Spiegel historiael. Vijfde partie [alleen brontekst]

(1906)–Lodewijk van Velthem– rechtenstatus



[pagina 3,1]
Hier begint die vifte boec vander vifter pertien
Hoe Heinric van Lusselborch keyser werd .i. Ghi hebt van vele dingen vernomen, Van groten wonder eer ic ben comen Tote desen tiden, maer noyt eer Sone lasic dat gesciede meer 5[regelnummer] Daden no wonder in vromicheden Ende oec in corten tiden meden Dant Heinric dede, den goeden grave Van Lusselborch. Hier magic ave Met rechte dichten, want wel cont 10[regelnummer] Der werelt es dat hi bestont.
[pagina 3,2]
Ghi ende dese syt vorwerd comen, Die .ii. oft .iii. cume sout nomen Ende die oec setten tharen rechte, Ende wilt dan dichten van gevechte 15[regelnummer] Ende raept dit hier ende dat daer Ende slaet al te gader daer naer Gelike ende ongelike. Dits verdrietelyc sekerlike Den genen te horne diet al weet, 20[regelnummer] Ende die van elken dat ondersceet Heeft ondervonden ende geproeft, Also alse telker dinc behoeft. Daerom geproefde dinge ende waer Die es men sculdich te volgen naer. 25[regelnummer] Deen rijmt cort dander lanc Om met tontfane der heren danc, Maer ic wil dichten na dat gesciede No om daet no oec om miede. Sone willic niet laten staen 30[regelnummer] Daer ic den rechten wech mach gaen, Dien willic na reden volgen. Mi ne horde noyt man verbolgen Dat ic nie op dichten sprac Tot deser tijt oft seide lac,
[pagina 3,3]
35[regelnummer] Maer nu werd mi die sin so gram, Om dat mi te voren quam Van so menigen rimen dword. Jan, Willem, Heinric, Gord, Al will[en] [n]u rime maken, 40[regelnummer] Si scriven oec in haren saken Dat dode liede selen comen Ende levende werd[en] ende dlant begomen; Dit heeft men in selken rimen gelesen; Dander seit: en sal so niet wesen 45[regelnummer] Ende maect een ander rime daer iegen; Die derde wil dese beide verplegen, Ende maket anders dan deerste twee. Dit doet mi int herte wee Alsic dit lese of seggen hore. 50[regelnummer] Ic wilt mi meer en quame vore Ende ic mi nemmer oec ane name, Want ics mi te rechte scame Dat ics dus vele heb geseit. Ic waent anders hebben beleit, 55[regelnummer] Maer alsic dan quam, daer ic dan horde Van menigerhande dinge worde, So werdic erre ende dichte gereet Dat mi namaels dan was leet. Maer alst gedicht was ende gescreven, 60[regelnummer] Lietict staen den andren beneven.
[pagina 3,4]
Hiertoe hebbic genoech geseet: Hoedem dies hem te hoeden heet, In wil u nemmeer secgen toe, Ic laet aldus. In weet hoe 65[regelnummer] Ic wil te mire materien vaen, Die ic hier vore liet stille staen. Heinric van Lusselborch die here Werd coninc gecoren ende quam ter ere Doe men screef ons heren iaer 70[regelnummer] .xiii. hondert ende .ix. daer naer, Jonc was hi te coninc ontfaen Ende alle die(n) coren sonder waen Haddi van al den heren. tAken quam hi met groter eren, 75[regelnummer] Daer hi eerlike gecroent werd Recht wel na een keysers ard.
Noch van den selven .ii. Een Willem van Aken doet ons verstaen Dat dese Heinric in sijn vortgaen Hadde dat beste toevaren 80[regelnummer] Dat coninc hadde in .c. iaren. Alle die heren, seit hi gerede, Waren desen Heinric mede Wie oec datten mocht ansien Hi gelovede wel van dien,
[pagina 3,5]
85[regelnummer] Dat hi werden soude goet man, So goede manieren haddi an, Datsi elken mochten behagen. Als hem yemen wilde vragen Daer gaf hi toe wel sinen sin, 90[regelnummer] Dan antwerdi daerop meer no min So gestadelic ende so sochte Dat elken diet horde daer an dochte, Dat hi wettelike ende wale Antword[e] op elc mans tale. 95[regelnummer] Ende oec die worde die hi sprac Meindi int herte sonder lac. Dese Willem doet oec verstaen Dat coninc in langen was ontfaen Als[e] eerlike noch alse blidelike 100[regelnummer] Van alle den genen die horen ten rike. tAken oec in alder stede En quam in .c. iaren mede Nie coninc, daer si af mere Hoepten dat hem gescien sal ere. 105[regelnummer] Alle die here[n] van allen landen Quamen t Aken sijns vanden: Hertogen, biscopen ende graven, Papen, abde met crommen staven, Clerken, portere van allen stede 110[regelnummer] Quamen tAken binnen gerede, Daer men desen coninc soude cronen. In langen sach man so scone
[pagina 3,6]
Feeste, no so bliden dach. Alse daer elc minsce sien mach, 115[regelnummer] Des conincs swager, die hertoge Jan, Was daer een vermogen man Ende oec ene goede helpe daer toe. Gecroent wordensi bede alsoe, Coninc ende oec coninginne 120[regelnummer] Met vrouden ende met bliden sinne. Een Jan van Lusselenborch geboren Brinct ons nu hier voren Dat dese Heynrijc na die dinc Dat hi worden was coninc, 125[regelnummer] En(de) seide noch en dede gerede Hine waender recht an hebben mede. Ende daer hi onrecht had, Godweet, Dat liet hi varen herde gereet, Ende wat hi geloefde na sine machte 130[regelnummer] Dedi den raet dat hi volbrachte. Dit was sijn doen ende sijn sede Daer hi altoes in leefde mede.
[pagina 3,7]

Een gescienesse van der coninginnen, ende hoe die coninc te Baselewerd voer .iii. Een Minderbroeder brinct ons te voren Die van Eversberge was geboren, 135[regelnummer] Ende die der coninginnen als ict las Van allen stucken biechter was, Dese wiste al haer heymelycheit, Hi seget ons inder waerheit Datsi wel .x. iaer daer te voren, 140[regelnummer] Eer haer man dus was gecoren Coninc te sine, seide vorwaer Dat ember soude gescien daer naer Dat haer man coninc soude sijn, Maer si en seide geen termijn, 145[regelnummer] Weder cort soude sijn oft lanc, Maer si seide dit sonder wanc Dat ember van hem soude gescien. Dit sceen ember een teken van dien Dat sijt wiste bi Godlijchede, 150[regelnummer] Ende dat oec was Gods mogenthede Dattie vrouwe lange vorseide. Dit hilt si in haer heymelijcheide, Dat sijt niemen dede verstaen Dan haren biechter sonder waen, 155[regelnummer] Tot dat die dinc was gesciet. Dese Minderbroeder ons bediet Na datsi dus waren vercoren daer Coninc ende coningin vorwaer. Datsi hem hilden so suverlike 160[regelnummer] Ende al dambacht datten keyserike
[pagina 3,8]
Stont ende horde, na haer macht, Hebben si altoes volbracht. Metten, getide hordensc mede, Waersi waren in elke stede, 165[regelnummer] Ende messe mede oec alsoe, Daer hilt hi papen ende clerken toe. Dit waren haer seden, alsict las, Na dat hi coninc gemaect was. Willem van Aken seget vort 170[regelnummer] Dattie coninc maecte acort Met alden heren van Aelmaengen, So dat hi wel ende sonder calaengen Varen mochte dlant al dure. Ridders, seriante, vremde gebure, 175[regelnummer] Waer dat hi quam si warens blide In Aelmaengen wide ende side. Dus trac hi vort, dat verstaet, Overmids den gemeinen raet Met vele der gesellen sijn 180[regelnummer] Tote Basele vort opten Rijn. Daer lach hi een stic nu terstont Ende dede weten ende maecte cont Sinen vrienden sinen wille. Daer quamen hem an lude ende stille 185[regelnummer] Van Aelmaenge, van Oeseninge Van Brabant, Hennewiere, Vlaminge, Van allen landen vort alsoe Quamen hem ginder liede toe. Men sach nieman sonder scat 190[regelnummer] Die mochte hebben gedaen dat, Dattie coninc ginder dede. Sekerlike daer was God mede,
[pagina 3,9]
Hine hads anders niet mogen doen, Waest banroest oft ridder of gersoen 195[regelnummer] Dat hem ginder so trac an, Al ontfinct die edel man. Dat recht oec dat te Basele was Heeft ontfaen, sijt seker das.
Hoe hi sinen sone gehuwede ende vord trac .iiii. Doe men screef ons heren iaer 200[regelnummer] .xiii. hondert ende .x. daer naer, So huwede die coninc sinen sone Ane ene ioncfer edel ende scone, Die ute B[o]ye[e]m es geboren, Des conincs dochter die hem te voren 205[regelnummer] Dat conincrike met was geloeft, Dat hem sint wilde hebben geroeft Sijn swager, der ioncfer broeder. Des latic aldus, tes ics ben vroeder, Want ics niene hebbe vernomen. 210[regelnummer] Dus sijn die saken so verre comen Dat hi coninc noch es bleven. Doe dus die vader hadde gegeven
[pagina 3,10]
Sinen sone des conincs dochter Van B[o]yeem, leefde[n] si vele te sochter 215[regelnummer] Ende waes te stouter int herte mede. Hi pensde al voer hi nu ter stede Over berch die Lombarde schouwen, Dat hem te min selen mistrouwen Die van Aelmaengen, dat verstaet, 220[regelnummer] Om dat hi sinen sone daer laet Die machtich es ende rike sere. Om dit ducht hem te min die here Van achtersco[u] in genen tijt Oft daer af te hebben enigen strijt. 225[regelnummer] Dus heeft hi wiselike hem berect Ende es coenlike vort getrect Van Basele, daer hi heeft gelegen, Ten bergewerd es hi gecregen Met lieden een deel die vrome ware[n]. 230[regelnummer] Ende altoes in dit henenvaren, Waer hi quam met sinen lieden, Hoe groet hem anviel die meysnieden, Ende hoe groet dat hi dede den cost, Hi werd ember wel verlost. 235[regelnummer] Dit wonderde menigen, die daer was, Wanen tgoet quam, sijt seker das, Maer men seit dat die heren Van Aelmaengen so begeren,
[pagina 3,11]
Ende oec som die steden van Lombardien, 240[regelnummer] Ende so die heren van Romenien, Dat hi keyser mochte wesen Dat [s]i hem scat sende[n] te desen Die hi verteren soude in dien, Dor hem dat hem mocht gescien. 245[regelnummer] Dus es hi so verre nu getogen Met sinen here so vermogen Tot anden voet van den berge. Daer bleef hi licgen om te merge[n] Ende liet daer sinen vrienden weten 250[regelnummer] Sijn begeren ende sijn vermeten. Hi liet den grave van Savoye Verstaen heymelijc sijn vernoye Ende alle sine saken na das, Want die grave sijn swager was. 255[regelnummer] So was hi an hem nu coene Van allen dies hi had te doene, So stont hem oec die grave bi. Dus lach die coninc, seit men mi, Daer ene wile nu ter uren 260[regelnummer] Ende wachte daer der aventuren. Dus laticken licgen ginder al stille Sere nu iegen sinen wille Ende die wile dat hi daer leget Ward u ander dinc geseget 265[regelnummer] Die gesciede binnen desen Dat hi coninc heeft gewesen.
[pagina 3,12]

