen ghif misdaet toe, ende waerdige pijn voer dijn sonden ghevoele in di.

16. Sette dy altoes tottet laechste, ende dat hoechste sel di ghegeven worden, want dat hoechste en staet niet sonder dat laechste.

17. Die hogheste heiligen voir Gode sijn die alre minste voir hem selven, ende hoe si glorioser ende groter sijn, veel te meer sijn si oetmoedigher in hem selven.

18. Die vol sijn der warachticheit ende der glorien des hemels, die en sijn der ydelre glorien niet ghierich.

19. Die in Gode ghefondeert sijn ende ghestarct, die en mogen in gheenre wijs hoverdich wesen.

20. Ende die ghene diet al Gode toe scryven, wat gracien dat si van Gode ontfanghen hebben, onder malcanderen so en soeken si ghene glorie, mer die glorie die alleen is van Gode, die willen si ende begheren si in allen sinen heiligen te loven, Ga naar margenoot+ende altoes is haer be|gheren in hem.

21. Hier om weest dancbaer voir dat minste, ende du selste waerdich wesen meerre gaven te ontfangen.

22. Laet dat minste voir dat alre meeste wesen, ende die meeste versmadinge is voir een sonderlinghe gave.

23. Sie wi aen die wairdicheit des gheens die die gaven gheeft, wat hi gheeft, ten is niet cleyn of ten sel di niet onnut dencken wesen. Ten is niet cleyn dat vanden oversten Gode ghegheven wort.

24. Ende al gave hi ons pine ende slaghe, het sel ons dancbaerlic ende duerbaer dencken wesen, want hi doettet altoes om onse salicheit, want hi verhenghet dattet ons toecoemt.

25. Wie begheert die gracie Gods te houden, die sel dancbaer wesen voir die Ga naar margenoot+gracie die hem gegeven is; hi sel verduldich wesen van die gracie die hem | ontoghen is; hi sel bidden dat sijn gracie wedercome; ende hi sel voirsienich wesen ende oetmoedich, op dat hise niet weder en verliese.

Datter luttel minres sijn des cruces ons Heren.
Capittel XI.

1. Jhesus heeft nu veel minres sijns hemelrijcs, mer luttel draghers sijns crucen.

2. Hi heeft veel die sijn troest begheren, mer luttel die druc ende liden begheren.

3. Hy vint meer ghesellen ter tafelen dan ter abstinencie.

4. Alle begherense mit hem te verbliden, mer luttel isser die voir hem willen liden.

5. Veel volghender Jhesum na totten breken des broots, mer weynich totten drincken des kelcs der passien.

6. Veel doen hem eer om sijnre mirakelen wille, mer luttel volchter hem nae [in] der scaemten des cruces.

7. Veel minter Jhesum also lange als hem gheen wederspoet en gheboert, mer als hem wederspoet coemt, so murmereren si.

Ga naar margenoot+8. Veel isser die hem loven ende ghebe|nedien also langhe als si enighen troest van hem ontfangen.

9. Mer waert dat Jhesus hem een weynich liet, sy souden op een clagen vallen of in alte grote verworpinge.

10. Wie Jhesus minnen om Jhesus willen ende niet om haer eyghens troests willen, si benedien hem in hare tribulacien ende in alre bedroeftheit haers herten, gheliken in haren hoechsten troest.

11. Ende al waer dat sake dat hi nymmermeer genen troest gheven en woude, so souden si hem altoes loven ende dancbaerlic wesen.

12. O hoe veel vermach die minne Jhesu, die reyn is ende mit ghenen eygen oerbaer ghemenget en is!

13. Si en sijn niet huerlinghen gheheten die altoes troest soeken.

14. Machmen niet proeven dat si meer hem selven soeken dan Cristum? Want si dencken altoes op haer eygen profijt ende wynninge.

Ga naar margenoot+15. Waer soudmen die vinden | die Gode om niet souden minnen of dienen?

16. Selden is yement also geestelic dat hi van allen dinghen naket is.

17. Want enen wairachtighen armen van geest ende naect van allen creatueren, wie sellen vinden? Verre ende van allen eynden der werelt so is sijn loon.

