Kroone der vier hooft-deughden
(1644)–Ernest van Veen–
Auteursrechtvrij
[pagina 22]
| |
Van de Rechtveerdigheydt, die bewesen wordt door de VVeegh-schale, wesende den tweeden Steen deser Kroone.
De deught hier van Rechtveerdigheydt
VVordt door de Schael ons uyt-gheleydt:
VVant sy goedt recht aen ieder doet,
Dat niemandt klaeght in sijn ghemoet.
Sy gheeft dat u, end' is oock mijn,
VVaer-door verjaeght s'elck-ieders pijn.
GAet voorts nu dese Kroon op 't hooft der Maget krommen,
Door-vlochten naer de konst al met haer' eygen blommen,
| |
[pagina 23]
| |
Ghemerckt den tweeden Steen is de Rechtveerdigheydt,
Soos eer en groot gheacht al by de Godd'lijckheydt.
Dees is de Koninghinn' van alle d'and're deughden,
Haer fondament 't geloof, 't welck Abr'ham soo verheugden:Ga naar margenoot+
VVant als hy hadd' ghelooft soo vierighlijck in Godt,
Rechtveerdigh wirdt hy doen ghenaemt door sijn gebodt.
Noch Hesperus en kan alsulck' verwond'ringh' brenghen,Ga naar margenoot+
Noch Lucifer, die komt door 't licht den nacht verstrenghen,
Als dees soo lof-baer deught, die boven d'and're staet:
VVant sonder hulp' van haer elck-ieders deught vergaet.
VVanneer den Philosooph Agesilaus vraeghden,Ga naar margenoot+
De welck' hem in sijn hert' meest van dees twee behaeghden,
Rechtveerdigheydt, oft wel de Sterckheydt seer gheacht,
| |
[pagina 24]
| |
Heel wijss'lijck heeft hy stracks gheantwoordt, en bedacht:
't Gebruyck der sterckt' en kan in 't minst' ons niet genoegen,
't En zy 't oprecht ghemoet hem komt daer-mede voeghen:
VVant waer 't dat ieder mensch' rechtveerdigh waer en goet,
Men hadd' geen' sterckt' van nood', gelijck als nu men doet.
Met dese less' wilt ons Agesilaus leêren,
Hoe dat met recht den mensch' hem moet altijdt generen:Ga naar margenoot+
5 VVant Godes naem die is den thoren vast en sterck,
VVaer den rechtveerdighen naer tracht in all' sijn werck.
Diên is ter hooghster kruyn van 't firmament ghesteyghert:
VVant die ongodd'lijck is die wordt 't gheluck gheweyghert.
Daerom spreeckt den Propheet, Hoe heeft een trouwe stadtGa naar margenoot+
Verloren 't ghen' sy hadd', den alder-besten schat?
| |
[pagina 25]
| |
 Sic Pharos adest. 5
Die was vol oordeels en verstandt, en vol van eeren,
Nu in een lichte vrouw', hoe heeft m' haer sien verkeeren?
Al met het recht bewin soo was sy eens verciert,
Maer nu den moorder wreedt daer om end' inne swiert.
| |
[pagina 26]
| |
V gelt dat is tot schuym en vuyligheydt ghekomen,
Vw' suyv'ren goeden wijn is u gheheel benomen,
Vw' Princen zijn met all' d'ongodd'lijckheydt vervult,
Daer-om seyt Godt, Mijn' straff', mijn' straff' ghy proeven sult.
Als Adonibesec soo groot in wreedighedenGa naar margenoot+
Hadd' handen, voeten af van Koninghen ghesneden,
Tot seventigh voor-waer, die onder sijnen dis
Als honden sochten spijs en t'eten voor ghewis.
VVanneer hy was daer-naer van Iosuë ghevanghen,
De selve straff' van Godt heeft hem op 't hooft ghehanghen:
VVant sprack, Ghelijck ick wreedt een ander hebb' gedaen,
Komt my de selve plaegh' van Godt rechtveerdigh aen.
| |
[pagina 27]
| |
 Perit auxiliis injuria justis. 6
6 VVat isser schoonder oock gheweest in vorigh' eeuwen,
Als Daniel, doen hy was ghestelt eens by de Leeuwen,Ga naar margenoot+
Door 't valsch' beklappen van Darius hofsche volck,
Dat draeyt en woelt in 't hof, als in de locht een wolck?
| |
[pagina 28]
| |
Maer Godt die ghen' de sijn wilt in bewareniss' houden,
Hiel Daniel ongheschent, al was 't dat sy oock stouden
Het fell' ghediert' op hem, want hy gheen hinder led',
Soo dat Darius hem verlossen dad'lijck ded'.
