Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 1

⁺ Noch van Saphadijns kindren, ende sinen wiven. viij.⁺

Twee van Saphadijns kinder^431-439
Hebben oec in hoeden ginder
Theylich graf, dat oec ter stede
Onder tiden onse liede hoeden mede;
Entie offerande nemense daer⁺
Die wel rentet over jaer⁴³⁶
.xx.^m sarrasijnsce bisante.
Dit deilden onder hem dese serjante,
Die twee outste vanden gonen,
Ende vier van sinen joncsten sonen^+440-446

+ [Vinc. B. xxxii, c. 56.]

+ Cap. 8, opschrift. Vinc.: De filiis ejusdem reddituum perceptoribus et eius uxoribus. Weer laat Velthem reddituum perceptores onvertaald. Zie boven de aanteekening op vss. 343-350.

431-439 Vinc.: Ex filiis autem eiusdem saphadini reddituum perceptoribus. duo maiores sepulcrum domini cum quinque christianis custodiunt. et oblata percipientes quae bene per annum .xx. milia bizantios saracenicos valent inter se dividunt. Nog altijd blijft reddituum perceptores onvertaald.

+ (5)

436 over jaer. Dat schijnt wel de juiste vertaling te zijn van per annum. In de Reken. d. Cameraers v. Deventer 3, 36, leest men: Dat hi dat gheelt over jaer in den markeden van den ghewaende ontfinc. Het is dus niet noodig te lezen over .i. jaer, zooals C.J.M. van Gelder-van de Water vraagt (zie Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 12, 157).

+ (10)

440-446 Vinc.: Quatuor autem de sex minoribus filiis cuiusdam aque percipiunt redditus que likalis nuncupatur. qua singulis annis egyptus mense augusto rigatur. Valet autem redditus ille per annum .xl. milia bizantiorum saracenicorum. Zooals men ziet, wordt nú pas redditus, en dan nog het allerlaatste, vertaald. - Likalis staat hier verkeerd en is waarschijnlijk eene vervorming van calix = afwateringsbuis. Althans bij Jac. de Vitr., blz. 1126, leest men: quatuor habent redditus de calice qui omni anno in mense augusto irrigat totam terram Egypti.

[p. 31]

 

Bevreden ende hoeden dwater dus

 

Dat geheten es Licalus,

 

Dat alle jare in ogest maent

 

Egipten dor vloyt ongewaent.

445

Ende hier toe hord .i. rente groet⁺

 

Van .xl.^m bisanten roet.

 

Die twee joncste vanden vieren^447-455

 

Die sijn gelupt nader manieren

 

Datmen capune te vorne pleget.

450

Ende dese hoeden, alsemen seget,⁺

 

Die offerande van Mamet

 

Ende sijn daer toe dus geset.

 

Ende dit deilense onder heme.

 

⁺ Dits jaerlijcs ward, alsict verneme,

455

.xxx.^m gouden bisante.⁺

 

Nu wetti die rente van haer lande.

+ (15)

447-455 Vinc.: Porro duo minores fratres. qui casti sunt. quidquid offertur ad pedes machometi custodiunt. eaque percipientes inter se dividunt. Et hec valent per annum .xxx. milia saracenicorum bizantiorum. Blijkbaar heeft Velthem castrati gelezen of althans verstaan, in plaats van casti; van gesneden kapoenen is bij Vinc. dan ook geen spraak. Daarenboven is Velthem hier in de war met het aantal zonen van Saphadinus: Vinc zegt immers, dat van de acht die geen gebied te besturen hebben, de twee oudste het heilige graf bewaken, de vier daaropvolgende de inkomsten trekken van een zeker water, Likalis genaamd, en de twee jongste priesters zijn. Velthem daarentegen zegt in vs. 447: die twee joncste van den vieren. Van daar dat C.J.M. van Gelder-van de Water, die het eerste op deze onjuistheid gewezen heeft (zie Tijdschr. voor Nederl. Taal- en Letterk. 12, 158) vraagt, of men soms niet moet lezen: Die twee joncste na den vieren.

+ (20)

+ bl. 2 f.

+ (25)

[p. 32]

 

Saphadijn, deser kinder vader,^457-459

 

Hadde oec .xv. wijf tenegader,

 

Ende haer erve dat hem horde toe.

460

Ende alsi met ere wilde slapen doe,^+460-464

 

Die dedi roepen in sine palayse,

 

Ende daer met was hi dan met payse

 

Ende slaepter met, ende heeft al daer

 

Sine genuechte met haer vor waer.