18. Gave die mensche alle guet over, noch en waert niet.

19. Ende dede hi grote penitencie, noch waert weynich.

20. Ende al hadde hi begrepen [de rest van 20 ontbreekt]

21. [Begin van 21 ontbreekt] barnende devocie, noch ist verre van hem; dat is een dat boven al noot is.

22. Wat is dat? Dat is als hi alle dinc gelaten heeft, dat hi hem selven dan laet ende ga mit allen van hem selven, ende dat hi niet van gheenre verburghenre minnen in hem en houde.

23. Ende wanneer dat hi alle dinck heeft ghedaen, dat hy weet te doen, so sel hi hem laten dencken dat hi niet ghedaen en heeft.

Ga naar margenoot+24. Hi en selt niet groot wegen datmen | groot mach vermoeden, mer inder waerheit so sel hi hem selven een onnut knecht kennen, als die waerheit seit: ‘Wanneer ghi al gedaen hebt, dat u gheboden is, soe segt: wi sijn onnutte knechten’.

25. Ende dan so mach hi arm ende naect wesen van gheest ende segghen mitten propheet: ‘Want ic alleen [ende] arm bin’.

26. Nochtan en is nyement ryker dan dese, niement starcker, nyement vryer dan die hem selven ende alle dinc laten can ende hem setten int alre laechste.

Vanden conincliken leven des cruces Cristi.
XII Capittel.

1. Dit woort scijnt hert ende bitter ende swaer te wesen: ‘Lochen ende versaec di selven, ende buer op dijn cruus ende volghe mi na’.

2. Het is noch veel swaerre te horen dat laetste woort: ‘Gaet, ghi vermaledide, in dat ewige vuer’.

3. Die nu gaerne horen ende volgen die woorden des crucen, die en sellen hem Ga naar margenoot+dan niet vresen van dat afhoren | der ewigher verdoemenissen.

4. Dat teyken des cruces sel inden hemel wesen als die Heer sel comen oerdelen.

5. Dan sellen die knechten des cruces die hem al hier den ghecruusten toe ghevoeghet hebben, gaen tot Cristum den rechter mit groter hope.

6. Wat ontsiestu dan te nemen dat cruus alsmen doer dat cruus comet totten rike?

7. Int cruus is salicheit, int cruus is leven, int cruus is bescerminge voir die vianden, int cruus is in stortinghe der overster soeticheit, int cruce is crachte der ghedachten, in cruus is vroechde des geestes, int cruys is alle doghede, int cruce is alle volmaectheit der heilicheit.

8. Daer en is gheen salicheit noch gheen hope des ewigen levens dan inden cruce.

9. Neemt op u cruce ende volghet Jhesum, ende hy sel di leyden int ewighe leven.

Ga naar margenoot+10. Hi is voer gegaen ende hevet sijn cruus ghe|draghen, ende om dinen wille is hi ghestorven inden cruce, op dattu dijn cruce selte dragen ende begheren te sterven inden cruce.

11. Want stervestu mit hem, so moghestu weder mit hem leven; ende bistu sijn geselle inder pinen, so moghestu sijn gheselle worden inder glorien.

12. Sich inden cruce so statet al, ende inden sterven soe leytet al; ende daer en is anders ghenen wech totten leven ende totten warachtigen inwendigen vrede dan die wech des heylighen cruus ende een daghelix sterven.

13. Wander daer du wilste, soeke wattu wilste, du en selste ghenen hoger wech vinden boven di noch ghenen sekeren beneden di dan die wech des heiligen cruces.

14. Bescicke ende ordinier alle dinc na dinen wille ende merct: du en selste niet Ga naar margenoot+vinden, du en moetste altoes wat liden, het si | willich of onwillich, ende aldus so vindestu altoes dat cruce.

15. Of du selste altoes in dinen lichaem droevich wesen ende droefheit voelen, of in dijnre herten selstu liden tribulacie des gheests.

16. Som wylen selstu (selstu) van Gode ghelaten wesen, ende somwilen [gheoefent] van dinen even mensche, ende dat alre meest is: dicke selstu di selven swaer wesen.

17. Nochtan en moghestu mit genen middel noch mit genen solaes ghevriet noch *ghelicht worden, mer also langhe als God wil so moechstu liden.