En soo d'aenbrenghers valsch zijn in den kuyl ghesmeten,
Zijn van de Leeuwen stracks tot morselingh' verbeten,
VVaer-door, waer-door men kan oogh-schijnelijcken sien
Hier Godts rechtveerdigheydt die niemandt kan ontvlien.
Daer-om d'oprechten mensch' die wordt hier verghelekenGa naar margenoot+
By eenen wijngaert, die sijn' tacken uyt komt steken,
VViêns groote deught die is den schoonen wijngaerts-ranck,
Die vreught die is de druyf, en den ghepersten dranck,
De tuygh'niss' onser ziel', end' onse tongh' moet wesen
| |
[pagina 29]
| |
De perss' al voor den druck, de traentjens uyt-ghelesen
Die zijn den soeten wijn van een oprecht ghemoet,
Het welck den mensch' in rust en vreughde leven doet,
VVaer-door hy naermaels hoopt al met een groot verlanghen
Den waren loon Godt hier boven eens t'ontfanghen.Ga naar margenoot+
Ghelijck des winters als de boomen zijn ontkleedt,
Die vruchtbaer sullen zijn men niet en siet oft weet,
't En zy den lenten komt het liefflijck groen verstrecken,
En soo veel blad'ren uyt den dorren boom verwecken,
VVanneer men siet 't gheschil van 't een en 't ander hout,
't VVelck blommen hebben sal, en vruchten menigh-fout.
Dus oock den mensch die heel ongodd'lijck is van leven,
En sal gheen blad'ren noch gheen' vruchten zijn ghegeven,
| |
[pagina 30]
| |
Maer als ondienst'lijck hout in 't vier ghesmeten zijn,
VVaer hy voor sijnen loon moet lijden sware pijn:
Maer die rechtveerdigh zijn die sal-men sien vercieren
Met blad'ren schoon en groen, die om hun sullen swieren
Van 't eeuwigh leven: en de vrucht hier naer-maels soet
Sal zijn de glori' Godts, die hy hun proeven doet.
Daer-om gingh den Propheet hem eyndelijck beklaghen,Ga naar margenoot+
Als dat soo weynigh volck men vondt in sijne daghen
Dat goedt was en oprecht, want wee! (heeft hy gheseydt)
Dat ick gheworden ben, end' oock daer-toe bereydt,
Als een' die naer den oost de tacken soeckt te naken
Al van den wijngaert, om de druyven soet te smaken,
Maer vind' gheen' vruchten, want die zijn ghegaen te niet,
| |
[pagina 31]
| |
Ach! ach! hoe droevigh is 't te sien alsulck' verdriet.
Mijn' ziel' die heeft ghesocht de vroegh' en soete vijghen,
VVaer-door sy 't vrind'lijck sap verhopte te verkrijghen,
Mijn hert' heeft iev'righ seer en ernstelijck ghewensch
Te vinden onder 't volck een' goed' oprechten mensch.
Maer die en isser niet hoe wijdt, hoe breet ghevonden,
VVant all' 't oprecht ghemoet versmacht is door de sonden:
Den een' den and'ren soeckt te brenghen tot ellend',
Ia heel bloedt-gierigh med' al tot sijn uyterst' end'.
Laet ons, laet ons nu dan met den Apostel spreken,
VVanneer dat wy dus zijn verlost van ons' ghebreken,Ga naar margenoot+
Dat wy zijn dienaers Godts gheworden door sijn' jonst,
Die ons soo mild'lijck heeft gheschoncken sijne gonst:
| |
[pagina 32]
| |
VVant hy dees vruchten schoon ons heeft op d'aerd' gegeven,
Om naermaels eens daer-door te krijghen 't eeuwigh leven,
Ghemerckt der sonden loon de doodt voor-sekert is,
Maer Godes grati' dat 's de glori' Godts ghewis.