Hoe die biscop van Ludeke ende die grave van Henegouwe twisten .v. Int eerste iaer van Heinrics rike So werd een twest sekerlike Tuscen den biscop enten grave 270[regelnummer] Van Henegouwen, daer ic ave Nu een deel sal secgen hier. Die biscop van Ludeke was herde fier Ende een stout pape, Godweet, Ende niet en sparde lief no leet, 275[regelnummer] Daer hi recht toe hebben waent. Van den canonken was hem vermaent Dat hem die grave van Henegouwe Onrecht dade ende ontrouwe Ende sine rente hadde opgegeven. 280[regelnummer] In u lant [dat] leit beneven Dit eyschte die biscop den grave saen, Die sine onscout heeft gedaen. Dat en bescoet den grave niet Dat hi hem mach onsculdigen yet, 285[regelnummer] Hine geve den biscop dat hi eischt. Alse dit die grave gevreischt, Sprac hi: ‘Her biscop, swijcht van desen Ende en wildi oec, so laet wesen.’ Dit nam die biscop hier aldaer 290[regelnummer] Ende [vor]t seide den grave daernaer.
[pagina 3,13]
Vele dedinchs daerom was, Maer en bescoet niet een vlas. Die biscop wilde emmer te stride comen, Wient sal scaden ofte vromen. 295[regelnummer] Alse dit die grave heeft verstaen, Quam hi ten hertoge daerna saen Om hulpe iegen desen strijt. Nu had gemaect ute desen tijt Der heren een groet coenroet, 300[regelnummer] Met besworne ede groet Elken ander hulpe te doene In wat orloge, in wat ocsoene, Dat enich van hem waer bevaen. Alsic hier vore dede verstaen, 305[regelnummer] Om dit sochte die grave nu Hulpe hierom, dat secgic u, Andre gene die daer te voren Onderlinge hadden gesworen. Dit was den grave een toeverlaet 310[regelnummer] Herde groet, want elc prelaet Dede hem hulpe ende oec raet, Om dit hi te bat nu wederstaet Den biscop ende sine hulperen. Want vele der groter heren 315[regelnummer] Waren metten grave getogen. Hier met was hi so vermogen, Dat hi den biscop te min ontsach, Die met een scone here lach, Maer tsgraven here was mere vele. 320[regelnummer] Nochtan so was in een dele Die biscop versaecht vele min Ende trac altenen vorwerd in,
[pagina 3,14]
So na den grave ende sine lieden. Wat die heren daer iegen rieden, 325[regelnummer] Hi wilde den grave logieren so naer Dat hine sien mach overwaer. Dus lagen dese twee heren daer Met overmoede so openbaer Dat een anderen mocht ansien. 330[regelnummer] Die biscop onboet vaste nadien, Dat hi sanderdages wilt vechten. Hi willet metten swerde berechten Ende en willet niet langer beiden. Hi dede oec sijn volc bereiden 335[regelnummer] Alse sanderdages sijn gere(e)it, Dit was vele der heren leit, Van beden siden, dat verstaet, Ende namen hierop enen raet.
Hoe hiertuscen die heren gingen ende nament op .vi. Nu werd ginder een geruchte 340[regelnummer] Onder die heren, want elc duchte, Quaemt te stride, dat daer niet En mochte sceden sonder verdriet, Ja ende dat eer herde groet. Om dit so spraken die genoet 345[regelnummer] Dies anders niet aneginc, Dan dat si om ene bedelike dinc Daer in beden siden comen waren. Si sijn aldus over gevaren
[pagina 3,15]
Deen ten anderen ende spraken daer 350[regelnummer] Om die soene al heymelike vorwaer. Die hertoge van Brabant was die vorste, Die dit den biscop secgen dorste, Maer dit hadde nu so onwaerd Den biscop, datmen sone begaerd, 355[regelnummer] Dat hi den hertoge daer sprac toe. Entie hertoge weder alsoe Ende seide, eer hi keerde vander stat, Men sal hem strijts maken sat, Sint meer dat gijt so begaert. 360[regelnummer] Om dit sende weder achterwaerd Die hertoge om sine barone, Datsi dapperlike te desen doene Comen souden, alsi oec daden. Die hertoge sprac: ‘men sal hem saden 365[regelnummer] Den biscop’, toten andren heren, Die van sbiscops side nu keren, Den hertoge ane spraken daer, Want si ontsagen openbaer Des hertogen macht, dat verstaet. 370[regelnummer] Nu gedroech also die raet, Datsi tenen perlemente souden comen, Die daer was alsoe genomen, Alse sanderdages, sonder waen, Datsi elc soude doen verstaen 375[regelnummer] Sijn gebrec, ende daerna dan Diegene diet onrecht had an, Sout den andren beteren nu. Dit ginc vort, dat secgic u.
[pagina 3,16]
Des ander dages quamen sij 380[regelnummer] Ten perlemente, seitmen mi, Daer werd vertrocken also die sprake Wie dat hadde onrecht sake, Dat hi beternesse soude doen: Elc seide daer nu sijn [oc]soen; 385[regelnummer] Deen clagede daer over recht Dat hem gedaen waer onrecht, Ende dander claechde daer oec saen Dat hem onrecht waer gedaen. Aldus stont daer tperlement 390[regelnummer] Een lange stont daer omtrent, Doch int leste dat sijs daer In secgene bleven, over waer, Van al dat elc daer clagende was, Dus werd gepoent, sijt seker das, 395[regelnummer] So datsi daer en vochten niet. Aldus al dat hem daer sciet Met bliscepen ende met minnen. Doen dit was ende hierenbinnen So had die Vlaminc een perlement 400[regelnummer] Om Henegouwe oec omtrent Tasselgeerne. Ende dit benam Die hertoge, die daerombe quam Ten perlemente. Daer ne versprac Mijn her Lodewijc ende seide lac 405[regelnummer] Des graven Robbrechts sone. Des balch hem die hertoge, om tgone
[pagina 3,17]
Keerdi onweerdelike van daer, Nochtan werd gepe[y]st daernaer Ende opgenomen; dat verstaet, 410[regelnummer] Soe dat al te nieute gaet Dit orloge, ende dander mede Brac die hertoge alle bede.
Van tempeeste die gescieden in desen tiden .vii. Doe men screef ons heren iaer .xiii. hondert ende .x. daernaer, 415[regelnummer] Gesciede in Brabant scade swaer. Loven een half milen naer So stocket een weder op, alsemen hort, Recht tot Vilvorden vort Ende oec uutwerd dat gaet 420[regelnummer] Tote Vrouwen Perreke, da[t] verstaet. Dit was wel ene mile breet Ende drie lanc dat dore geet
[pagina 3,18]
Dit weder, dat so vreeslijc was, Dat niet bleef, sijt seker das, 425[regelnummer] Noch rogge, noch enigerhande coren, Ende bleef altemale verloren Met enen hagel, die was so groet, Dat noyt man sach dies genoet. Het donderde so vreselike 430[regelnummer] Met so groten wederlike, Dat elken dochte, sijt seker das, Dattie hemel ontsteken was. Men horde daer oec in die lucht, Daer menich af was sere geducht, 435[regelnummer] Want dat geruchte was so sware, Oft in die lucht een strijt ware. Dit begonste na die noene, Ende duerde also in desen doene Toter vespertijt wel vord. 440[regelnummer] (H)Elre hebbic oec verhord Dat dit weder scade dede, Want bi Tricht so hordemen mede Des gelijcs in die lucht. Maer die scade ende die vrucht 445[regelnummer] En was daer niet so groet, Dat mense yet geliken moet Die scade die bi Loven was. Maer nochtan, sijt seker das, Was daer dat coren verslagen sere, 450[regelnummer] So dats menich daer hadde dere. Te Hoye was oec een hagel groet, Die den lieden daer dede noet, Want daer werd die vrucht al doe Sere verloren, ic secge u hoe:
[pagina 3,19]
455[regelnummer] Metten hagel quam een wint, Die appel ende peren daer omtrint Ende dander oeft al sloech, Ende den corne dede ongevoech Metten hagel die mede vel, 460[regelnummer] Die swaer was ende herde fel. In Vrancrike gesciede oec mede, Bi Mompelgier ende oec an ander stede, Scade groet in deser tijt, Van tempeeste, des seker sijt, 465[regelnummer] Wijngaerd, vrucht ende coren Werd daer te vele steden verloren. In Ingelant ende in Yrlant Was dit weder oec becant, Ende dede daer scade te selker stat. 470[regelnummer] Sekerlike ic houde wel over dat: Dat ute waren doe gelaten Die quade geeste, want utermaten Vele gesciede tempeest overal, Die ic hier niet vertrecken sal, 475[regelnummer] Want het waer mi ongereet. Nu willic u vort dat ondersceet Van den keyser doen verstaen, Hoe sine sticken selen gaen.
Hoe die keyser Heynric te Melaneward trac .viii. Hier vore hebdi wel gehort 480[regelnummer] Hoe die keyser was comen vort Tote[n] berge ane dien voet. Nu trac hi over met herten goet
[pagina 3,20]
Ende onversaget alst wel sceen, Want hem gene dinc en gereen, 485[regelnummer] Diemen hem daer seide van stride. Hi getroesten als te dier tide Ende voer over condelike daer Als die niegere af heeft vaer, Ende quam tote Aest toe gereet, 490[regelnummer] Dits in gene side berchs, Godweet. Daer gaderdi hem, des si u cont, Ende lach daer oec ene stont, Ende b[ei]de daerna die gone, Die hem hadde in desen doene 495[regelnummer] Geloeft bi te stane vorwaer. Doen si vergadert waren daer Trac hi vord te Milane ward, Ende doe hi quam in die vard, Bad hi van Vlaendren mijn her Gy 500[regelnummer] Dat hi vore vare daer bi Met enen dele vromer lieden, Ende verneme of si willen verbieden Hem die stat te verne in. Dus voer her Gi int begin
[pagina 3,21]
505[regelnummer] Met een here toter stat, Ende besochte dat eerste gewat. Hi reet al toter porten toe, Die waren besloten vaste doe. Doen pensdi wel al openbare 510[regelnummer] Datsi der keyser viande waren. Nochtan wildijt anders verstaen, Met spreken heefti dit anevaen, So dat hi een andwerde gewan: Datmen daer liete genen man 515[regelnummer] In comen van skeysers lieden. Dit dede mijn her Gi gebieden Den keyser, die doe daerward quam. Tornich was hi des ende gram, Nochtan en toendijt niet aldaer 520[regelnummer] Ende sprac al lachgende daernaer: Si selen anders werden beraden, Ende wilt oec God des niet gestaden Ende oec yet es iegen trecht, So moet hi mi vertonen echt 525[regelnummer] Enige zake, daer ic bi weet Oft hem dit lief es of leet. Aldus in desen gepense nu Quam hi gereden, dat secgic u, Vore die stat met sinen here 530[regelnummer] Ende hadde wille ende gere Daer te bliven nu so lange, Dat hi die stat met bedwange Hebben sal, oft hi sal daer Verslagen bliven, wet vorwaer. 535[regelnummer] Dus dedi sine engiene rechten Als oft hi thans wilde vechten.
[pagina 3,22]
Hi dede gereiden sine stucken al Datten stride behoren sal. Ende mijn her Gi was getogen 540[regelnummer] Vor een porte wel vermogen. Vier scaren dede men maken Ende dede elken na desen saken Licgen om die stat alsoe, Datter niemen van binnen ontvloe. 545[regelnummer] Doen dit sagen die van binnen, Lieten si den keyser bekinnen, Wildi den scat van hem ontfaen, Si gavense hem op, sonder waen, Behouden elken man sijn lijf. 550[regelnummer] Dus ward die stat al sonder blijf Opgegeven ende ingelaten. Ende na her Gi, die utermaten Dit hadde gewerd, want hi daer Die meeste here was overwaer, 555[regelnummer] Hi hiete Van den Tor her Ghi, Oec screef hi hem selven daer bi Vica[ri]s van der goeder stede. Dese quam vor den keyser mede Ende heeften metten andren ontfaen, 560[regelnummer] Maer dit was verraetnes, sonder waen, Dat hi ende dander daden al, Alsic u hier nu secgen sal.
[pagina 3,23]

Hoe mijn her Gwi van den Torre den keyser wilde verraden .ix. Nu hort, eer men wilde ontfaen Den keyser wat daer was gedaen 565[regelnummer] In die stat. Die mijn her Gy Van den Torre ende mede daerbi Die van der stede algader Hadden gesworen met desen verrader, Alse die keyser in ware comen, 570[regelnummer] Dat si hem dan souden begomen Met haren wapen stillekine, Ende als die keyser ende die sine Ongewapent alle waren, So soudensi clagen hem daer naren 575[regelnummer] Over enen, die si sochten ter stede Ende die oec dit lovede mede, Dat hi een ketter ware groet Ende verdient hadde wel der doet. Ende als die keyser daer over wilt rechten, 580[regelnummer] So sele wi coenlike op hem vechten Ende slane doet, so si[n]wi vri. Dus hadden geordineert daer sij, Eer die coninc was ingelaten. Nu quamen si vort met desen baraten 585[regelnummer] Ende wroechden genen van ketterien, Entie sco[ut]heit van skeysers pertien Vinc den genen daer ter stede Ende wilder varen uutwerd mede Ende verbernen den genen alsoe. 590[regelnummer] Doe scoten die gene alle toe
[pagina 3,24]
Die met haren Gwien daer, Ende waenden den keyser wel daernaer Hebben vermort ende verslegen, Maer daer waren die heren iegen. 595[regelnummer] Mijn her Gi van Vlaenderlant Ende menich vrome seriant Entie s[c]outheit keerde oec doe Optie gene. Doen si alsoe Die dinge sagen gescepen daer 600[regelnummer] Trocken si alle achter daer naer Ende gebarden oft were niet, Dat si wilden doen. Nu siet Wat groeter wondere hier gesciede, Dattie keyser met lettel goet liede, 605[regelnummer] Som gewapent ende som niet, Een stat altemale vor hem vliet. Dits een wonder te telne groet, Dat hi met so cleinre conroet So sterke stat dwingen mochte. 610[regelnummer] Diene binnen met stride versochte, En had onse Here kinlijc gedaen, Hine hadde van daer niet ontgaen. Doen die keyser dit vernam Dat aldus die sake quam 615[regelnummer] Enten te besten aldus verginc, Doen dedi daer om gene dinc Den genen, die daer was gevaen Optie marct verbernen saen, Waest lief of waest hem leet. 620[regelnummer] Dit was den genen een quaet beheet,
[pagina 3,25]
Die hem willens daer liet vaen Ende hem wroegen liet oec, sonder waen, Omdat men den keyser [teser] sprake Vers[l]aen soude. Nu es die wrake 625[regelnummer] Over hem gegaen hier al nu, Haere alre ondancs, secgic u, Die nu te Melanen waren binnen, Maer sine dorstens niet doen bekinnen.
Hoe hi gecroent werd te Milane ander werve .x. Dus bleef hi licgende daer al stille 630[regelnummer] Een stic iegen haer somer wille, Maer hem somen waest oec lief, Ende daden hem al sijn gerief. Die Gibbeline waren hem hout Ende waren oec op hem stout, 635[regelnummer] Maer die Gelfen waren hem fel. Nu hadde die keyser sine dinc so wel Geordineert ende so behendelike, Dat niemen en was in alden rike, Die van sinen rade wiste yet, 640[regelnummer] Noch in sijn here en wist men niet, En geen tijt no vroech no spade, Wat sijn wille was in rade, Vor alsmen die dinc doen soude. Dan lietment weten also houde, 645[regelnummer] So dede men dan dit sonder sparen. Om dijt en consten niemen te waren
[pagina 3,26]
Verspien waer hi henen wilde. Nu hadde dese keyser milde Al hemelike ende sonder geluut 650[regelnummer] Enen cardinael comen uut, Diene te Melane cronen soude. Hi hadde gemaect also houde, Alsi Melane hadde gewonnen, Dat daer dan sonder yemans connen 655[regelnummer] Een cardenael soude incomen. Dit haddi van den paus van Romen Al hemelike so begaet, Dat hem des wel was gestaet, Want haddyt openbaer gedaen, 660[regelnummer] En hadde so niet mogen vergaen Om sine vianden die waren int lant. Die coninc Philip stac oec die hant Jegen dien keyser diegelike. Dus moet sine dinc heymelike 665[regelnummer] Doen, die hi wilde angaen, Datse niemen soude verstaen, Die hem belette mochte yet. Aldus alse gi nu hier siet Es dese cardenael daer comen, 670[regelnummer] Wient sal scaden ofte vromen, Om den keyser te crone daer. Die Gibbelinge, wet vorwaer, Maecten grote feeste ginder; Man, vrouwen ende die kinder
[pagina 3,27]
675[regelnummer] Hadden tspel ende bliscap groet. Daer was vergadert menich genoet, Daer men den keyser cronen soude, Die bliscap hadde ende grote vroude.
Hoe hi te Crimone voer ende dat wan .xi. Dus werd die keyser gecroent daer, 680[regelnummer] Ende es wech getogen daernaer Met menichte groet, wet dat wale, Want die van Melaen altemale, Die perde hadden voren uut Om hem te gereiden. Groet geluut 685[regelnummer] Was in die stat, daer si wech reden. In cant u alle[n] niet wel besceden Dat daer was in die stat gedaen, Maer dat doe ic u verstaen: Doen die keyser te velde quam, 690[regelnummer] Sciere hi daer orlof nam An die van der stat, vorwaer, Ende som vorense met hem daer Altema[le] te diene heme. Dus vor ut nu, alsict verneme, 695[regelnummer] Te [Cr]emone, oec ene stat, Ende alse die keyser quam vor dat, Entie vander stede vernomen Hoe Meylane es ondercomen,
[pagina 3,28]
So wordensi daer af versaec[h]t 700[regelnummer] Ende heeft daer een den andren gevraecht Wat si doen mogen daer mede. Si hadden te voren een quade zede Den Gibbelinge oec gedaen, Om dit warense te mer ontaen 705[regelnummer] Ende versaec[h]t, wet dat wel, Ende waenden dattie keyser fel Hem soude wesen om dese saken. Nu droegensi overeen met spraken Datsi te genaden, als ende als 710[regelnummer] Ende elc enen strop om sinen hals, Den keyser souden te genaden comen, Hem te eren ende te vromen Van dien datsi hadden mesdaen. Vore die keyserinne sijn si gestaen 715[regelnummer] Ende baden haer vriendelike, Datsi baden den keyser rike Dat hi ontfinge te genaden. Die keyserine werd des beraden Dat si met hem ginge ter steden 720[regelnummer] Vor den keyser ende bat ene bede Vor dese liede, dat hi daer Quite scoude, si souden daernaer Hem dienen ende in staden staen. Dit was ginder saen gedaen,
[pagina 3,29]
725[regelnummer] Want gene dinc hi haer ontseide, Van daer si haer herte an leide, Ende oec wassi so wetende mede, Datsi en bat engene bede Die hem oneerlijck mochte wesen. 730[regelnummer] Nu sijn si blide ende keerden na desen Die van Crimone in haer stat Mettien keyser, wet wel dat, Ende hadden bliscap ende yoye. Si vergaten al haer vernoye, 735[regelnummer] Om dat si waren gescouden quite. Si dienden den keyser met groten vlite Van desmen vant daer in die stede. Die keyser geboet daer sinen vrede, Ende besette die stat van siere hant. 740[regelnummer] So dedi oec allomme dat lant.
Hoe die keyser te Bri[t]swerd voer ende hoe hi enen strijt hadde .xii. Nu es die keyser wechgevaren Van Cri[mo]ne met sinen scaren, Ende wilde trecken ten Britsward. Daer hi quam op dese vard, 745[regelnummer] Vant hi een deel lantliede In sinen wech, daer ic bediede Te seggen ave wonder groet, Want si daden wederstoet Meerre vele den keyser daer 750[regelnummer] Dan hi yegeren hadde vorwaer.
[pagina 3,30]
Dese liede lagen vergadert nu Up een berch, dat secgic u, Ende hadden hem begraven daer In een veste starc daernaer. 755[regelnummer] Die keyser emmer moeste liden, Soudi te Britsward tiden. Nu alse die keyser dit vernam, Niet wel het hem int herte bequam, Doch getroesti hem alre dinc, 760[regelnummer] Ende hiet datmen dade varinc Wapen[en] ende gereden te stride. Doen sachmen daer ter selver tide Die lantliede comen uut, Ende maecten een groet geluut, 765[regelnummer] Ende bestreden den keyser nu. Die keyser trac vort, dat secgic u, Met sinen lieden coenlike. Selve vacht hi vromelike Ende sijn broeder, her Walraven, 770[regelnummer] Stac daer van den berge ave Selken dat hem die hals brac, Ende mijn her Gye oec mede stac Ende sloech slage herde groet, Daer ter stede af vel oec doet 775[regelnummer] Selc, dat hi [t]umede neder. Dat geviel op ende weder, Groet ende scone in beden siden, Maer die keyser en verloes int striden Nieman daer men yet om gaf. 780[regelnummer] Doen togen die gene saen af
[pagina 3,31]
Ende achterwerd in hare veste, Want het dochten daer de beste. Het was oec den avonde bi, Om dat meeste so cregen sij 785[regelnummer] Hem te doene daer binnen gemac, Om dat hem die dach gebrac. Die keyser ende oec entie sine Lagen daerom bi hem in scine, Ende oec so na dat si ne mochten. 790[regelnummer] Al werd dat syt sere rochten, Niet ontvlien uter vesten. Dus selensi moeten dwesten Eersi mochte van daer ontgaen. Des anderdages, sonder waen, 795[regelnummer] Sijn si vroech getogen uut, Sonder te maken enich geluut, Ende waenden heymelike alsoe Den keyser geslagen toe. Maer neensi niet, dat verstaet, 800[regelnummer] Die keyser hadde des wel raet, Dat sine bestricken niene conden. Dus bestonden in der margenstonde Daer die strijt dus onder hem, Mer ic deren wel seker bem,
[pagina 3,32]
805[regelnummer] Dat hi sciere was gedaen, Want dat here ward al ondaen Ende gescoffiert opter stede. Daer vloe elc die conste gerede Te Britswerd, dat wet vorwaer, 810[regelnummer] Want en was niet verre van daer.
Hoe hi Bri[t]s belach ende die van Pergama hem navolgeden Dus es die strijt vortgetogen. Alse een here wel vermogen Met sinen scaren te Britsward Stoutelike ende onvervard 815[regelnummer] Toech licgen vore die stat. U ne mochte niemen getellen dat Hoe coenlike alle die heren Mettesen keyser daerwerd keren, Men sach daer nie versaechden man. 820[regelnummer] Doe hi der stat quam an Logierde hi daer met sinen here Om te weten wies hi gere Hadden metter stat te doene. Daer werd ontboden den keyser coene 825[regelnummer] Datmen der stat hem niene gave, Ende dat hi haestelike trocke ave, Ocht si soudent met crachte saen Van der stat met scanden doen gaen. ‘Alles dies mi God wil geven 830[regelnummer] Salic ontbeiden hier beneven’
[pagina 3,33]
Sprac die keyser, ‘en vlie u niet. Om u gedreech, wats gesciet, Ic sal die stat eer hebben mede Eer ic meer van hier scede, 835[regelnummer] Of ic bliver voren doet.’ Aldus hi hem weder ontboet. Na desen doene, sonder waen, So dede die keyser weder s[t]aen Sine blide[n] ende sine pederieren, 840[regelnummer] Om opdie stat te s[cer]mescieren. Ende die van binnen oec daer weder Rechte haer engienen op ende neder Jegen daer dat hem lach nu. Ende hierenbinnen, dat secgic u, 845[regelnummer] Quamen die van Pergama, Ende volgeden den keyser heymelijc na Ende wilden dus op hem riveleren. Nochtan so hadden dese heren Hem daer vore opgegeven, 850[regelnummer] Behouden der stat ende haer leven, Ende dit heeft toebracht mede Tybaut ende Brisant met behendicheden,
[pagina 3,34]
Die here es van Brits der stat. Doen die keyser voor Pergama sat, 855[regelnummer] Quam hi den keyser spreken daer, Ende gaf hem op ende seide daernaer Dat hi hem Brits opgeven soude. Die keyser geloefde desen boude Ende dede hem grote ere daer. 860[regelnummer] Doen hijs scade hadde daernaer, So sprac Tybaut der steden an Van Pergama, ende seiden dan: ‘Dese, mach hi keyser werden, Hi sal ons onder sine voete terden, 865[regelnummer] Want die Duutsce die sijn fel. Ic soude ons hier op raden wel, Dat wise souden alle verslaen. Ic hebbe den keyser doen verstaen Dat icken sal doen laten in 870[regelnummer] Te Br[i]sse. Maer, meer no min, Sone mach hi niet daer in comen, Woudi des met ons begomen.’ Alsi verloren hadden die stat, Dat hi hem saen volget na dat 875[regelnummer] Ende ginc hem van achter an, Ende wi van voren quamen dan Aldus en mochtse niet ontgaen, Sine bleven doet ofte gevaen. Dit loefden die van Pergama 880[regelnummer] Ende sworent te doen oec daerna.
[pagina 3,35]