18. God wil dattu tribulacie sonder vertroestinge leerste liden ende dattu di selven mit allen onder danich maecste, ende dattu oetmoediger werdes vander tribulacien ende vanden liden.

19. Niement en voelt also hertelijc die passie Cristi als die ghene die gebuert des ghelijc te liden.

Ga naar margenoot+20. Dat | cruus is dan altoes bereit ende verbeit di over al.

21. Noch du en moechste hem niet ontvlien, waer du loopste, want waer du comes, du draghes dijns selfs cruus mit di, ende altoes vindestu di selven.

22. Keer di op wert, keert di nederwaert, keert di buten, keer di binnen, ende in allen desen selstu dat cruus vinden, ende in allen desen ist di noot dattu over al verduldicheit houdeste, wilstu hebben inwendige vrede ende verdienen die croon der ewicheyt.

23. Ist dattu dat cruus gaerne dragheste, so selt dy draghen, ende het sel dy leyden totten eynde dijnre begheerten, daer een eynde sel wesen des lidens, al ist dattet hier niet wesen en sel.

24. Draghestu dat cruus niet gaerne, du makeste di selven een last, ende du verswaerste di selven meest; nochtan so moetstuut liden.

Ga naar margenoot+25. Ende | werpstu een cruus van di, sonder twivel du selste een ander vinden ende licht een swaerre.

26. Waenstu ontgaen dat gheen sterfelic mensche voir bi en mach gaen? Welc van den heiligen is in deser werlt gheweest sonder cruus ende tribulacie?

27. Noch onse Heer Jhesus Cristus en hevet een ure niet geweest sonder droefheyt der passien, also langhe als hi leefde, want als hi selve seit: ‘Cristus die most liden ende verrisen vander doot, ende so gaen in sijnre glorien’.

28. Ende hoe soecstu ander weghe dan desen conincliken wech die daer is den conincliken wech des cruces?

29. *Al dat leven Cristi was een cruus ende marteli, ende du soecste rust ende blijscap?

30. Du dwaelste mit allen, soecstu anders dan liden ende tribulacie, want al dat sterfelike leven is vol onsalicheden ende omme gheteykent mitten cruce.

Ga naar margenoot+31. Ende hoe die mensch meer | profijt doet inden geest, hoe hi dicker ende swaerre crucen vint, want die pijn sijnre ellende, dat hi also lange ballinge blijft uten ewighen leven, die wasset ende die meerret so langhe so meer.

32. Mer dese mensche aldus menichvoudelic bedroeft *en is sonder hulpe des troest niet, want hi voelt grote vruchte van dat hi dat cruce draghet.

33. In dien dat hi hem selven den Heer onderdanich maket, alle last der tribulacien die wert verwandelt in hope des godliken troest.

34. Ende hoe dat vleysch [meer] doer verdriet onder ghetreden wort, also veel te meer wort die gheest gestarcket mit ynwendigher gracien.

35. Ende nymmermeer en wort hi also seer ghetroest vander begheerten der tribulacien ende des wederspoets doer der minnen der gelikenissen des cruces Cristi, Ga naar margenoot+dat hi niet en woude [wesen] sonder smarte ende tribullacien, want also veel ist Gode ontfancliker als hi meerre ende swaerre last om sinen wille draghen mach.

36. Dit en is niet die cracht des menschen, mer die gracie Cristi, die aldus veel

mach ende werct in dat ghebreclike vleysch; dat die mensche altoes van natueren vreest ende vliet, dat neemt hi aen mit wille uut rechter minnen ende vuericheit des gheestes.

37. Ten is niet naden mensche dat cruce te dragen, dat cruce te minnen, dat is dat lichaem te castien ende onderdanich te maken, die eer der werlt te vlien, versmaetheit gaerne te liden, hem selven te versmaden ende begheren versmaet te wesen, wederspoet ende scade te liden ende ghenen voerspoet in dese werlt te begheren.

38. Ist dattu wel merkeste, soe en vermogestu geen van desen dinghen (als) van di selven.

Ga naar margenoot+39. Mer ist dattu | hopeste in Gode, soe sel di ghegeven worden starcheit vanden hemel, ende die werlt ende dat vleysch sellen tot dinen geboden di onderdanich worden.

