Memoriaelbouck. Dagboek van gebeurtenissen te Haarlem van 1572-1581

Dagboek van gebeurtenissen te Haarlem van 1572-1581

[p. 207]

⁺Geschiedenisse ende verhael binnen Haerlem 1579.

+ folio 1

[2 Januari 1579]

Die stadts waghe is verpacht dit jaer	172 £
Die vleijs excijs	880 £
Vijsexcijs	300 £
Brandewijn	130 £

2 Januarii is graef Jan van Nassau vertrocken. Hij heeft die stadt gecost 113 £.

[3 Januari 1579]

3en Die staten van Hollant ende Zeelant beghonnen te vertrecken nae Goricom.

3 is Mr. Hendrick⁵⁴⁵ burgemeester van Amsterdam gevangen ende op die koecken⁵⁴⁶ gebracht. 27 nae den Hage gebracht, 29 gerelaxeert om zeckere haet ende nijt.

Omtrent Agniete⁵⁴⁷ hebben die magistraten alle die ghieldebroers binen Haerlem ontboden, om haer goeden te hebben ende an te tasten, alze met die gheestelicke hebben ghedaen.

27 ende 29 hebben beghont te wercken an die Cruijspoort met consent van de overheijt, maer niet volbracht van dit jaer.

545 Mr. Hendrick Dirksz., van 1536-1564 vele malen burgemeester van Amsterdam, was in 1578 uit Amsterdam gezet. Hij werd gevangen genomen omdat hij ageerde tegen de Unie van Utrecht. Zie Opmeer, II, 309.

546 De keuken van het stadhuis.

547 21 januari.

[2 Februari 1579]

Februarius. Omtrent Lichmis⁵⁴⁸ een tonne booters 72 £.

cop booter 3½, rogbroot 2 stuvers ½.

een paer coijnen 24 stuvers, een vette hene 12 stuvers.

een coppone 18, 20 stuvers.

548 2 februari.

[5 Februari 1579]

5 storim van windt ende coudt.

[6 Februari 1579]

6 hoghe water.

[9 Februari 1579]

⁺9 Februari met overstaen van de magistraet hebben vercocht zeckere kercken ende cloosteren, present Claes van der Laen, Pieter Janss. Kies, burgemeesters, Willem Deijman, Cornelis Rijcken, Jan Claes Lottaensz., Tomis Thomiss. goutsmit, secretarius Gherijt Verlaen van Delft⁵⁴⁹:

Minnebroederskerck⁵⁵⁰ .... 605 coopman Claes van der Laen burgemeester.

+ folio 1v.

549 Gerard van der Laen (1552-1635) werd in 1588 vroedschap van Haarlem en nadien enkele malen schepen en burgemeester. Hij werd in 1581 rentmeester van de geestelijke goederen. Zie Dólleman en Schutte, Van der Laen, 326.

550 Het minnebroedersklooster was gelegen tussen de Kleine Houtstraat en het Groot Heiligland.

[p. 208]

Augustijnen^551	310 £
Carmeliten	330 £
Jacopijnen	412 £
St. Nicolaes capelle^552	240 £
St. Genglof kerck	415 £
Onse Lieve Vrouen kerck an die Lange brug 49 £. Willem Deijman coopman.
St. Anthonis capelle	252 £
Vrouwerissenkerck^553	360 £
haer reventer	258 £
Clarissen convent^554	387 £
St. Rominus gasthuijs^555 is opghehouden op 300 £
St. Annes clooster^556 opghehouden.

Meest vremdt volck van buijten dese voors. kercken gecocht.

551 Het Augustijnenklooster was gelegen aan de Hagestraat.

552 De Sint Nicolaaskapel was gelegen in de Spaarnwouderstraat.

553 De Vrouwerissenkerk was gelegen aan het Nieuwlandje.

554 Het Clarissenconvent was gelegen tussen de Raamvest en de Korte Houtstraat.

555 Het Sint Remigiusgasthuis lag in de Kleine Houtstraat.

556 Het Annaklooster lag aan het tegenwoordige Nieuwe Kerkplein.

[16 Februari 1579]

16en isser een burgher, genampt Dirick Lanslot, portijer in die Groote Houtpoort, des tsavonts int sluijten van een burgherssoldaet terneergeleijt.

[5 Maart 1579]

Martius, tonne booter 4½, rogbroot 2½, wittebooter 3½. 5en ghepubliceert, dat alle vremdelingen van alle provincien ende ock mede van dese Nederlanden, die binen Haerlem zijn gecomen achter een jaer harwaerts moeten binen een maent certificaci brenghen van haer leven ende die Nederlanden als die van Amsterdam etc. binen 14 daghen op zeckere boeten.

In het beghinsel vant jaer zijnder veel Flaminghen binnen Haerlem gecomen van alle canten ende hebben die stadt vervolt, veel Ministen ende ander secten, meest wevers ende gaerendwijners, scoenmaeckers, blieckers⁵⁵⁷.

⁺Met solliciteren an de Staten hebben die van Amsterdam consent ghecregen, om binen Haerlem te blijven.

557 Volgens de rederijker G.v.d. Eembd kwamen er per dag een honderd personen uit Vlaanderen en Brabant de stad binnen. Aan hun komst was voor een goed deel de nieuwe bloei van Haarlem te danken.

+ folio 2

[11 Mei 1579]

Meij den XI een publicatie van de ghelde gepubliceert binnen Haerlem.

[12 Juni 1579]

Junijus XII twee mael brant gheclopt, niet veel schade.