Noch van desen ende hoese die keyser bestriden dede, dats die van Bri[t]s niene wisten .xiiii. Alse dit belof was gedaen, So nam Tybaut orlof saen Vander stat ende es comen Toten keyser, ende heeft genomen 885[regelnummer] Orlof ende voer te Britswerd Ende geloefde den keyser te sijn ruwerd Te maken van der stede goet, Alse daer te verne in metter spoet. Nu alse Tybaut te Brits quam, 890[regelnummer] Maecti al die stede gram Jegen den keyser, dat verstaet, Want hi seidem sinen raet Van Pergama. Om dese sake Warense te Brits wel te gemake, 895[regelnummer] Ende herde blide ende herde stout. Daer waendensi met cleinre gewout Den keyser entie sine verslaen. Nu es dese dinc so verre gegaen, Dattie van Pergama sijn onderwegen, 900[regelnummer] Ende alsi dus ten keyserwerd [t]regen,
[pagina 3,36]
So wordens cnapen daer geware, Die den keyser seiden die mare. Alse saen alst die keyser wiste, Sendi daerwerd saen met liste 905[regelnummer] .CCC. mans, die waren rasch Entie wel varen int harnasch, So heymelike dat die keyser dede, Dattie van B[r]isce der stede Niet ne wiste van deser daet, 910[regelnummer] Dat was die van Pergama quaet. Des keysers liede reden vord Ende comen daer si hebben gehord Hare viande dies niene wisten Ende begonden op hem twisten. 915[regelnummer] Daer werd een groet strijt verheven. Men ginc daer nemen ende geven Grote slage ende sure, Die strijt werd daer herde sture. Onder hem nu terstont 920[regelnummer] Daer werdter herde vele gewont Van Pergama, dat verstaet. Int leste die strijt daer vergaet Qualike van dien van Pergama, Want gescoffiert werdensi daerna 925[regelnummer] Ende .L. werdter daer gevaen, Die men den keyser brachte saen. Dus verginc daer dat striden Met bliscepen ins keysers siden. Des en wisten die van Brits niet, 930[regelnummer] Dat dese dinc dus was gesciet, Haer troest hier af es gedaen. Ende doen hem dit was laten verstaen
[pagina 3,37]
Warensi te barenteert sere, Ende bleven in haer stat vort mere. 935[regelnummer] Daer lach die keyser vor die stat Van Ascentienavonde na dat Die Sente Denijs misse was na. Menich pongijs, alsict versta, Was daer binnen tusscen hem beiden, 940[regelnummer] Dat ic al niet can besceiden, Maer som so salict bringen te voren, Alst tijt es ende latict horen. Maer die dinge die oec gescieden Moetic voren nu bedieden.
Van ere crusingen die opquam men wiste hoe .xv. 945[regelnummer] In desen tiden dat dit gesciede So vergaderden erehande liede In Aelmaengen ende in Brabant, In Vlaendren, in Zelant, in Hollant, Van Ludeke ende uut Henegouwen, 950[regelnummer] Ut allen steden mochtmen scouwen Ende ute dorpen volc comen, Die dat cruce hebben genomen. Men weet hoe, alsict vernam, Dat dit cruce irst opquam. 955[regelnummer] Selc en haddes nu genen wille, Die sanderdages, lude no stille, Niemen en conde daer af bringen. En horde noyt man lesen no singen
[pagina 3,38]
So selsen crusinge als dit es. 960[regelnummer] Si vergaderden, des sijt gewes, Met groten cudden in selke stat. Si waren oec den Joden gehad, Waer dat sise mochten belopen, Dus dadent sijt hem swaer becopen. 965[regelnummer] Te Coelne wasser vele verslagen, Bi Loven, daer si quamen op wagen Ende voren wech met haren goede, Daer si dus reden in smeyers hoede, Quamen dese crucenaren 970[regelnummer] Ende vrageden of si kerstendoem begaren? Ende wie die des en wilde niet, Dien dadensi pine ende verdriet, Ende slogense sere ende somme doet. Dus gincsi met haren coenroet 975[regelnummer] Elre oec in ander lande, Ende daden den groten Joden scande. En wiste niemen hoe dit opquam, Sone doet oec hoet inde nam. Het quam op wonderlike 980[regelnummer] Ende alsoe verginct sekerlike. Dit volckijn, dat dus tcruce ontfinc, Vergaderde al na dese dinc tAvenioen, dat nu verstaet, Om te hebben des paus raet. 985[regelnummer] Daer quamen so vele in die stede, Datmen dochte dat onvrede. Si eesten den paus sonderlinge, Dat hi dade hebben scepinge.
[pagina 3,39]
Doe die paus sach dit discord 990[regelnummer] [T]raec hise daer altenen vord, So lange leidise twaren, Dat si alle meest quite waren Van haren gelde, dat verstaet. Doen baden si hem om oflaet, 995[regelnummer] Ende datmen hem doe letteren gave, Datsi gerne ten heyligen grave Waren gevaren nu terstont. Doen den paus dit werd cont, Verliet hi hem der manselinge, 1000[regelnummer] Ende absolveerdse om die dinge Ende hietse alle henevaren. Som quamense weder twaren Ende som blevense an die hagen Licgende, ende som verslagen. 1005[regelnummer] So dat aldaer inde nam No min no meer alst opquam. Men wiste hoe[t] began gereet, Sone deet oec hoet bequam, Godweet.
[pagina 3,40]