465

Ende droege enige enen sone,^+465-468

 

Daer met heeft hi sijn gewone

 

Ende sijn delijt harde goet,

 

Meer dan hi met eniger doet.

 

Ende die oec niet met kinde gaet,^469-473

470

Daer met heeft hi altoes sijn daet⁺

 

Nacht ende dach, tot dat si dan

 

Kint draget. Dus heeft die man

 

Welc hi wilt te sinen wille.

 

Entie hi meest mint, lude of stille.^474-476

475

Daer met doet hi sinen gere,⁺

 

Daer nes jegen gene were.

 

Ende welc tijt datter ene sterft,^477-479

 

Op dat hi ene ander verwerft

457-459 Vinc.: Habuit autem saphadinus .xv. uxores. et similiter eius heres. Velthem heeft zijn voorbeeld dus verkeerd begrepen, daar hij zegt dat Saphadijn vijftien vrouwen had met al het erfgoed dat zij bezaten: hem in vs. 459 heeft natuurlijk betrekking op wijf en is dus dat meerv.

+ (30)

460-464 Vinc.: Quibus vocatis simul in palacio cum singulis dormit. Velthem heeft dit dus nogal uitgebreid.

+ (35)

465-468 Vinc.: et si quae masculum peperit. videntibus ceteris omnibus illam cognoscit. Velthem heeft er blijkbaar tegen op gezien dat letterlijk te vertalen.

469-473 Vinc.: Si qua vero pertum non habuerit cum illa per eunuchum vocata diligentius nocte dieque privatim dormil. Sic et cum qualibet pro beneplacito suo facit.

+ (40)

474-476 Niet bij Vinc.

+ (45)

477-479 Vinc.: si qua vero moriatur statim aliam defuncte loco ducit.

[p. 33]

 

Die hi set in hare stede.

480

Dese Saphadijn heeft enen sede⁺

 

Die oec van sinen vorsaten es comen:

 

Dat hi jaerlijcs, hebbic vernomen,

 

x. werf laet sijn vorhoeft sien.⁴⁸³

 

Ende alse oec boden comen te dien

485

Van coninge oft van princen mede⁺

 

Diene spreken willen gerede,

 

Die doet hi des eerstes dages gaen

 

In sine vorste sale, daer saen^488-491

 

CC. turke gewapent comen,

490

Die den bode wel begomen⁺

 

Ende wachten daer al dien nacht.

 

Des ander dages, alse es bedacht^492-495

 

Die soudaen, so sent hi daer,

 

Ende doet ondervragen daer naer

495

Wat boetscap dat si bringen nu?⁺

 

Des derdes dages, dat secgic u,

 

So mach irst die bode ontfaen

 

Sine antworde vanden soudaen.

 

Dits haer sede ende haer maniere.^499-500

500

Nu hord van haren lande sciere.⁺

+ (50)

483 sijn vorhoeft. Bij Vinc.: vultum suum.

+ (55)

488-491 Vinc.: nuncius ipse primo die in aula prima sui palacii recipitur. ubi sunt custodes et .cc. turci bene armati nuncium custodientes.

+ (60)

492-495 Vinc.: Secunda die veniens interpres ad nuncium quaerit ab eo vie illius causam. et soldano interpretatur eam.

+ (65)

499-500 Niet bij Vinc.

+ (70)

446 roet verbeterd uit groet: de g is uitgekrast. 449 vorne De lezing van het hs. hoeft niet veranderd te worden: Buitenrust Hettema, Proefschr., Stelling XXII stelt voor te lezen doene, en Verdam, deze plaats aanhalende in het Mnl. Woordenb. 3, 1189, verbetert vorne stilzwijgend in vuerne. Maar naast vueren komt ook voren, voeren voor: zie Kil. op vueren.

467 goet verbeterd uit get: de o is boven den regel bijgeschreven met een fijnere pen, zooals gewoonlijk, waaruit tevens blijkt dat men hier niet te doen heeft met de gewone afkorting voor groet, zooals Lelong gemeend heeft en trouwens iedereen op het eerste gezicht zou meenen. Daardoor wordt de verbetering, voorgesteld door Verdam (zie Mnl. Woordenb. 2, 1926) bevestigd. 477 sterft in het hs. voluit.

494 naer in het hs. voluit. 496 derdes in het hs. voluit. 498 antworde hs.: antw̓de Zie de inleiding.