VVat wilt ghy schild'ren dan, en voor patroon hier stellenGa naar margenoot+
De y'l rechtveerdigheydt, die u om-leegh komt vellen
Van boven daer ghy waert in 's Hemels throon gheraeckt,
En acht veel meerder oock een naer-beelt slecht gemaeckt?
Siet, siet sy is voor u, en in 't ghesicht ghekomen,
Neemt haer soo verr' ghy kont, eer dat s' u wordt benomen:
End' in het diepst' al van u hert' en ziele stelt,
VVant ghy daer-toe en hebt van-doen toch gheen ghewelt.
VVilt goedt en recht van sin en sonder boosheydt wesen,
| |
[pagina 33]
| |
Soo krijght ghy dese deught in u ghemoet ghepresen,
Leght-af all' 't quadt ghepeys, en maeckt een suyver hert',
VVanneer de gulde eeuw' u we'er ghegheven wert;
VVaer-toe dat gh'anders niet en kondt voor-waer gheraken,
Dan door den dienst van Godt, wanneer ghy we'er sult smaken
't Gheluck van dier tijdt met blijdtschap ende vreught,
Soo dat u hert' sal zijn in vrolijckheydt verheught.
Dit gh'luck sal Godt op 't hooft van den oprechten strecken,Ga naar margenoot+
Den mondt der boosen sal d'ongodd'lijckheydt bedecken:
VVant van den goeden mensch' soo is den naem vereert,
Maer van den quaden is in vuyligheydt verkeert.
Maer ghy, ô Moeder Godts! ghetrocken tot daer-boven,
Om u recht-sinnigh hert', 't welck 's werelts rond' moet loven,
| |
[pagina 34]
| |
All' 't ghen' by u ghepeyst, ghesien wirdt, ofte ghedaen,
En streckte nerghens toe, dan toe de rechte baen
Van de rechtveerdigheydt, de ghen' is Godt al machtigh,
Die u soo mild'lijck heeft daer-van ghemaeckt deelachtigh:
VVant hy de Sonne wordt van dese deught ghenoemt,
Om dat hy met dit licht ons soo beschijnen komt.
7 De schoon' Astraea goedt van Iupiter gheboren,Ga naar margenoot+
En Themis, als sy sagh dat 't recht hier gingh verloren.
Vloogh naer den Hemel toe, vergramt op 's wereldts quadt,
't VVelck wenschte sy dat moght ghestraft zijn metter daet.
VVas tusschen de Balans en kloecken Leeuw gheseten,
Om soo de boosheydt van de menschen t'over-meten,
| |
[pagina 35]
| |
 Meruit Astrea locari. 7
Daer-om wirdt sy ghenaemt van all' de Goden d'eer',
Om dat sy hadd' bemindt d'oprechte deught soo seer.
En om die re'en heeft sy den naem als-doen verkreghen
Van dese ware deught waer-toe sy was gheneghen.
| |
[pagina 36]
| |
Sy sit al by den Leeuw, om dat een' Rechter moet
Kloeck-moedigh zijn, dat hem gheen saeck' bewegen doet.
 Nec hac movetur nec illac. 8
8 En neffens de Balans heeft s'oock haer' plaets' verkreghen,
Om 't goedt end' oock het quaedt soo teghen-een te weghen,
| |
[pagina 37]
| |
En nimmer vallen soud' aen d'een oft d'and're zy,
Maer ieder recht sou doen met open herten vry.
Ghy waert Astraea die niet anders ded' dan wenschen,
Als dat oordeelen Godt met haesten sou de menschen,
En all' 't oprecht ghemoet eens stellen daer om-hoogh',
Al-waer dat voor altijdt soo blinckt dat Godd'lijck oogh.
9 Dat oogh, seggh' ick, dat oogh, (als David heeft beschreven,)Ga naar margenoot+
Het welck het eeuwigh licht den mensch' voor-waer kan geven:
VVant voor den rechten aert gheboren isser licht,
En den recht-sinnighen van herten is verlicht.