Hoe die keyser enen berch wan op Bri[t]s die stat ende hoe Tybaut Brisac werd gevaen .xvi. Ghi hebt wel die dingen vernomen 1010[regelnummer] Hoesi tot nu sijn henecomen, Vanden keyser Heynrike, Hoe hi noch leget stoutelike Vor Bri[t]s die stat, dat verstaet. Na Sent Jansdach haddense raet, 1015[regelnummer] Datsi ute wilden riden Op een berg daer besiden, Om iegen den [keyser] te striden daer, Die daer onder lach vorwaer, Dit waendensi heymelike doen. 1020[regelnummer] Van desen quam nu buten een garsoen, Also alsi daerwerd reden, Datmen horde doen reden beneden, So dat een geruchte ward. Entie keyser op ter vard 1025[regelnummer] Ende dede sijn volc daer berec[k]en Ende vaste opten berch trecken. Ende ondergingen saen na dat Den berch den genen vander stat; Dus wordense onderlinge daer 1030[regelnummer] Vreselike stridense overwaer. Die vander stat quamen in Harde vreselijc int begin,
[pagina 3,41]
Ende waenden den berch winnen wel, Maer si hadden een hard spel 1035[regelnummer] Jegen hem, dat verstaet, Ende werd noyt so coene daet Van genen keyser hiervoren gesciet Alsmen desen nu doen siet. Men vint van Alexander, dat 1040[regelnummer] Dat hi wan menige stat, Ende dat hem geviel scone aventuren. Ic secge, mach dese keyser geduren, Dat hi ward ember alse groet Van daden ende oec sijn genoet. 1045[regelnummer] Want was geen rike man Doen hi te regneren began, Ende was cleine van maysnieden, Noch en conste niet vele lieden Onthouden met hem int begin, 1050[regelnummer] Hierom prijsten te meer mijn sin. Van Alexander, ic secge u twi, Die al Grieken hem hadde bi, Ende oec so rike was van scatte, Daer ombe es geen gelike datte, 1055[regelnummer] Dit latic aldus bliven nu. Groet geroep ende groet gehu Was in dat heer, dat verstaet, Men riep daer sere: ‘Vanc ende slaet Al dat u iegen comt, 1060[regelnummer] Die vander stat sijn verdoemt.’ Ende die van binnen riepen weder: ‘Slaet vaste alte neder,
[pagina 3,42]
Man ende pert, al dat gi vint.’ Int lesten wordense so verblint 1065[regelnummer] Met groten slagen ende met steken, Datsi moesten opbreken, Ende vlien weder in haer stat. Maer gevangen bleef na dat Tybaut Brisac die hoethere 1070[regelnummer] Vander stat. Dies was sere Blide die keyser ende sine liede Dat aldus der dinc gesciede.
Hoe men over Tybaut Brisac sal rechten .xvii. Doen Tybaut dus was gevaen, Alsic nu hier dede verstaen, 1075[regelnummer] Ende doen there te resten was, Des Sondages daerna, sijt seker das, Vor dat hi gevaen was aldaer, So wilde die keyser oec daernaer Met loye rechten, dat verstaet, 1080[regelnummer] Van algader siere mesdaet. Men leidene daer op ene berhuut, Ende sleeptene there al uut ende uut, Weder ende vort vore die stat, Daer si toesagen om dat, 1085[regelnummer] Dat hem soude deren vele mere, Dat men dus sleipte haren here. Ende optie huut sleiptemen soe Om lange te leven emmer toe,
[pagina 3,43]
Ende inden despite hem allen daer 1090[regelnummer] Sleiptemen menichsins daernaer, Tot dat hi sceen daer al doet. Doen dede menne met vrouden groet Vander huut, daer hi op lach, Doe dede men, so men naest mach, 1095[regelnummer] Een galge rechten daer ter stat mede, Daer sijt alle sagen gerede, Ende hingen daer Tybaut Brissac, Om dat dieflike ontstac Die van Pergama hier te voren, 1100[regelnummer] Die hulden hadden den keyser gesworen, Ende selve oec hulde hadden gedaen. Daerom sal hi hier ontfaen, Omdat hi den keyser doe afginc, Sinen loen van alder dinc. 1105[regelnummer] Doen hi dus verhangen was, Onlan[c] daerna, sijt seker das, So dede men af ende daernaer, Sloech men hem thoeft af overwaer, Ende settet op enen scacht hoge 1110[regelnummer] Bider stat in hare oge, Omdat sijt souden anescouwen, Dat dit es gedaen om sijn ontrouwe. Daer na gincmen daer quartieren Den lichaem recht in vieren. 1115[regelnummer] Ende elc deel gaf men daer Elke here, weet vorwaer, Daer over te rechtene, verstaet, Doe sette men elc deel op een raet
[pagina 3,44]
Hem te scanden, die dit sagen, 1120[regelnummer] Die daer waren van sinen magen. Ende sijn ingewanden binnen daer Vor die stat rechte naer, So dat sijt mogen ansien. Dit was al gedaen bi dien 1125[regelnummer] Dat men woude dat si dinken Hoe die keyser hem can scinken Die verraetnesse hanteren. Dit was een der meester heren, Die daer yegeren omme was, 1130[regelnummer] Die dus leden heeft den pas. Hets recht dat hem scande naect Die verraetnesse doet ende maect.
Wat die vander stat te wederwraken daden .xviii. Doen si dit sagen inder stat Waer si seer tornich om dat, 1135[regelnummer] Ende worpen utwerd .jjj. stene Met .jjj. bliden int gemene, Ende den vierden steen, vorwaer, Haddensi gestelt daernaer Rechte daer die keyser lach 1140[regelnummer] Op sijn bedde. Diet al mach, God, onse here van hemelrike, En wilde niet dattie keyser rike Daer verlore aldus sijn leven, Want alse die blide uut soude geven 1145[regelnummer] Den steen, brac die borsse na tgene Ende volgede met int here den stene.
[pagina 3,45]
Om dit had die steen aldaer Engene vlucht, wet vorwaer, Ende viel onverre neder int here 1150[regelnummer] Ende en dede gene dere. Hi viel tuscen eens perts bene Achter, so dat gene wrene Dat haer van den sterte trac. Nochtan had tpert geen ongemac. 1155[regelnummer] Dit was dene wrake oec mede Diemen daer int stat dede. Dander wrake die was quaet, Die si daden, dat verstaet, Want si was scalc ende onrene. 1160[regelnummer] Si namen hem .xj. der mene In die stat, die Gibbelinge Waren, ende daden hem grote pine, Omdat si skeysers vriende hieten, So dadensi hem dese pine genieten. 1165[regelnummer] Si vingense ende dodense met Ende hebbense opten muer geset Vander stat, recht iegen there, Omdat si willen dat dit dere Den keyser ende die met hem waren, 1170[regelnummer] So [v]ildense som daer naren Opten muer van der stat, So dat skeysers here sach dat Entie keyser selve mede. Doen roepen die gene oec gerede 1175[regelnummer] Diese [v]ilden haer keyser: ‘dese Gibline Dogen dor u nu dese pine.’
[pagina 3,46]
Doen sise gevilt hadden alsoe, Hingen sise met stroppen doe, Die van zelen gemaect waren, 1180[regelnummer] An ene galge. Dit was, twaren, Om dattie Gibbeline, vor desen, Metten keyser hebben gewesen. Nu geviel daer ene aventure, Ende waest dat si werd te sure. 1185[regelnummer] Van desen .xj. was daer een Die daer verre die outste sceen, Hi had oec meer dan .LX. iaer. Ende recht alsemen soude daer Hangen, so geviel dat zeel brac, 1190[regelnummer] Daer men mede optrac. Die gene viel in die veste saen, Ende es der galgen dus ontgaen. Ende ne quets hem clein no groet, Maer verdelike hi opscoet 1195[regelnummer] Ende trac onder skeysers here, Dit was ene selsen mere. Die keyser vragede desen dat Of hi weder wilde in die stat? Hi seide: ‘Neenic en trouwen, here‘. 1200[regelnummer] Aldus bleef hi daer vort mere Metten keyser nu vort an. Het mach wel tellen dese man Van scoenre dinc sonder blijf, Dat hi daer behilt sijn lijf, 1205[regelnummer] Die van so hogen neder vel, Dit dede God ende niemen el.
[pagina 3,47]

Hoe skeysers broeder doel was gescoten .xix. In desen tiden, verstaet mi dat, Datmen Bris belach die stat, So was menich assa[u]t gedaen, 1210[regelnummer] Datmen al niet doet verstaen. Het waer oec pijnlijc te scriven al, Dat daer gesciede, groet ende smal, In dier tijt dat si daer lagen. Daer waren selke .vjj. dagen, 1215[regelnummer] Dat si nie saten stille, Want sere iegen haren wille Waest dien van buten, si u cont, Dattie stat so lange stont. Ende oec verdroet die van binnen, 1220[regelnummer] Datsi die stat souden winnen, Ende dat si daer so lange sijn voren, Dit dede oec der stat groten toren. Om dit was daer, wet dat wel, Menich assa[u]t sterc ende fel 1225[regelnummer] Op enen tijt dus binnen desen, Dat dit assa[u]t dicke had gewesen. So souden enewerf spelen gaen Des keysers broeder, sonder waen. Mijn her Walraven optie gracht 1230[regelnummer] Van der veste, ende was gewacht Van dien van binnen opter stont, Ende werd gescoten ende so gewont, Dat hi starf eer yet lanc, Dat scade was sonder wanc, 1235[regelnummer] Want hi was vroem ende coene Ende willech mede in allen doene,
[pagina 3,48]
Dapper ende snel, ten wapen goet, Ay, keyser, nu es die broeder vroet Doet bleven vor dese stat. 1240[regelnummer] Doen die keyser wiste dat, Werd hi daerom sere ontdaen, ‘Ay, broeder’, sprac hi, herde saen, Dat gi dus binnen scoten ginct, Dat u leven mi ontlinct, 1245[regelnummer] Dies binnic vele droever man Dan ic yemen geseggen can. Nochtan moetict varen laten, Want in weter wien om haten, Dat altemale deser stat. 1250[regelnummer] Levic, si selens hebben te bat, Wat ic u clage na desen saken, In mach u niet levende maken‘. Die heren troestene alle daer. Doen seidi selve daernaer: 1255[regelnummer] ‘Wi moeten sceden vanden doden, Al eest dat wijt doen met noden, Had mogen sijn, ic hadde nu Gerne gehouden, dat secgic u, Maer die niet mach verliesen, 1260[regelnummer] Hine sal gene winninge kiesen‘. Dus [tr]oeste die keyser hem selven daer Ende die sine, oec daer naer Ende ommesloech aldus sijn seer, Omdat hi wilde daerna te meer 1265[regelnummer] Die sine in haer coenheit houden, Ende oec daer mede doen verbouden. Nochtan haddi rouwe groet, Heymelike, om sine doet.
[pagina 3,49]

Hoe Bri[t]s gewonnen werd ende hoet die cardenale verbaden .xx. Alse die keyser daer herde lange 1270[regelnummer] Gelegen hadde, ende in bedwange Die stat ende buten hadde seer, Ende oec gebrac hem dat was mere Vitaelge, nu dat verstaet, Dit dede faelgiere daer die daet, 1275[regelnummer] Ende si sagen ende vernamen Datten altenen toequamen Hulperen ende spise mede, Dit ontvrochte oec die stede, Ende namen hier op enen raet, 1280[regelnummer] Wa(n)t hem nu te doene staet Om den honger diesi duchten, Dien si nu daer sere vruchten. Want hi began hem selven nopen, Dit deedse sere daer wanhopen. 1285[regelnummer] Doch int inde alst al ongaet, So droech also der steden raet, Datsi hem op selen geven, Ende den keyser bidden om haer leven. Ende hiertoe baden si doe mede 1290[regelnummer] Den kardenalen van der stede, Dat si haer word souden spreken, Ende iegen den keyser die bede breken. Mochten si behouden dleven, Sine rochten watsi anders geven, 1295[regelnummer] Nochtan duchten si sere dat, Dattie keyser soude die stat Al strueren ende oec met, Omdat si hem dus hebben geset
[pagina 3,50]
Iegen den keyser ende sere mesdaen. 1300[regelnummer] Nochtan moeten si dit anegaen Oft si bliven anders doet, Dus dwancse te doen die noet, Datse node hadden gedaen, En dade die honger, sonder waen. 1305[regelnummer] Dus was hieraf geleit een dach, Ofmen dit yet proeven mach. Die cardenael quamen vort, Ende spraken vor den keyser dword Van der steden wege nu. 1310[regelnummer] Dus begonnense, dat secgic u, Doen deen den andren had ontmoet Ende met scoenre tale gegroet. Doen badense vriendelijc, sonder waen, Den keyser die bede saen, 1315[regelnummer] Diese haer en daer nu hevet gegeven. Alsi sijn word dus hebben beseven, Doen seidense: ‘Here, so es onse bede, Dat gi ontfaet dese stede, Ende nemtse op, behouden haer leven, 1320[regelnummer] Dus selense u nu gerne geven Al dat behort te deser stat.’ Die keyser antwerde: ‘Op dat Dese stat heeft mi mesdaen, Dese bede es groet, sonder waen, 1325[regelnummer] Die gi mi bidt, dat verstaet, Ic wil hierop hebben raet Met minen vrienden, die hier sijn, Die hier dragen den last mijn, Hets recht datsi raden mede, 1330[regelnummer] Die mi hulpen winnen die stede.
[pagina 3,51]

