Spiegel historiael. Vijfde partie. Deel 3

[p. 341]

tekstkritische noten

1 De G van God versierd met rood en blauw, zooals bij den aanvang der vorige boeken, en links voorzien van een kleine g (zie begin boek VII) 1-3 Deze drie verzen werden wegens de versierde hoofdletter over zes regels geschreven 2 bescermen in het hs. voluit 3 en 4 niden en tiden in het hs. voluit 5 wanonste hs.: wan onste 12 wesen hs.: -sē op rasuur.

Hier begint die achtende boec vander vifter pertien

⁺ Hoe die tijt int achterste sal sijn. .i.⁺

⁺ God die here van hemelrike
Moet mi bescermen ewelike
Vanden genen die mi nu niden;
Want ic noyt in genen tiden
Op nijt, noch op wanonste,
Noyt enige dinc begonste
In dichten, daer ict weet;
Ende mi waer oec harde leet
Haddict gedaen in eniger sake;
Want ic uut mi selven niene make
Anders dan int latijn stoet.
Hierbi mach wel wesen vroet
Elc die recht ende reden kint,
Dattie scout mine es twint.¹⁴

+ bl. 87 e.

+ Cap. 1. Vs. 1-18, zie boek VII, v. 2453 vlgg.

+ bl. 87 f.

14 scout = schuld.

[p. 342]

15

Daerom en tijt mi niet den bant,¹⁵

 

Want ict dichte also ict vant;

 

Ende noch salict vort dichten

 

Uten latine, ende u berichten

 

Vanden lesten tide mede.

20

Ay God! Dore u ontfermichede

 

Ontfermen moeti mijns hier,

 

Ende behoeden van dangier;

 

Ende hulpen moetti mi nu vort

 

Den tijt te maken, die ongehort

25

Es van vele lieden noch!

 

Hieraf te secgen mi yedoch

 

Sal swaer sijn, ende pijnlijc met,

 

Mocht wesen ic liet bet;²⁸

 

Want die tijt en es niet clene^29-30

30

Mi te secgen daeraf allene,

 

Daer grote meestere in twivele sijn

 

Hoe inden sal dese termijn.

 

Om dit vervaric mi te mere

 

Hier af te spreken. Maer onse here,

35

Die minen sin daer toe trect,

 

Ende mi altoes roert ende wect,

15 tijt: van het werkwoord tijen = aantijgen, ten laste leggen. In M.W., VIII, 319 geeft Verdam aan bant de van elders onbekende beteekenis: ‘den vorm van het gedicht, het in gebonden stijl brengen der stof’, waardoor hij verplicht is vragenderwijze niet in mer te emendeeren. Intusschen kan bant wèl beteekenen de ‘schuld’ (zie M.W., I, 572). Deze beteekenis gaat best op in den samenhang. Velthem zegt immers: ik heb anders niets gedicht dan zooals het in het Latijn staat (vs. 10-11); redelijkerwijze ligt de schuld dus niet aan mij (12-14); verwijt me daarom niets, want ik dichtte het zooals ik het vond (15-16); daarom ook zal ik het voort dichten uit het Latijn (17-18) (scil. omdat ik eenvoudig navertel, en dus niet insta voor de beteekenis of toedracht van de Latijnsche bron)

28 ic liet bet = ik liet het best

29-30 versta: de tijd, dien ik noodig heb, is niet gering, om daarover alleen te spreken.

[p. 343]

 

Op hem getroestic mi te bat,

 

So dat ic anevae ter stat

 

Dinc te maken nu ter tijt.

40

Ende oec om ene dinc, des seker sijt,

 

So salic maken te houder met:⁴¹

 

Omdat so wie daer ane set

 

Sinen sin, oft leest, oft hort,

 

Hi salre in vinden soe soete word,

45

Ende oec so glorieuse sprake,

 

Dat hi daerbi licht al sine sake

 

Van siere quaetheit laten sal,

 

⁺ Daer hi der vore lange in qual.⁴⁸

 

Ende bander side, so salmen vord

50

Daerin lesen so vreselike word,

 

Ende so tontsiene, dat verstaet,

 

Dat niemen en es van selker daet,

 

Maer hord hi daer die worde lesen,

 

Hine saels te beter moeten wesen,⁵⁴

55

Opdat hi es een kerstijn:⁵⁵

 

Ja al waerd .i. sarrasijn,

 

Hi soudem beteren, om dese sake

 

Als hi hier af horde sprake.

 

Dit sijn oec drie saken goet,

60

Daer ic dit om maken moet:

 

Dierste, dats op Gods troest,

 

Die mi dicke heeft verloest.

 

Dander, dats die suetichede,

 

Die god hier in sal spreken mede.

65

Terde, die vrese entie noet,

 

Die elc minsce horen moet.

41 houder = comparatief van het adj. hout = welwillend

+ bl. 88 a.

48 qual: van quelen = zich schuldig maken aan

54 hine = of hij

55 opdat = indien.

[p. 344]

 

Nu hort vord van desen al,

 

Hoe ic den tijt bescriven sal!

20 ontfermichede in het hs. voluit 21 ontfermen: -erm- in het hs. voluit 33 vervaric: -var- idem.

44 word hs.: w'd 48 der in het hs. voluit 49 Ende bander id. 50 word id. 56 waerd id. 59 goet in het hs. get met boven de e een kleine o 61 in het hs. ontbreekt het alineateeken =.

72 openbaer in het hs. voluit 73 s[c]iene hs.: siene (emend. M.W., 7, 501); vgl. Velthem, VI, vs. 1800 74 in margine is door een latere hand geschreven: 1316 75 beginne hs. inde; voor de rechtvaardiging dezer emendatie, zie de nota bij vs. 69-83 77 het tweede ende in het hs. voluit.