40. Noch dinen viant den duvel en selstu niet ontsien, bistu ghewapent mitten gelove ende gheteikent mitten cruce Cristi.

41. Hier om so set di selven als een guet getrouwe knecht Cristi te draghen dat cruce dijns Heren manliken, die om dinen wille ghecruust is.

42. Bereide di te liden veel wederspoets ende menigherhande onghenoechte in desen leven, want also sel hi bi di wesen waer du biste, ende also sonder twivel selstuen vinden waer du di verberchste.

43. Het moet alsoe wesen; ende daer en is geen middel te ontgaen den quaden menschen ende der droefheit dan dattu lijdste.

44. Den kelc des Heren selstu mit begheerten drincken, wilstu sijn vrient wesen. Ga naar margenoot+ende begheerstu | een deel mit hem te hebben.

45. Die troesten die bevele Gode; laet hem daer mede doen als hem meest behaghelic is.

46. Sette di selven te liden tribulacie ende houde die voer die meeste troesten, want die liden in dese werlt en sijn niet ghelijc datmen daer mede verdienen mach die toecomende glorie, al waert datse een mensche alleen mochte liden.

47. Wanneer du daer toe coemste, dat dijn tribulacien soet sijn ende di smaken om Cristus willen, so laet di dat dencken dattet wel mitti is, wanttu hebste een paradijs gevonden inder aerden.

48. Ende alsoe lange als di dat lyden zwaer is, ende dat begheerste te scuwen, also langhe selstuut quaet hebben ende di sel volghen over al dat scuwen des lidens.

49. Setstu di daer toe, dattu gaerne lides, haestelic selt beter mitti worden ende du selste vrede vinden. |

Ga naar margenoot+50. Ende oec al waerstu ghetoghen totten derden hemel met sinte Pouwels, du en biste daer om niet versekert dattu niet liden en selste enich dinc dat di contrarie is. Want Jhesus seit: ‘Ic sel hem tonen ende bewisen, hoe veel hi liden moet om minen naem’.

51. Aldus so blijft dat liden by dy, ist dattu Jhesum wilste minnen ende hem ewelic dienen.

52. Och oft gescien mochte dattu waerdich waerste yet te liden om Jhesus willen, want dan soude di grote vroechde bliven.

53. Mer een ygelic mensche priset verduldicheit, al isser luttel die liden willen.

54. Betamelic ist dan dattu gaerae een luttel selste liden om Jhesus willen, in dien datter veel is die swaerre last liden om der werlt willen.

55. Weet dat voerwaer: stervende dijns selfs moechstu nochtan dit leven leyden. Ga naar margenoot+Ende eer yment | meer hem selven sterft, hoe hi meer beghint te leven mit Gode.

56. Niement en is bereit te begripen die hemelsche dinghen, ten si dat hi hem selven bereit heeft te draghen wederspoet om Cristus willen.

57. Gheen dinc en is Gode ontfancliker noch di saliger in desen leven dan gaerne te liden om Cristus willen.

58. Ende of di te kyesen stonde, so soudstu meer begheren wederspoet om Cristus willen te liden dan mit veel genoechten verblijt te wesen, want so bistu Cristum gheliker ende gemeenlic al sijn heiligen.

59. Want al onse verdienten ende onse volmaectheyt en staet niet in sueticheit der troesten, mer meer in groter swaerheden ende in laste des lidens ende der tribulacien.

60. Ende hadde yet beters of oerberliker gheweest totter salicheit der menschen Ga naar margenoot+dan liden, sonder twivel Cristus | soudet mit woorden ende mit exempelen getoent hebben.

61. Want sijn navolghers, sijn discipulen, ende alie die ghene die hem begheren te volghen, openbaerlic verweget hy se dat sijt cruce sellen dragen ende seit: ‘Wie na mi wil comen, die lochen hem selven ende neme sijn cruus op ende volghe mi na’.

62. Alle dinc dan wel over ghelesen ende te rechte ondersocht, so is dat laetste eynde dit: ‘Want doer veel tribulacien moetmen gaen in dat rike Gods’.

Deo gracias.