Hoe hem die keyser d[a]er op wilt beraden .xxi. Dus es die keyser van hem gegaen Om hem te beraden daer op saen. Hi ontboet die heren te heme Ende seide: ‘Ghi, heren, ic verneme 1335[regelnummer] Dattie stat haer op wilt geven, Ende mi hebben om stat ende om leven, Die cardenale gebeden mede. Ontsecgic nu hare bede, Dat mochte mi lichte scaden, 1340[regelnummer] Nu siet, gi, heren, wat wildi raden?’ Si seiden hem: ‘Donket (n)u goet, So es ons lief datmen doet, Maer neemt goede gisele, here, Ende doet die mure slichten ere, 1345[regelnummer] So dat m(a)er ute vare ende in, Of hem yet verkeerde die sin, Gelijc dattie van Pergama dede. Dit rade wi, here, dat gi doet mede, So selensi hem te meer ontsien, 1350[regelnummer] Al wilden si yet achter tien, Want hets sulc in muer beloken, Hi soude node iegen u stoken Orloge, waer hi op een velt, Al haddi noch also groet gewelt.’ 1355[regelnummer] Doen quam die keyser ten cardenale Met sinen genoten altemale, Ende seide: ‘hi soude doen haer bede, Maer hi moest hebben uter stede
[pagina 3,52]
Der meester heren ene pertie 1360[regelnummer] Te gisele, dat si gene scampie Op mi en selen doen, Noch en maken geen ocsoen. Ende vort moeten si vellen mede Die mure entie porte bede, 1365[regelnummer] Entie veste slichten daer na, So datter een wel overga Dit moetense doen, dat verstaet, Sal haers lives werden raet.’ Die noet doet oude quene draven. 1370[regelnummer] Eersi dit den keyser gaven, Haddens genoech teten binnen, Si souden eer derven siere minnen vii. iaer, dat wel verstaet, Eer si angingen desen raet. 1375[regelnummer] Nu moesten sijt loven daer, Al waest hem in therte swaer. Si anevingen dit te doene. Dus wan daer die keyser coene Ene die starcste stat ende goet, 1380[regelnummer] Ende dede daer vaen met overmoet Der bester [li]en vander stat, Ende levertse oec na dat Den [sc]hout vanden berge gereet, Diese in vangenesse heeft geleet. 1385[regelnummer] Dus werd bere[ch]t Brij[t]s die stede Om hare quade scalchede.
[pagina 3,53]
En(de) haddent die Cardenale gedaen, Het waer anders met haer vergaen, Want si hads wale verdient 1390[regelnummer] Dattie keyser was haer onvrient.
Hoe die keyser te Genevenward voer .xxii Nu heeft die keyser Bri[t]s gelaten, Ende es gevaren siere straten, Recht vort te Genevenward. Al sprekende voer hi in sine vard 1395[regelnummer] Van menigen, dat verstaet, Menigerhande was haer raet: Hoe sijt mogen so begomen, Datsi te Romen souden comen, Want boetscap haddense verstaen, 1400[regelnummer] Die wile dat sise niet ontfaen En souden, want hem gehadt Die Gelfen waren vander stat; Nochtan ontboden die cardenale, Dat sine souden ontfaen wale. 1405[regelnummer] Met deser tale, met desen dinge Reden si daer sonderlinge, Die meeste heren, ende hilden spraken Tote datsi der stat genaken. Doen si der stat waren bi, 1410[regelnummer] Quamen die heren ute vri Van Geneven den keyser iegen, Ende wilden sijns wel plegen. Si geleidene toter stede, Daer hi was wel ontfaen mede.
[pagina 3,54]
1415[regelnummer] Die biscop was daer herde groet, Die straten men daer alle geboet Scone te maken, daer hi soude gaen, Ende overdect oec, sonder waen, Waren die straten daer gemene. 1420[regelnummer] Daer was menige sierheit ene Iegen dien keyser gemaect daer. Hier mach hi riden sonder vaer, Want dit sine vriende waren. Si hadden gemaect enen aren 1425[regelnummer] Van goude fijn dor sine ere, Omdat si hier met wilden den here Doen bekinnen, dat hi aldaer Machtech waer, want hi den aer In sinen scilt dragen soude. 1430[regelnummer] Dese aer was met goeder vroude Geset opt inde van der stede, So datmenne sien mocht gerede. Wie so woude, die quam daer in, Dit was recht int begin 1435[regelnummer] Daer die keyser in soude varen. Doen hi ansach desen aren, Was hi blide herde sere, Ende dancte der stat deser ere, Die si hem hebben daer met gedaen. 1440[regelnummer] Dus was hi te Melaen ontfaen Van altemale den groten heren, Al had daer yemen willen weren Die van buten waren comen daer, En hadden bescoten niet een haer. 1445[regelnummer] Die coninc van Vrancrike, dat verstaet, En haddem mogen daer geen quaet Gedoen daer in die stede, Al haddijs hem gepijnt mede,
[pagina 3,55]
Alsic wel getrouwe oec vorwaer 1450[regelnummer] Dat hijs hem heymelijc pijnde daer, Ende elre mede hebbic gehord, Maer daer af latic bliven dword, Dat hi stont na skeysers deren, Ende gerne dat had hulpen weren. 1455[regelnummer] Dat hi te Romen niet waer comen, Daer af ontfinc hi lettel vromen, Maer onneer haddijs overal, Ende alse lange alse oec geduren sal Die werelt, selmen daer af spreken 1460[regelnummer] Dat hi dus wilde achtersteken Den besten man, gelovet das, Die nie in hondert iaren was.
Der keyserinnen doet ende waer si begraven werd .xxiii. Dus lach die keyser te Melane, Ende hadde daer, na minen verstane, 1465[regelnummer] Den wonsch van al dat hi wilde. Die vander stat waren so milde Van alles dies hi daer begard, Daer ne was niet iegen gespard. Met bliscapen lagensi nu daer 1470[regelnummer] Lange wile, maer daernaer Verwandelde dit in droefheden, Want daer werd siec in der steden Die keyserinne, die goede vrouwe, Die den keyser was so getrouwe
[pagina 3,56]
1475[regelnummer] Ende alden lieden die met hem waren, Dat sijs alle moesten mesvaren, Dat haer die siecheit anequam. Daer si saen die doet af nam; Dit was hem allen die meeste dere 1480[regelnummer] Datsi mochten hebben int here. Ocharme, des ontfarme[s]lijcs! Men vant nu niet haers gelijcs, Si was die hoveste diemen wiste, Alle quade dinge si chiste, 1485[regelnummer] Si was die miltste diemen vant Wat dat haer quam ter hant, Dat gafse vort in Godsnamen, Si was reine van lichamen, So ontfarmich wiste men niet 1490[regelnummer] Alsi was op alrehande diet. Die arme, waer dat si was, Begeerden si haer, sijt seker das, Daer iegen spracse vriendeleke, Ende vraechdem om haer gebreke. 1495[regelnummer] Entie si van levene reine Kinde, hadsi lief gemeine, Dien gaf si mildelike haer goet. Ay, dat dus sterven moet Ene vrouwe, daer so vele an 1500[regelnummer] Geleget der werelt ende haren man! Dats iammer groet bi onsen here. Ic mochte u seggen vanden sere,
[pagina 3,57]
Datmen daer hadde in die stat. Ic hout nu wel over dat, 1505[regelnummer] Datmen n[e] horde in menigen dagen Nie vrouwe oec mere clagen. Maer des keysers clage, Godweet, Boven die ander clage geet. Men sach nie so droeven man, 1510[regelnummer] No so ontfermelike spreken dan. ‘Ay, sprac hi, [l]ieve vriendinne, In werd nie so droeve van sinne, No so erre, no so gestord, Dat gi nie verwandelt u word 1515[regelnummer] In enigerhande erscap te mi ward. Hoe minlijc hebdi dese vard Met mi gevaren ende ic met u! Acharme, moete wi sceden nu, Dat doet mire herten so wee, 1520[regelnummer] Dat ic gespreken can nemmee.’ Doen hem die keyser mesliet also Scoten daer die heren toe, Ende troesten daer ende seiden: Dat wi alle der doet beiden, 1525[regelnummer] Dat God wilt dat moet gescien, Wine mogen niet doen iegen dien. Dus paysden si den keyser daer Ende men groef die vrouwe daernaer Ter Minderbroeder, sekerlike, 1530[regelnummer] Na keysers maniere eerlike. Oec seidemen, daer mense te grave droech, Dat reinde sere int gevoech,
[pagina 3,58]
Ende dat haer pellen, no die bare, Noch niet dat was over hare 1535[regelnummer] Nat ne werd, groet no cleine, Dit was een scone teken gemeine.
Hoe die keyser te Pise ward voer .xxiiii. Hierna over onlangen tijt Wilde die keyser sonder respijt Varen in tlant van Toscanen. 1540[regelnummer] Lombardien, na minen wanen, Heeft hi nu algader onder In corten tiden, dits geen wonder Te [winnen], dat yement secgen mochte, So vaste stede met clenen gerochte, 1545[regelnummer] Dit en sachmen noyt gescien. Nu wilt die keyser henentien In Toscane, te Pise ward, Daer men sijn comen sere begard, Want daer waren sine grote vrient, 1550[regelnummer] Die Gibbelinge, die hem gedient Van beginne hebben altoes Dese en vant hi noyt loes In genen sacken, dat verstaet, Dit was sijn meeste toeverlaet. 1555[regelnummer] Daer was hi ontfaen so wale, Datment ne conde in gene tale Vertellen, dat si daden heme. Al dander, alsict verneme, Dat hem hier vor was gedaen 1560[regelnummer] En geleec der eren niet een spaen.
[pagina 3,59]
Wat datmen conde gevisieren Ende gepinsen in eniger manieren, Dat was hem gereet aldaer. Ja, die vrouwen overwaer, 1565[regelnummer] Die daer waren in die stat En wouden niet ontsecgen dat, Wat dat hem die ridders baden, Sine dadent daer al, sonder beraden Van haren man, te meniger stede. 1570[regelnummer] Ja, al waest leet oec mede, Nochtan dadense hem gerne lieve. Gi wet wel waer ic op dit brieve, Al ne secgict niet al uut. Ic mene also alse die bruut 1575[regelnummer] Den brudegoem te diene pleget, Dit en was hem niet ontseget. Dese stat es so overrike Ende groet ende scoene sekerlike, Dat hi noch nie quam int stat, 1580[regelnummer] Die derre geleec yet een blat. Van alrehande sierheit groet, Sone was niewer haer genoet. In canse niet volprisen wel, Nochtan die yoye ende dat spel, 1585[regelnummer] Dat daer maken die scone vrouwen Dat verblijt mi in rechter trouwen In mijn herte nu ter stede, So dat ic al mine onvrede Daer met vergat ende daer af sprac. 1590[regelnummer] En verstaet hier in engenen lac, Al blevic gerne hierop lange, Ens niemen so sere in bedwange, Opdat hi goeder nature ware, Ende hordi spreken dusdaen mare
[pagina 3,60]
1595[regelnummer] Hine souder doch yet af verbliden. Swaer so es mi nu ten tiden Dit te laten om ander saken. Ay, niemen neme hieraf wrake, Dat ic hier af secge dus vele. 1600[regelnummer] En es [m]aer als tenen bispele Dat ics so vele secge ter stat, Om dat hem die vrouwe[n] te bat [V]oren selen, die dit lesen. Ic late dit aldus nu wesen, 1605[regelnummer] Ende scelt hier quite al te male. Die keyser dede, nu alte wale Ontfaen was in dese stede, Ende alle sine liede oec mede, Van alden genen die daer waren. 1610[regelnummer] En hadt gedaen die rouwe twaren Die hi hadde gehadt van desen, Die bliscap te mere gewesen, Dus bleef hi licgende in die stat. Nu sele wi secgen ander dinc, 1615[regelnummer] Diewile dat rest die coninc.
Van haren Godevarde ende mijn her Jan van Virsoen .xxv. In keyser Henrics eerste iaer So werd in Brabant herde maer, Ende oec vort een herde groet doen, Van minen her Janne van Virsoen
[pagina 3,61]
1620[regelnummer] Ende van vele sinen gesellen. Hieraf machmen wonder tellen, Want dese waren te Cortrike Alle verslagen gemeinlike. Ende in haer wesen gelijc dien, 1625[regelnummer] Hadden gesellen nu doen spien Omtrent Brusele lange eer Ende om Lovene noch meer Ende vernam[en] van wat affaren Die heren, die te Cortrike waren, 1630[regelnummer] Verslagen lange, te haer gedane, Haer teken, haer mage, ic wane Vernamense al, dat verstaet. Ic scame mi te seggen deser daet Dat si in Brabant is gesciet. 1635[regelnummer] Al ben ic van Brabant, in wille niet Nochtan achterlaten dese dinge, Die dese gesellen onderlinge Onder hem dreven alle na dien, Doen si dit hadden wel besien. 1640[regelnummer] Nu hort hier een wonder groet, Dat liede die .vii. iaer doet Vor desen tiden hadden gewesen, Nu dus sijn op verresen. Dat dies in Brabant selc geloefde, 1645[regelnummer] Dat was een die meeste doefde, Daer ic nie af horde spreken Ende desgelijcs oec sekerleke, Seidemen in Vlaendren vor dien tijt Dat her Willem, des sekerlijc,
[pagina 3,62]
1650[regelnummer] Van Guelke soude weder comen Ende soude noch Vlaendren begomen, Die te Mons werd verslagen, Dit waren oec wonderlike sagen. Mijn her Jan van Viersoen 1655[regelnummer] Ende sine gesellen quamen doen Al hemelijc in Brabant gegaen, Ende lieten al stillekine verstaen Selken datsi levende waren, Ende te[ld]en hoe si waren ontfaren 1660[regelnummer] Doen die strijt te Cortrike leet. Daer daden si doen een beheet Onser Vrouwen ende onsen Here, Ende geloefden daer dor haer ere, Datsi .vii. iaer sonder waen 1665[regelnummer] Om haer broet souden gaen In ellende, in Vlaenderlanden, Eer si hem souden laten becanden. Ende daar tenden so souden si Te Romen gaen, seidemen mi, 1670[regelnummer] Ene bedevard ende daer naer Mochtense comen openbaer Te haren lande, dat verstaet. Met aldus gedaenre baraet Quam her Jan ende sine gesellen. 1675[regelnummer] Dus gincmen doen in Brabant tellen
[pagina 3,63]
Deen den andren dese word, Ende aldus quamen dese vord, Doen si horden dat mens geloefde Ende dat dit volc also doefde, 1680[regelnummer] Doe wordense coene herde sere. Men dede mijn her Jan groet ere Te Brucele ende te Loven mede, Men gaf hem presente gerede. Die hertoge dede af na die dinc 1685[regelnummer] Sinen scilt, die te Brucele hinc, Ende ontfinc mijn her Jan oec wale. Hieraf liep so grote tale In Brabant doe harentare, Dat ic mi scame al dat ware 1690[regelnummer] Te secgen hoe si voren vort. In sach noyt also verdort Volc, al datsi geloefden des Entie vrouwen sijt oec gewes, Die dese over haren man ontfingen. 1695[regelnummer] Dat waren wonderlike dingen Dat si[se] niet gekinnen conden. Int leste was dit ondervonden Dat altemale logen was, Dus werd dit wane ende gedwas. 1700[regelnummer] Deen bleef hier ende dander daer, Ende som en wistemen oec waer, Dat si voren na die stont. Mijn her Jan, dat si u cont, Werd den coninc geleverd daer naer, 1705[regelnummer] Diene in gevancnesse leide daer,
[pagina 3,64]
Ende namaels werd hi uutgelaten. Mi heeft wonder, bi karitaten, Hoe dat si waren so coene, Dat si dit bestoeden te doene. 1710[regelnummer] Alse wonderlijc alse dit toequam, So vervoerd alsict vernam. Men weet hoet quam, noch oec mede En weetmen waer si voeren gerede.
Des coninc Edewards doet ende sijns soens begin .xxvi. In keyser Heinric derde iaer 1715[regelnummer] So lach in siecheiden swaer Die coninc Edeward, dat hi na das Sterven moeste, dat scade was. Want so vermogen in stride Als hi was in allen tide, 1720[regelnummer] Sone was oec nie sint coninc, Sint dat Artuer trike ontfinc. Kinder haddi oec doe vive Van sinen wettige wive, Vier dochteren haddi de som waren 1725[regelnummer] Wale gehuwet. Nu hort maren: Die ene hadde van Brabant Den andren hertoge Jan genant,
[pagina 3,65]
Daer si een sone af gewan, Dat oec geheten werd doe Jan. 1730[regelnummer] Die ander hadde oec die grave Van Hollant, daer niet bleef ave. Die derde den grave van Baren. Dit waren die susteren twaren, Die wel waren daer gehuut, 1735[regelnummer] Maer die vierde had getruut Enen maten baetselere, Maer die coninc doe haer here, Alsi sach dat wesen moet, Gaf hi hem een gravescap goet. 1740[regelnummer] Dit waren gesusteren alle viere, Die broeder van hem, die [huwde] sciere, Doen die vader (oec) doet was, Nam die sone oec na das Des coninc dochter van Vrancrike. 1745[regelnummer] Na Edewards doet sekerlike Riveleerden op Ingelant Die van Irlant alte hant,
[pagina 3,66]
Entie van Gales mede. Groten onpays ende onvrede 1750[regelnummer] Dadense Ingelant an nu ter tijt. Daer werd orloge ende strijt. Doe si vernamen dat Edeward Doet was, quamensi ter vard Ende wilden verhalen optien sone, 1755[regelnummer] Dat hem Edeward hadde vor tgone Afgewonnen, ende om dat Werd men stridende telker stat, Op Ingelant, te water, te lande, Si daden den coninc grote scande. 1760[regelnummer] Int leste dat hi met herecracht Ute trac, ende oec vacht Iegen den coninc van Sco[t]lant, Die hem dede groten pant Entie coninc van Irlant met, 1765[regelnummer] Die heeften oec sere ontset, Want hi hem vele volx afsloech, Ende dede groet ongevoech, So dattie coninc sciere was tAchter gedaen, sijt seker das, 1770[regelnummer] Ende gescoffierd sine liede al. Hier na ict u wel secgen sal
[pagina 3,67]
Int seste boec, dat verstaet, Hoe dit orloge hene gaet. Nu hort van den keyser vort, 1775[regelnummer] Daer ic hier vore liet dat word.
Hoe die keyser te Romewerd trac al dore der viande lant .xxvii. Nu es die keyser opgetogen, Ende wilt varen alse een vermogen Here tote Romen in der stat, Nochtan so waren hem gehadt 1780[regelnummer] Alle die gene die hi vant Onderwegen. Om dit ontbant Die keyser sine baniere albloet, Ende met heme elc oec genoet, Dus voer hi met ontploken baniere, 1785[regelnummer] Ende al gewapent herde sciere, Dor der viande lant in scine, Daer hem die Gelfen entie Florentine Hadden vermeten, dat sine daer Waernen souden so openbaer, 1790[regelnummer] Dat hijs emmer soude gedinken. Si souden sine hoecheit so minken
[pagina 3,68]
Dat hi der cronen soude vergeten, Die te Romen waer geseten. Dese ridders, verstaet mi wel, 1795[regelnummer] Die dus waren den keyser fel, Hadden vrouwen gelof gedaen Om minnen dat si souden wederstaen. D[i]e keyser na dit, dat ict gome, Dat hi in en quame te Rome, 1800[regelnummer] Dat haddensi den vrouwen vorwaer Geloeft, ende oec genomen daer Op der vrouwen scoenheide diere. Doe hietmen dese ridders sciere: Die ridders vander minne gereet, 1805[regelnummer] Die dus den vrouwen dat beheet Hadden gedaen ende gesworen. Si hadden hierom daer te voren Spel ende bliscap gehadt mede, Ende altemale om dese bede, 1810[regelnummer] Ende oec wasser een gelof gedaen, Condense den keyser wederstaen, Dat si haer vriendinnen bliven daer. Om dit so hiet men openbaer
[pagina 3,69]
Alle die van den landen binnen: 1815[regelnummer] Die ridders entie vrouwen der minnen. Hierna salict u maken cont, Hoe dit verginc alden gront, Alse die tijt toe es comen. Dus heeft die keyser den wech genomen 1820[regelnummer] Ende quam gereden tot an den pas, Die dus Grosset genome[t] was, Daer die gene voren lagen, Dier ic nu hebbe gewagen, Ende wilden dat overliden 1825[regelnummer] Weren daer ende bestriden. Entie keyser met siere scare Es ten passe comen nare, Ende reet over met sinen here, Ende anderwerf oec sonder dere, 1830[regelnummer] Ende derdewerf mede daer terstont Met .jjj. heren, si u cont. So leet hi .jjj. werf so den pas, Dat hi niet bestreden en was Van den genen, die daer te voren 1835[regelnummer] Sijn wederstaen hadde[n] gesworen.
[pagina 3,70]
Si vloen enwege alle, Godweet, Ende lieten den keyser varen gereet.
Hoe hi te Pont Amolle leet ende hoe hi te Rome quam .xxviii. Alse dus die keyser es leden Den pas te Grosset onbestreden, 1840[regelnummer] Vermaten hem die ridders seder Dat sine te Ponte Amolle weder Weren selen, dat verstaet. Die keyser, die na hem dus s[t]aet, Daer si voren waren leden, 1845[regelnummer] Es si stoutelike na gereden. Ende die vrouwen van der minnen Ontboden dese ridders daer binnen: Waerom si lieten den keyser liden Den pas te Grosset sonder striden? 1850[regelnummer] Si ontboden weder saen, Dat si te Pont Amolle bestaen Selen den keyser met sinen lieden, Ende verdienen daer haer mieden. Dit vernam die keyser sciere 1855[regelnummer] Ende trac daerwerd met siere banire. Ende alse vollijc alsijt vernamen, Vloensi van daer alle tsamen,
[pagina 3,71]
Ende lieten tfelt daer albloet. Ende te Romenwerd metter conroet 1860[regelnummer] Daer wilden sij skeysers ontbeiden. Echt die vrouwen ten ridders seiden: ‘Pont Amolle so es noch leden Die keyser, van u al onbestreden, Nu sal hi te Romen comen wale.’ 1865[regelnummer] Die ridders antwerden op dese tale Den vrouwen, dats hem ongereet, Want Rome die stat, Godweet, Ende alle die castele mede, Hebwi al in onse gelede. 1870[regelnummer] Die keyser die dit wiste wel, Dat hem die gene waren fel, Ende gerne hadden bestreden nu, Haddense gedorst, dat secgic u, Om dit trac hi hem vaste naer 1875[regelnummer] [Te] Pont Amolle leet hi daer Ende es ter statwerd gereden, Daer die gene waren leden Reet hi daerna altenen. Hem mochte te rechte wel verenen 1880[regelnummer] Te comen iegen so groten stat, Ende daer hi waende hebben gehat Vriende, diet hem te voren ontboden, Ende nu afgaen, als quam ter noden,
[pagina 3,72]
Ende dat hi hier af niene weet. 1885[regelnummer] Dat was die meeste sorge, Godweet. Want [die] daer een vriende hebben waent, Ende dan also hebben getae[n]t, Dat hi op haren troest es comen Onder sine viande, si dan gomen 1890[regelnummer] Hoe sine bedriegen mogen gereet, Dits een vreselijc beheet. Desgelijcs den keyser gesciede Ende het vernamen die liede, Want alsi te Romen binnen quamen, 1895[regelnummer] Ginct hem al af daer te samen, Cardenale ende porters mede, Diene ontboden hadden gerede, Ende hadden hem doen verstaen, Dat sine souden sonder waen 1900[regelnummer] Cronen keyser, hebbic vernomen, Alse saen alsi daer conde comen. Maer si waenden seker das, Dat hi nemmere den pas En lede, so dat hi te Rome 1905[regelnummer] Binnen quame, dit was haer gome. Nu es hi leden dit daer, Ende es te Romen comen daernaer,
[pagina 3,73]
Wien lief, wien leet, in goeden wane, Tote datmen heet Sent Jans Latrane. 1910[regelnummer] Daer quam hi met herecracht, Want elre haddijs gene macht, Dat hire binnen mochte comen, Want hi was hem daer benomen Mettien castele[n], die aldaer 1915[regelnummer] Gema[n]n[e]t waren, weet vorwaer, Om dit en wildi niet varen vort, Hine hadde meer hieraf gehort.
Hoe hi die keysercrone eyschede den kerdenalen ende hoe sise ontseiden .xxix. Dus bleef die keyser licgen daer tSent Jans Latrane vorwaer, 1920[regelnummer] Ende vernam der stat wesen, Ende die gene die vor desen Hem geloeft hadden te stane In staden, dien wildi spreken ane Met vorsinnicheden groet. 1925[regelnummer] Hi die gene al meest ontboet, Die hem geloeft hadden dat, Ende dit waren oec vander stat
[pagina 3,74]
Die meeste heren verre te voren, Ende mede alrebest geboren. 1930[regelnummer] Si quamen den keyser spreken doe Ende waenden met smekene daer alsoe Van hem weder sijn gesceden, Maer die keyser selt anders bereden, Want doesi vor hem comen waren, 1935[regelnummer] So eeste hi hem daer al openbaren, Datsi hem daden sijn belof, Oft datsi bleven in sijn hof. Hi wilde hems seker wesen, Dus warensi gevaen na desen 1940[regelnummer] Ende in hoeden vaste gedaen. Doen si dit sagen, sonder waen, Leverden si hem hare castele, Dat hise hadde te sinen dele Te gisele over haer beheet, 1945[regelnummer] Aldus waren die gene bereet. Vort oec na desen doene Ontboet die keyser als die coene Der cardenale van Rome der stat, Die so quamen te hem na dat, 1950[regelnummer] Ende som en camense oec niet In die stat om dit, besiet, Dat ment te bat soude wedersecgen Daer sijn cronen ende achterlecgen.
[pagina 3,75]
Entie cardenalen, die daer waren, 1955[regelnummer] Eiste die keyser sonder sparen Dat menne crone nu gereet. Si seiden: ‘Here, wet dat, Godweet, Dattie com[m]issie niet heeft in, Dat wijt doen mogen meer no min, 1960[regelnummer] En waer Sente Peters gewesse‘. Ende dit was al verradenesse, Om dat hi daer niet soude comen. Men soudem eer hebben genomen Dlijf, dit waenden si wale, 1965[regelnummer] Ende daerom seiden si dese tale. Doen seide die keyser also saen: Engene dinc die waer mesdaen, Oft die iegen die kerke ware, Oft iegen die sede openbare, 1970[regelnummer] Sone wildi niet dat si daden. Maer hi hietse hem wel beraden, Oft sijt doen mochten aldare, Dat si dies namen ware. Si seiden die Paus orlovet niet, 1975[regelnummer] Dat sijn cronen daer besciet. Aldus sijn sijs hem ontstaen, Ende hi lietse henen gaen, Tot dat hi mer hier af wiste, Want hi lach in swaren twiste.
[pagina 3,76]
1980[regelnummer] Daerom keerdi noch bat vort Tot dat hi meer hadde der port.
Hoe die keyser die castele an hem nam vanden heren .xxx. Alse [dese] dinc dus was leden, So es die keyser vortgereden, Ende anenam die castele vermogen, 1985[regelnummer] Ende es saen daerin getogen In een der straten, die daer was na, Die casteel hiet Milicia campana. Ende was gestaen recht alsoe, Daer iegen die viande doe 1990[regelnummer] Lagen vergadert, hebbic verhort, Op een casteel, die horde ter port, Die Colice[um] es geheten. Dese casteel was so vermeten, Datter geen winnen ane sceen, 1995[regelnummer] So vast was oec dese steen, Dat elken wonderen mochte des, Haddense van spisen haer getes, Datten yemen winnen soude. Nochtan street die keyser boude
[pagina 3,77]
2000[regelnummer] Genen casteel met sinen lieden, En mochte niemen dit bedieden Hoe si vochten weder ende vord Iegen die gene van der pord. Dit was een wonder te siene an, 2005[regelnummer] Dat dus lichte mocht een man In een stat, die hem was iegen, (Ende) siere viande also verplegen, Alse die keyser Heinric dit siet. En hadden God geweest niet, 2010[regelnummer] Hine had niet mogen wederstaen, Noch Coliseum, sonder waen, En haddi niet mogen winnen Optie gene van daer binnen. Maer si hadden therte verloren, 2015[regelnummer] Waer dat hi quam lichte voren Die vloen al meest siere baniere. Alsoe so daden dese sciere Van den casteel Coliseum gereet, Alse die keyser daer op street 2020[regelnummer] Gincse vlien, hebbic verhort, Toter Minderbroeder vort, Daerd utermaten vaste was. Entie keyser oec na das
[pagina 3,78]
Wilse daer bestriden daermede, 2025[regelnummer] Rechte na des aers sede Die sine pride node laet gaen, Die hi heeft met clawen bevaen. Al dese gelike mochtmen sien Vanden keyser ginder gescien. 2030[regelnummer] Hi wilt beclawen sine vianden daer, Waer sy voren, hi trac hem naer, Ter Minderbroeder hi oec dede Sine liede oec licgen mede, Daer die viande oec lagen binnen. 2035[regelnummer] Groet geruchte in allen sinnen Werd in gene stat nu ten tiden. tPopel hilt nu daer besiden Ende en wils hem onderwinden niet; Sine weten wat hem es gesciet, 2040[regelnummer] Si stonden alse liede al verdort. Dus wan die keyser daer na vort Ten Minderenbroeder ende daernaer, Sine viande vloen alle daer.
[pagina 3,79]