Verblijdt u dan in Godt, ghy goed' oprechte menschen,
Die voorder niet en kondt hier op-der aerd' ghewenschen,
En dan belijden moet ghy de ghedenckeniss'
| |
[pagina 38]
| |
 Illuminat. 9
Van sijn' verheyligheydt, die groot is voor ghewis:
VVant Salomon die seydt, Den wegh van sulcken herteGa naar margenoot+
Die voordert als een licht al sonder pijn' oft smerte,
En wast tot vollen dagh', ghelijck de Sonne klaer,
| |
[pagina 39]
| |
VVanneer sy 's middaeghs hoogh uyt-spreyt haer gouden hair:
Ghelooft voor-waer dan dat de lamp van Godt verheven
Is d'asem-deur' van ons soo droef mistroostigh leven;
Maer ghy, ô waerde Maeght! soo suyver ende klaer,
Blinckt ghy niet als de Sonn', die schijnt in 't openbaer?
VVanneer dat Godt door u de wereldt quam verlichten,
De fackels oock hoe schoon voor u die moesten swichten,
End' als hy in de Schrift de Sonne wordt gheseydt,
Die uyt den Hemel schijnt al van rechtveerdigheydt;
Soo moeten wy met recht, ô Maeght! u toe dan schrijven,
De lamp die onsen nacht seer dompigh komt verdrijven,
En met een helder licht ons brenght een klaerheydt groot,
Dat ons verlossingh' gheeft al van de bitt're doodt.
| |
[pagina 40]
| |
Maer waer-om sullen wy den Spieghel u niet noemen
Van dese schoone deught, verciert met duysend' bloemen
Van and're deughden meer, waer-med' ghy zijt begaeft,
End' als met asem soet ons' arme ziele laeft?
Den sondaer droef en kan voor-waer u niet ghederven,
VVant hy de blijde hop' door u toch moet verwerven,
Als dat sijn' sonden swaer vergheven sullen zijn,
En soo verlossen sult van hert'-sweir' ende pijn.
Door uwe miltheydt soo verhopt hy te bekomen
Vve'er-om een suyver hert', het welck hem was benomen
Door 't lastigh sondigh pack, en worden dus ghestelt
In sijnen eersten staet, daer hy was uyt-ghevelt,
Door u sal hy niet meer soo schudden ende beven
| |
[pagina 41]
| |
Om sijn' ghequetste ziel', want gheeft hem we'er het leven,
Soo dat hy wordt door u ghenomen in ghenad':
VVant nimmermeer en komt uw' hulp' voor hem te spad'.
VVy sullen ons daer-om met Salomon beroemen,Ga naar margenoot+
Ons beddeken dat is verciert met schoone bloemen,
De balcken van ons huys van Ceder schoon en net,
En met Cypre(i-hout de berd'ringh' in-gheset:
VVant in rechtveerdigheydt all' die den Heer' beminnen
Daer is voor-waer sijn rust', daer leydt hy in van-binnen;
Maer die den Soon bemindt, bemindt de Moeder med',
Soo dat sy alle-beyd' daer rusten dan met vred'.
Het hert' van desen mensch' soo waerdigh om te kroonen
Is 't huys voor Heer en Maeght, waer-in sy vrind'lijck woonen;
| |
[pagina 42]
| |
En dan soo sal dit bedd' heel lieffelijck gaen bloeyen,
Dat door de deught daer-uyt een' soeten reuck sal vloeyen,
VVi'ns vruchten naer-maels soet en hoogh'lijck om te loven,
Oock aengh'naem sullen zijn by 't hemelsch' volck hier-boven,
VVaer ieder om sijn' deught soo rijck'lijck wort gheloont,
Dat in 't Elysi-dal hy wordt van Godt ghekroont.
10 All' die rechtveerdigh zijn die sullen eeuwigh leven,Ga naar margenoot+
VVant van den Heer' soo wort dees' schoonen loon ghegheven;
En hunn' ghepeysen soet die zijn soo verr' ghegaen,
Dat by den Hooghsten die gheschreven blijven staen.
Daer-om soo sullen sy het rijck der schoont' ontfanghen,
| |
[pagina 43]
| |
 In memoria aeterna justus. 10
End' oock van Godes handt de kroon al met verlanghen:
11 VVant sy bedeckt toch zijn in spijt van haet en nijdt,
Al met die rechter-handt van Godt tot aller tijdt.
| |
[pagina 44]
| |
 Ob justitiam. 11
|
|