Hoe die keyser C[a]p[it]oel wan en die biscop van Ludeke doet bleef .xxxj. Dus als die keyser had gewonnen 2045[regelnummer] Ter Minderbroeder ende hem ontronnen Die viande te Capito[l]eward, Setti derwerd sine vard Ende belachse daer in gerede Hi dede daer oec rechten mede 2050[regelnummer] Ende maecten catten ende bliden Ende tribuke, daer hi te dien tiden Den casteel met wilde asselgieren. Si lagen daer in deser manieren Gesticke, dat si alle uren 2055[regelnummer] Engeen tijt lieten geduren Die van binnen, dat verstaet; Entie van binnen daden oec quaet Den keyser dicke ende pijnlijchede. Nu geviel in desen onvrede
[pagina 3,80]
2060[regelnummer] Dattie keyser had onboden Op enen tijt van groten noden, Dat niemen vanden sinen voer uut. Ende hierbinnen quam een geluut Vanden vianden, dat verstaet, 2065[regelnummer] Entie biscop die niet en gaet An skeysers gebot, hi was in hogen Van dranke een lettel onvermogen, Van enegen lieden reet hi daer Ende werd gevaen saen daernaer. 2070[regelnummer] Entiene daer hadden gevaen Sloegen doet daerna saen, Maer grote were, dedi eer; Ende menigen slach ende menigen keer Ontfinc hi, eer hi daer bleef, 2075[regelnummer] Ende grote pine hi oec dreef Eer hi daer werd verslagen. Te rechte mochtmen sere clagen, Want hi was goet in stride, Vroech ende spade in allen tide 2080[regelnummer] Was hi willech, dat verstaet, Ende vrome was hi van alre daet, Maer te haestich was hi mede Dat benam hem sijn lijf ter stede. God moet siere zielen ontfarmen! 2085[regelnummer] Hieraf en die[n]t anders carmen,
[pagina 3,81]
Want die doet es, dats om niet, Datmen daer omme carmet yet. Nu doen dit gevallen was, Sone reste die keyser niet vor das, 2090[regelnummer] Dat hi sal hebben gewroken. Nu gincmen den casteel stoken, So vreselike optie ure, Dat beven dochten alle die mure. Den genen die daer binnen waren 2095[regelnummer] En(de) sach nieman so gebaren Alse skeysers liede ginder daden: Elc was daer also beraden Alse daer vore doet te blivene Oft haer viande te verdrivene. 2100[regelnummer] Doe die van binnen dit vernamen, Vloensi van daer alle tsamen, Ende lieten t[C]apitt[o]l al stille, Sere iegen haren wille, Si worden daer gesconfiert sere. 2105[regelnummer] Dus had die keyser daer die ere Ende sine liede, dat verstaet, Want hier was een so groete daet Van lettel goet liede nu gedaen, Alse daer men noyt af dede verstaen, 2110[regelnummer] Dat hi tCapito[l]eum wan, Daer op lach so menich man.
[pagina 3,82]

Hoe die keyser tpopel ontboet, omdat si hem berieden .xxxjj. Doen [t]Capitoel gewonnen was, Dede die keyser gereden na das Catten, tribuke ende bliden, 2115[regelnummer] Alse op die stat gemeenlike striden, Maer hi vorwerd wilde ramen, Omboet hi tpopel dat si quamen Tote hem, hi wildse spreken. Dus cam tpopel tote hem gestreken, 2120[regelnummer] Ende vraechden wat sijn wille es. Die keyser seide: ‘Sijt des gewes, Dat ic die stat nu vortane Strueren sal, na minen wane; So donct mi quaet dat si iagen 2125[regelnummer] Die cardenael, die mi dus dagen Ende niet cronen ne willen hier, Ende maken mi daer af dangier. Want die paus orlovet mi. Bider trouwen ic sculdich sy
[pagina 3,83]
2130[regelnummer] Sent Pieter van Romen der stat, Magic leven, ic maechs hem sat, Die mi nu dit maken suer. Ic wil hier werden haer gebuer, Ic sal die stat nu hier berechten, 2135[regelnummer] Ic wil engienen doen rechten Vorwerd te Sent Petersward, Dat ic vinde in mine vard, Huse, stene ende borgen, Sent dat mi comt te sorgen, 2140[regelnummer] Ic saelt strueren ende breken al. Op dat mi God gevet geval, Ic sal nu al aventuren, Hoe sere dat mi werd te suren, Dat si die crone mi hebben gewe[e]rd. 2145[regelnummer] Die mi die paus con[senteert] Dat willic weten nu ter tijt. Gi, liede, die nu comen sijt, Beraet u hier op herde saen, Wat gire toe wilt hebben gedaen.
[pagina 3,84]
2150[regelnummer] Ic wil hieraf uwen raet weten, Eer ic mi vorder wil vermeten.’ Dus ginc tpopel te rade saen. Wat tpopel es suldi verstaen: tPopel es te seggene daer 2155[regelnummer] Die gemeine liede vorwaer. Doen si te rade waren comen, Hebbensi in haren raet vernomen, Dattie keyser nu geen quaet En iaget, noch geen baraet, 2160[regelnummer] Ende comen weder ende seggen dat: Dat hi niet struere die stat, Si willen hem in staden staen, Ende voren striden, sonder waen, Waer dat hi hevet noet. 2165[regelnummer] ‘U recht wille wi albloet Helpen, dat gi hebben selt.’ Die keyser sprac: ‘Op u gewelt Latic nu dit striden staen, Ende wils in u bliven saen, 2170[regelnummer] Want ic en [ghere] gene wrake Van enigerhande sake, Dat onrecht waer, dat verstaet.’ Met desen worden, met deser daet,
[pagina 3,85]
Trac hi tpopel ane hem soe, 2175[regelnummer] Dat si gewillike alle doe Riepen der wrake die keyser vecht, Dat altemale es om sijn recht, Hine begert anders niet Dan dat hem die dinc gesciet, 2180[regelnummer] Die hem die paus, onse vader, Geconcenteert heeft algader, Ende datmen hem des wernet nu, Dats valsceit, dat secgic u.
Hoe die keyser om spopels wille tot anden paus wedersinde .xxxjjj. Dus bleef die keyser licgen daer 2185[regelnummer] Om tpopels wil ende se[n]de daernaer Tote Lione [t]en paus gereet, Ende ontboet dat ondersceet Van den cardenalen, dat verstaet, Want si vonden in haren raet, 2190[regelnummer] Dat sine tSent Johans oec niet En willen cronen, wats gesciet,
[pagina 3,86]
Ende secgen: en es niet u concent, Ende dagen mi vort omtrent Te sente Pieters, wet dat wel, 2195[regelnummer] Omdat si wanen dat mi fel Daer te comen nu sal wesen. Nu wasic oec gevallen in desen, Dat ic daer ember varen wilde, Beide met speer ende met scilde, 2200[regelnummer] Ende strueren ende winnen die stat. Doe quam dat popel, dat mi bat Dat ic die stat niet struere. Si willen mi hulpen in haren kere, Dat ic te minen rechte sal comen, 2205[regelnummer] Aldus so werd dit opgenomen. Dit ende ander dinge mede Ombiet die keyser daer ter stede Den paus, ende oec mede bat Om in payse te bliven die stat, 2210[regelnummer] Oft hine wilde cronen laten Sent Jans, si bleve in maten Ende met vrede die goede stede. ‘Maer, wet wel, bi mire kerstenhede En werdic dus gecroent oec niet, 2215[regelnummer] Pine, rouwe noch verdriet
[pagina 3,87]
En dwinct mi so nemmermere, In sal tSente Pieters ere, Oft ic blive daer vore eer doet.’ Dit was dat hi den paus onboet. 2220[regelnummer] Doen die paus dit heeft verstaen, Concenteerdi dese dinge saen, Datmenne crone waer hi wille. Die bode keerde weder stille Metten letteren te Romeward, 2225[regelnummer] Ende daer hi was dus optie vard Waren hem die letteren genomen Van den vianden, die hem iegen comen, So dattie viande tpaus concent Wisten allegader omtrent 2230[regelnummer] Ende die keyser en wiste niet wel. Aldus daer die dinc gevel, Dattie keyser gene waerheide En wiste wat die letter seide, Maer metten monde seide die bode 2235[regelnummer] Een deel wat hem die paus ontbode. Dus sprac die keyser tpopel weder, Ende vertrac hem op ende neder Wat hem echt waer gedaen, Ende hoe die paus, sonder waen, 2240[regelnummer] Al sinen wille concenteert, Ende datsi echt dit hebben geleert
[pagina 3,88]
Sine viande metten cardenalen. ‘En lietict niet om u, ic sout on[t]halen.’ Doen geloefden si aldaer 2245[regelnummer] Dit te werne openbaer.
Hoe die keyser om die kerdenale sinde om hem te cronenne .xxxjjjj. Doe dese dinc dus was gesciet, Sone beide daer langer niet Die keyser hine sinde saen daernaer Om die cardenale, die waren daer 2250[regelnummer] In der stede. Deser was drie Maer die een, seide men mi(e), Diemen daer Ostiensis hiet, Hine was iegen den keyser niet, Maer die ander waren algader 2255[regelnummer] Iegen den keyser alse verrader. Dus sijn si alle drie comen Vorden keyser, hebbic vernomen,
[pagina 3,89]
Die hem bat te crone[n] echt. Si seiden: ‘En waer geen recht, 2260[regelnummer] Dat hi daer nu crone gewinne, Want die commissie en had niet inne. ‘Mogedijt doen, sprac die here, So doet mi dies, biddic sere, Ende hebdijs macht hier oec met, 2265[regelnummer] So biddic dat gijs niene let, En hebdijs gene macht hier nu, Sone doets niet dies, biddic u.’ Si seiden: sine hadden negene Macht dan [t]se[nt]e Pe[ters] allene. 2270[regelnummer] Doen si met desen worden stonden, Werd tpopel van Rome al ontbonden, Ende quam te miliciter vor die port, Ende riepen inward alle: ‘mort Li fa[u]s cardina[u]s a toes‘. 2275[regelnummer] Dit riepen si met so luder voes, Dattie zale verdonderde al. Doen die cardenale dit gescal
[pagina 3,90]
Horden, wordensi verward, Ende tpopel riep ende gebard 2280[regelnummer] Oft die porte breken soude, Ende riepen vaste: ‘Ter doetward, boude, Valsce cardenale ende quaet‘. Nu hadde geweest al dese raet Vor den Cenatoer van Rome, 2285[regelnummer] Vanden keyser, alsict gome Ende vanden cardinalen met. tPopel dat echter ongelet Riepen inward alle ‘Mort‘. Die cardenale, diet hebben gehort, 2290[regelnummer] Baden den keyser verste mede. tPopel hadde nu ter stede Vor den Cenatuer gewesen, Ende hadden hem gescit van desen Dat vals was ende quade sagen, 2295[regelnummer] Dattie [cardenale] nu iagen, Dattie keyser en soect geen quaet, Ende willen met hatie, baraet
[pagina 3,91]
Vorgaen, ende doen te verstane, Datmen tSente Jans Latrane 2300[regelnummer] Genen keyser te crone pleget. Daeraf sijn si sere ontweget, Want tSent Johans vor desen Hebben .vjj. keyser gewesen Gecroent iegen enen vorwaer 2305[regelnummer] tSente Pieters, dits openbaer. Alder stat van desen done: ‘Daerom wille wi datmen crone Den keyser tSente Jans alhier‘. Hine wil hieraf geen dangier 2310[regelnummer] Hebben gemaect nu terstont. ‘Si sellen cronen, dat si hem cont, Of si sellen daerom wel saen Sterven, eersi ons ontgaen.’
Hoe die cardenale den keyser te voeten vielen .xxxv. Alse dus tpopel riep vor die port: 2315[regelnummer] ‘Li faus cardinale alle mort’, Ende optie porte sloegen doe, Daer die cardinale horden toe,
[pagina 3,92]
Wordensi in anxte so groet, Datsi den keyser vielen te voet 2320[regelnummer] Ende baden hem genade daer. Si wilden doen al overwaer Al dat hi wilde gereet. Die keyser seide doe: ‘In weet Waeraf gi genade bid nu. 2325[regelnummer] In wil genen d[u]e[m] iegen u Yet mesdoen, daer gi genaden An mi doet soeken van mesdaden. In wil iegen u niet doen, In hebs hier voren niet geploen.’ 2330[regelnummer] ‘Ay, here, hulpt ons nu ter stede, Wi willen u cronen nu gerede Te Sent Jans, begerdijt nu, In wil niet dat es iegen u, Oft iegen die commissie mede.’ 2335[regelnummer] ‘Gi hebt geseit dat hier ter stede Die macht van u niet en es Mi te crone. Nu sijt gewes, Dat ic mine crone niet en wille In gere maniere, lude no stille, 2340[regelnummer] Daer gijs gene macht hebt nu. Echt riep tpopel, dat secgic u:
[pagina 3,93]
‘Gi valsce cardenale quaet, Gi moet ontgulden u overdaet, Gine selt den keyser nemmeer honen, 2345[regelnummer] Ghi moeten nu ter steden cronen, Of gi selt de doet becoren. Die stat werd bi u verloren, Valsce liede ende sonder wet, Croent den keyser ende niet en let, 2350[regelnummer] Oft wi selen u thans doden.’ Die cardenale die hande boden Den keyser ende vielen te voren echt, Ende seiden si souden al sijn recht Doen, wele tijt hi wilt gereet. 2355[regelnummer] ‘In wil u niet d[w]ingen, Godweet, Te doene dat gi niet machtech sijt.’ Si seiden: ‘Here, doet nu ter tijt tPopel vander porten gaen, U wille werd van ons gedaen.’ 2360[regelnummer] ‘Gi wet wel, sprac die keyser saen, sPaus wille, sonder waen.’ ‘Doet, dat si seiden, gerne, here, Doet den raet, dat nu kere tPopel vander porten nu. 2365[regelnummer] Wi geloven bi trouwen u Te cronenbinnen .xjjjj. dagen, Op dat ons comt geen ander vragen Van den paus, dat verstaet.’ Die keyser nam hier op raet,
[pagina 3,94]
2370[regelnummer] So dat hi dat wil anegaen. Doe ginc die keyser ter porten saen, Ende seide ten volke, lude ende stille, Dat hijs hadde al sinen wille Van den cardenalen ter stede. 2375[regelnummer] Daerna bat hi hem allen mede, Dat si te rasten gingen daernaer, Aldus paysde hi tpopel daer. Nochtan en dorsten die cardenale Niet wel gaen daer uter zale, 2380[regelnummer] Die keyser en geleidse mede. Doen dede die keyser daer ter stede Leden daer met groter gewout Die cardenale in haer behout, Met gewapender hant gereet, 2385[regelnummer] Tot in haer herberge, Godweet.
Hoe die kerdenale den keyser croenden .xxxvj. Na dese dinc, verstaet mi wel, Dattie cardenale rebel Den keyser waren, quam mare Van den paus, dat hi vorwaer 2390[regelnummer] Concenteerde, datmen soude Den keyser cronen daer hi woude, Ende des en wiste die keyser niet. Om dese dinge, wats gesciet, Sone dorsten die cardenale aldaer 2395[regelnummer] Niet langer beiden, overwaer,
[pagina 3,95]
Want si dochten vername dat tGemeine popel vander stat, Dat sijs gescaet souden wesen. Oec duchtensi den keyser in desen, 2400[regelnummer] Vername hijt, dat hi oec saen Om hem tpopel soude doen slaen Op dese dinc, dat weet wale. So droech over een haer tale, Datsi die .xjjjj. dage corten daer, 2405[regelnummer] Ende op .v. dage overwaer. Dit ontbodense den keyser saen, Omdat si danc wilden ontfaen. Dus quamense tviftes dages vort, Ende maecten daer so haer acort, 2410[regelnummer] Dat sine cronen optie stede, Die si te voren wederseiden gerede. Hier was nu bliscap herde groet. Daer was te croenne menich genoet, Dit was op Sent Pieters dach, 2415[regelnummer] Die na Sent Jansdach gelach,
[pagina 3,96]
Inden somer, dat verstaet. Ghi hebt gehort metter daet Die keyser hier gecroent was. Men heeft dicke vermaent vor das, 2420[regelnummer] En doech niet sonder bedwanc, Die valsce scalke sonder wanc, Gelijc dattie dorper fel Altoes es ter doget rebel, Tot datmenne slaet ende dwinct. 2425[regelnummer] So staet hi altoes ende sprinct Ende roept ende seit onwetende word, Maer alse die slach dan comt vord, Dat hi werd van slagen confuus, So swijcht hi stilre dan een muus. 2430[regelnummer] Desgelijcs eest oec, verstaet, Metten valscen scalken quaet, Diewile dat si ombedwongen sijn, Sones hare scalcheit geen termijn, Maer alsem overcomt bedwanc, 2435[regelnummer] So worden si van herten so cranc, Dat si geloven al dat men wille Vort te doene, eest lude of stille. Doen dus die keyser gecroent was, Croenden in scerne oec na das 2440[regelnummer] Sine(n) vianden en(t)en keyser daer, Ende maecten feeste groet daernaer, Ende spotten ende speelden sere, Ende hieten haren keyser here.
[pagina 3,97]
Dit was in despite gedaen 2445[regelnummer] Den andren keyser sonder waen. Sine wisten els doen, waer mede Genen toren doen ter stede. Si maecten oec een vier groet, Datmen scinen sach albloet 2450[regelnummer] Aldore die stat, wide ende side. Dits haer doen, alsi blide Willen wesen, datsi maken Een groet vier. Om die saken Des plegen die Romeine daer. 2455[regelnummer] Men weet dat wel overwaer, Al toenden si bliscap metten monde, En was int herte niet ter stonde. Men maect bliscap menigen ter noet, Daer die rouwe es noch so groet. 2460[regelnummer] Des gelijcs mocht hier wel wesen, Want in gelove niet van desen, Dat haer herte bliscap vant, Der keyser werd haer viant.
Hoe die keyser voer over die Tybre licgen .xxxvjj. Doen die keyser gecroent was, 2465[regelnummer] Lach hi .xjjjj. nacht daer na das, Met sinen lieden, dat verstaet. Daer na werd die locht so quaet,
[pagina 3,98]
Dat sine liede hem rieden dat: Dat hi voer licgen nu ter stat 2470[regelnummer] Over die Tybre, daer was die locht Herde goet, ende sonder docht Mach hi daer licgen met cleinen here. Om dit so trac die grote here Over die Tybre met cleinen lieden, 2475[regelnummer] Om dat sijt hem daer alle rieden, Ende lach daer nu enen tijt. Ende hier sine liede hebben strijt Jegen sine viande, Godweet, Maer hi lach daer over altoes gereet. 2480[regelnummer] Warem enich boetscap comen Van sinen lieden, hebbic vernomen, Dat si sijns hadden te doene, Hi waer comen alse die coene, Ende hadse gesoccorst ter vard. 2485[regelnummer] Hi was so coene ende onvervard, Dat di[c]wile sceen in sijn gelaet, Alne hoepti op niemens daet, Dat hi nochtan allene soude Wreken diene bestriden woude. 2490[regelnummer] Om dit waren sine liede coene In allen stride, in allen doene,
[pagina 3,99]
Omdat si seker wisten das, Dat hi hem getrouwe was. Si wisten wel, hine vlo niet 2495[regelnummer] Dor enige noet, die hem gesciet. Binnen dien dattie keyser lach Over die Tybre, op selken dach, So twisten die sine so sere daer, Datmen soude den keyser naer 2500[regelnummer] Hebben gesant, maer alse diet wisten, Die viande dorsten nember twisten, So sere ontsagense den keyser nu. Oec sterfte groet, secgic u, Was tien tiden te Romen binnen 2505[regelnummer] Van skeysers liede in allen sinnen, Want het was daer herde heet, Ende si dronken den wijn gereet, Die heet was ende starc met; Dit heefse nu daer sere ontset, 2510[regelnummer] Ende die lucht was mede quaet, Dat [hem] oec so na gaet Dat sijs qualike ontstaen conden, Die yet hadden daer ongesonden. Dus lagense ende rivileerden daer 2515[regelnummer] Op haer viande openbaer. Doen dese hitte leden was, quam die keyser weder na das, Te Romen tsinen lieden daer saen, Ende heeft beset daer, sonder waen,
[pagina 3,100]
2520[regelnummer] Met sinen vrienden, saen na dat, Die woenende waren in der stat, Die meeste casteel vander stede. Hi sette te payse oec gerede Alle die gene, die met hem waren, 2525[regelnummer] Eer hi yegeren wilde varen, Na sine macht, dat verstaet. Hi viseerde na sinen raet, Hoe ende wie si mogen daer Die stat behouden, overwaer, 2530[regelnummer] Jegen sinen viande, die daer bleven. Alsi dus heeft raet gegeven, Sprac hi: ‘En versaecht u niet, Ic sal den vianden so groet verdriet Doen eer enich langen tijt, 2535[regelnummer] Dat gi hier selt hebben respijt. Ic sal haer lant so strueren, Dat sijs hier wel selen ontberen Te riveleerne vort op u. Aldus so nam hi orlof nu, 2540[regelnummer] Ende es ute Romen also gevaren Alsic hier sal doen verclaren.
Hoe die keyser te Viterbe trac .xxxvjjj. Alse die keyser heeft genomen Te Romen orlof, es hi comen In Toscane, te winne dat. 2545[regelnummer] Ende doen hi sciet dus vander stat,
[pagina 3,101]
Quamen sine viande toe van achter, Ende waenden hem groten lachter, Ende oec scade, hebben gedaen. Maer die keyser, die herde saen 2550[regelnummer] Des van hem werd geware, Sloech hi om weder in haer scare Ende sconfieretse alle daer. So dat vloen alle daer naer Te Romenward, wat si mochten. 2555[regelnummer] Het was om niet wat si sochten, Sine conden niet an hem gevesten, Si hadden scade altoes int lesten. Doen die gene gesconfiert waren, Ende die keyser soude varen 2560[regelnummer] Te Viterbeward om winnen dat, Doe nam hi orlof an hem ter stat Die hertoge van Beyer ende ander heren, Ende wilden tharen landeward keren. Sine wilden nemmeer met hem striden, 2565[regelnummer] Om dit was erre te dien tiden
[pagina 3,102]
Die keyser. Nochtan om sake gene, Alsoudi hebben gevaren allene, Hine wilde niet achter laten dinc, Die hi in sijn herte bevinc. 2570[regelnummer] Stoutelike trachi daer henen, Ende liet van hem varen den genen, Die met hem niet wilden bliven. Soudic u alle die dinc bescriven, Die hem onder wege gevel, 2575[regelnummer] In quaems niet af, wetic wel, In een dage, dat secgic u. Aldus trac vorwart nu, Al asselgierende die viande Weder ende vort in allen lande, 2580[regelnummer] Ende quam tote Pavye gereden, Met wel groter condecheden. Hine vant niemen, diet wederstoet, Noch man te perde noch te voet. Die van Pavie lieten in, 2585[regelnummer] Ane twederstaen had geen gewin Geweest, dat willic dat gi wet, Want hi hadse daer ongelet So bevaren, dat sijt ne conden Niet wederstaen ten [dien]stonden. 2590[regelnummer] Dus lieten sine in aldaer, Ende gebarden vriendelike daernaer, Dat was hem tbeste also alst staet. Nu hort vort van siere daet, Hoe hi trecken sal dor tlant, 2595[regelnummer] Dat salic u hier doen becant.
[pagina 3,103]

Hoe die keyser voer dor der viande lant int Gravescap van Parose .xxxix. Te Pavie seide sinen raet Die keyser den sinen hoe soet gaet: ‘Ic wil trecken over die siden Ende wil rechte toe tiden, 2600[regelnummer] Sprac hi, dore der viande lant. Ic wil hem hier nu doen becant, Dat icse hate in dit anscouwen. Ic segt u, bi mire trouwen, Dat icse hier so scaden sal, 2605[regelnummer] Datter Rome of waget al, Vanden genen die daer bleven. Ic sal hem hier den loen geven, Diesi daer verdienden an mi. Ic salse hier oec maken vri 2610[regelnummer] An haer borge, an haer stede, Diese hebben gelaten mede, Om mi te Rome te wederstane. Sine comen nemmer so sciere dane, In saelt hem geloent hebben eer, 2615[regelnummer] Want in reste nemermeer, In sal haer borge vellen daer al, Ende bernen mede groet ende smal, Dorpe, steden, castele alsoe, Ende asselgiere dlant altoe.’ 2620[regelnummer] Doen hi dit hadde geseget, Werd daer van sinen vrienden gevreget,
[pagina 3,104]
Of hi niet hadde strijts genoech: ‘Ghi wilt alte groet ongevoech, Ende willet over al verwerren, 2625[regelnummer] Wi secgent u wel al sonder merren, Dat wi met u daer niet en varen, Oft wi nu voren met onser scaren In haer lant asselgieren dat, Ende trocken dan vor selke stat, 2630[regelnummer] Die ons pant genoech van binnen Dade, ende dan, in andren sinne, Die viande die wi te Roem lieten Waendi hem en souts verdrieten Datmen haer lant dus afrede. 2635[regelnummer] Ende of si dan ons volgen mede Ende quamen toe van achter, So mocht wijs hebben lachter, Ende scade groet ende toren, Als ons quamen derre van voren, 2640[regelnummer] Ende dander achter, so mochte wi Dit becopen also daer bi.’ Om dit en liets die keyser niet, Mer alse saen alse hi siet
[pagina 3,105]
Den dach verbaren des ander dages: 2645[regelnummer] ‘Die wille, volge mi mijns gelages, Ic vare vore, die wil, volge na, Ic sal ember, hoe soet ga, Waer ic can minen viant deren, Ende oec salic helpen geweren 2650[regelnummer] Mine vrient, waer dat ic can.’ Aldus sciet die keyser van dan Met lettel goet liede, dat verstaet, Ende doe dit vernam die gemeine raet Droegense over een daernaer, 2655[regelnummer] Ende volgeden hem saen alle daer, Maer hi was vore een goede stonde Met banieren al ongebonden, Was hi verre vort gereden. Doen senden die ander daer ter steden 2660[regelnummer] Ane den keyser met haesticheiden, Dat hi haers daer soude ontbeiden. Om dat onbeidi een willekijn, Tot dat vergaderden die liede sijn.
Hoe die keyser te Cene voer ende metten Gibbelinen Merciane wan, daer die Gelfen in waren .xl. Doen die keyser in siere gewelt 2665[regelnummer] Sine liede had vergadert opt velt, Toech hi vort also gescard, Tote vor C[e]n[a] ongespard. Maer daer en lach hi niet lange vore, Want alle die gene alsic hore, 2670[regelnummer] Die in die stat woenende sijn, Waren alle doe Gibbelijn,
[pagina 3,106]
Daer was hi willecome genoech. Dus dede men wel sijn gevoech, Men was daer blide, dat verstaet, 2675[regelnummer] Hi hadde oec metter stat raet Welc hi best mocht varen? Daer hi meest mochte daren Sinen vianden, daer wilt hi hene. Si antwerden doe opt gene: 2680[regelnummer] ‘Hier staet een stat bi niet verre, Die ons dicke heeft grote werre Om u gedaen, heet Marciane.’ Die keyser seide: ‘Na minen wane, So es dat verre uut minen wege 2685[regelnummer] Derward te varen, ic node plege.’ Doen seidense: ‘Wi selen varen met u Ende hulpen nu doen vorward nu, Doet dit dor onsen wille.’ Die keyser sweech doe al stille. 2690[regelnummer] Doe seidense, dat hijt moest angaen, Maer noch toe en mochte anvaen Die keyser niet te gelovene dat. Doen lieten sine niet uter stat Varen, hine wilt concenteren daer, 2695[regelnummer] Doen moestijt hem geloven daernaer.
[pagina 3,107]
Dus voer hi henen derward Entie vander stede met gescard. Ende doen si dit te Marciaen Verstonden, sendense hem iegen saen 2700[regelnummer] Twee minderbroeder, om dat sij Die stat hem wilden geven vri, Sonder slach ende sonder stoet. Dese minderbroeder lieten al bloet Dat gebot achter, dat verstaet, 2705[regelnummer] Ende seiden ten keyser goet no quaet. Dese minderbroeders, wetet dat, Die dus utsenden die stat Waren Gelfen ende om die sake Lietense achter der stat sprake, 2710[regelnummer] Daer der stat verdriet af quam. Dus voer die keyser dat hi vernam Die stede die gewerneert was. Entie keyser logierde na das Ende asselgierde optie stede, 2715[regelnummer] Ende scoten inward ende oec mede Werd daer utward gescoten sere. Maer lettel goet so diede de were,
[pagina 3,108]
Wantmen wan tvorprijs saen, Ende stac tvier an sonder waen, 2720[regelnummer] Ende ginc bernen vaste daer. In allen sinne, verre ende naer, Werd die stede daer ontsteken, Entie huse gincmen breken, Entie liede verbernen daer in. 2725[regelnummer] Die van [Cena] in tbegin Sloegen, die si vonden, doet. Doen dit sach, so geboet Die keyser datmen die vrouwen liete Te live ende uten verdrieten 2730[regelnummer] Van den vire, ende holpen den kinder, Waermense vonde meer ende minder, Ende daer toe huerdi liede oec met, Die dit daden al ongelet. Dus ward die stat verbernt sere, 2735[regelnummer] Ende dese scaden daden tesen kere Die minderbroeder, dat verstaet, Omdat si Gelfen waren quaet. Waer niet gesciet, alsonder waen, Haddense haer boetscap gedaen. 2740[regelnummer] Die keyser hadse ontfaen gereet, Eer hi daer op hem yet street, Maer doe hi int striden was comen So haddemens niet mogen begomen Om der wille van Cene, Godweet, 2745[regelnummer] Want dopnemen waer hem leet.
[pagina 3,109]

Hoe die keyser te Peroseward voer ende dlant daer woeste .xlj. Alse die stat gestrueert was, Voer die keyser saen na das Te Paroseward met sinen lieden. Vele mochtic u hieraf bedieden 2750[regelnummer] Van sinen wonder, dat hi dede, Eer hi quam te derre stede, Hoe vele lants hi woeste daer, Ende castele velde daernaer, Die siere viande waren, wet dat, 2755[regelnummer] Die te Romen waren int stat, Die Gelfen, die uut haren lande Hem voren vore te doen scande In allen sloten, weder ende vord, Als gi hier vore hebt gehord. 2760[regelnummer] Maer altoes wekensi hem daer Al tot Rome toe, vorwaer, Ende daer lagen si op huse groet Om den keyser te doen noet. Daer wan hi hem som die huse af, 2765[regelnummer] Die hi van sciere hant daer gaf Sinen vrienden ende besetten daer. Maer sine viande, wet vorwaer,
[pagina 3,110]
Hadden so vele huse met Dat en halp en geen ontset, 2770[regelnummer] Want alsi deen hadde gewonnen, Sijn si altoes voren geronnen. Om dit constense niet bedwingen, Haddise te velde mogen bringen, Hi had al geaventuert. 2775[regelnummer] Om dit hi dese dinge besuert Dat hi vard dus in haer lant, Ende doet haren lieden desen pant, Om dat hi gerne sage vorwaer, Datsi hem quamen iegen daer. 2780[regelnummer] Dus voer hi vort ende weder Ende wide ende side op ende neder, Waer dat hi gevreescen mach. Van haren goede daers geen verdrach, Hine deed algader woest maken. 2785[regelnummer] Dit waren al meest die saken, Die hem daden tiden aldaer Int gravescap van Pa(y)[r]oyse, wet vorwaer, Ende in Toscanen met, dat wet. Dus es hi comen ongelet
[pagina 3,111]
2790[regelnummer] Tote Paroyse, dat verstaet, Maer der stat en wildi geen quaet Doen niet, noch asselgieren mede, Om dat hi vernam, dat hi die stede Des paus patermonie was, 2795[regelnummer] Maer alle dat, sijt seker das, Dat om die stat was gedaen, Dat dedi asselgieren saen; Wat dat binnen mure stont, Dedemen af tote in den gront, 2800[regelnummer] Ende nam tgoet daer altemale, Dies si selen behouden wale, Eer si comen uten lande. Dus daden si wel grote scande Haren vianden, ende scade mede, 2805[regelnummer] Die daer ginc buten der rekenhede: Die stat laten staen met vreden, Ende heeft al omme afgereden.
Hoe si ene stat daer belagen ende asselgierden .xljj. Doen nam die keyser sine vard Van daer ende voer te Florenseward. 2810[regelnummer] Dats thoeft vanden Gelfen al, Maer eer hi daer comen sal, Vant hi een stedekijn onderwegen, Daer si stridens moeste plegen, Want si hadden vergadert liede 2815[regelnummer] Ende wilden tskeysers meysniede
[pagina 3,112]
Bestaen also met enen stride. Des keysers barbier, die doe ter tide Onlanxs ridder was gedaen, Es daer nu met stride bestaen.

Vorige Volgende

Hier begint die vifte boec vander vifter pertien

Hoe Heinric van Lusselborch keyser werd .i.

Noch van den selven .ii.

Een gescienesse van der coninginnen, ende hoe die coninc te Baselewerd voer .iii.

Hoe hi sinen sone gehuwede ende vord trac .iiii.

Hoe die biscop van Ludeke ende die grave van Henegouwe twisten .v.

Hoe hiertuscen die heren gingen ende nament op .vi.

Van tempeeste die gescieden in desen tiden .vii.

Hoe die keyser Heynric te Melaneward trac .viii.

Hoe mijn her Gwi van den Torre den keyser wilde verraden .ix.

Hoe hi gecroent werd te Milane ander werve .x.

Hoe hi te Crimone voer ende dat wan .xi.

Hoe die keyser te Bri[t]swerd voer ende hoe hi enen strijt hadde .xii.

Hoe hi Bri[t]s belach ende die van Pergama hem navolgeden

Noch van desen ende hoese die keyser bestriden dede, dats die van Bri[t]s niene wisten .xiiii.

Van ere crusingen die opquam men wiste hoe .xv.

Hoe die keyser enen berch wan op Bri[t]s die stat ende hoe Tybaut Brisac werd gevaen .xvi.

Hoe men over Tybaut Brisac sal rechten .xvii.

Wat die vander stat te wederwraken daden .xviii.

Hoe skeysers broeder doel was gescoten .xix.

Hoe Bri[t]s gewonnen werd ende hoet die cardenale verbaden .xx.

Hoe hem die keyser d[a]er op wilt beraden .xxi.

Hoe die keyser te Genevenward voer .xxii

Der keyserinnen doet ende waer si begraven werd .xxiii.

Hoe die keyser te Pise ward voer .xxiiii.

Van haren Godevarde ende mijn her Jan van Virsoen .xxv. In keyser Henrics eerste iaer

Des coninc Edewards doet ende sijns soens begin .xxvi.

Hoe die keyser te Romewerd trac al dore der viande lant .xxvii.

Hoe hi te Pont Amolle leet ende hoe hi te Rome quam .xxviii.

Hoe hi die keysercrone eyschede den kerdenalen ende hoe sise ontseiden .xxix.

Hoe die keyser die castele an hem nam vanden heren .xxx.

Hoe die keyser C[a]p[it]oel wan en die biscop van Ludeke doet bleef .xxxj.

Hoe die keyser tpopel ontboet, omdat si hem berieden .xxxjj.

Hoe die keyser om spopels wille tot anden paus wedersinde .xxxjjj.

Hoe die keyser om die kerdenale sinde om hem te cronenne .xxxjjjj.

Hoe die cardenale den keyser te voeten vielen .xxxv.

Hoe die kerdenale den keyser croenden .xxxvj.

Hoe die keyser voer over die Tybre licgen .xxxvjj.

Hoe die keyser te Viterbe trac .xxxvjjj.

Hoe die keyser voer dor der viande lant int Gravescap van Parose .xxxix.

Hoe die keyser te Cene voer ende metten Gibbelinen Merciane wan, daer die Gelfen in waren .xl.

Hoe die keyser te Peroseward voer ende dlant daer woeste .xlj.

Hoe si ene stat daer belagen ende asselgierden .xljj.