[25 Juni 1579]

25 Ghepubliceert, dat men alle vreemde oortgens niet moghen ontfanghen ende die princen oortgens op 3 penningen, daernae op een deuijt.

[p. 209]

Groot roumoer onder die burghers, noch daernae heef men die burghers tegenmoet gecomen op die oortgens een penning.

[28 Juni 1579]

28 gepubliceert, dat men op elcke 6 gulden moeten ontfanghen ses stuvers an oortgens, niemant en woude zijn ware vercoopen om dit quade gelt.

[9 Juli 1579]

Julius 9en isser een faendel knechten voor stadt gecomen ende sanderdachs vertrocken.

[10 Juli 1579]

10en Julii zijn die ghoeden ende webben van Herthegenbosse binen ende buijten Haerlem bescreven.

⁺11en Hertengebosche gepubliceert viandt, omdat zij princen volck niet wilden ontfanghen.

+ Silvaducis wort viant verclaart

[12 Juli 1579]

12 hebben alle eijgenaers ghedwongen geweest, om te zweren ende te verclaren bij eede, hoe zij haer hueren van de landen verhuert hebben. Hier zijn placcaten af gepubliceert.

15en zijn die soldaten van Duijvenvoerde vertrocken, een halif faendel.

20en omtrent dese tijt heéft Jacop Augustijnsz. van Princen weghen knechten angenomen ende binnen Haerlem gemunstert ende prima Augusti is Jacop voors. met zijn vaendel vertrocken.

[6 Augustus 1579]

⁺6en Augusti een man met een vrou in een mandt aen die craen opt water ghehangen. Die man most zijn selven afsnijden met een mes. Die vrou was bevrucht ende die bleef hangen sonder int water te comen ende dit met sentencie van schepenen.

+ folio 2v.

[12 Augustus 1579]

12 isser een gevangen genampt Oortijser, omdat hij ghelt geslaghen heeft ende in eenige gevangenis gestelt int Preckers clooster.

[10 September 1579]

De Wet van Haerlem september 10:

Schout: Claes Ruijchaver.

Burgemeesteren: Claes van der Laen,, Aerian van Berckerode, Willem Deijman, Mathes Augustijnsz.^558.

Scepenen: Mr. Jan van Zueren, Pieter Janss. Kies, Mr. Hugo Bol, Jacop IJsbrantsz. Vet, Corn. Rijcken, Aerian Pietersz. Deijman, Jan Claes Lottensz.

Ultima Septembris zijn Claes Ruijckhavers soldaten vertrocken nae den Hage ende 21 Octobris wederom gecomen binnen Haerlem.

Octobris Lucasmerct die booter 15 gl., die case slaep 13 £ tschipont, ossehuijden goetcoop.

558 Matheus Augustijnsz. Steyn.

[p. 210]

Dese maent opslach in die rog ende tarwe.

22, 23, 24 coudt, die cleijne wateren met ijs geslooten. Dese tijt hebben die burgemeesteren groote narsticheijt gedaen, om die van St. Michiels⁵⁵⁹ ende St. Ursula uuijt haer cloosters te stooten.

Ende hebben oock niet ongequelt gelaten die ghildebroeders vant Vrouwenghilt, om haer goeden mede te hebben ende zij zijn in proces getreden in den Haghe tegen malcanderen⁵⁶⁰.

559 Het Michielsklooster lag op het terrein van het tegenwoordige Proveniershuis en -hof.

560 Het request van het O.L.V.-gilde in loket 2.12.5. nr. 8.

[5 November 1579]

5e Novembris hebben ten overstaen van burgemeesteren die huijsen vant clooster der Jacopijnen vercocht.

[7 November 1579]

⁺November 7 ipso die Willebrordi isser binnen Haerlem affgeleesen, dat zoe wie getrout was seedert den 13 Julij 1573 souden moeten comen binnen 14 daghen ende laeten hem opteijckenen onder het stadthuijs. Ende zoe wie noch in die huewelicke staet soude willen gaen, souden oock moeten comen ende laeten haer opscriven, om metten clocke haer boode te geven, zoewel in die Reformeerde als andere kercke soude trouwen, verbiedende, dat niemant zoude eenighe moghen trouwen, ten waer bij bilegt van secretarizen op pene van thien carolusz ende dat oock gheen secretariz gheen houwelickxze voerwaerden zouden macken of schepenen moeten haer zeegel daeran hanghen op zeckere pene mede.

+ Van trouwen folio 3

[14 November 1579]

14 Novembris een renovaci van placcate vant ghelt angaende, die ghenoch in druck zijn.

[17 November 1579]

17en Novembris Mr. Rombout uuijt den Hage predicant St. Michiels binnen Haerlem is van weghen burgemeesteren met belet uuijt stadt doen gaen op arbitrale correctie ende dat binnen 24 uren.

[4 December 1579]

4, 5en Decembris, door overstaen ende lasten van burgemeesteren der stadt Haerlem heeft men geseeten in den Gulden Wagen tot Jan Bartelmeeusz. in die Groote Houtstraet, om te vercoopen alle huijsen ende erven van de cloosteren der Augustijnen ende Vrouwerijssen op allzulcke voorwaerden ende besteck, als men daervoor zouden houden eenen ijegelic.

[11 December 1579]

11en Decembris Brabantze stuvers, die dus lanc op braspenning gegaen hebben, zijn nu gepubliceert op drie groot, die halve stuvers nae advenant.

Omtrent Jacobi⁵⁶¹ is die pater van die Sellebroeders uuijt Haerlem gegaen, alzoe dat wij sonder Sellebroeders geseten hebben 1579, want zij veel anstoten hadden van die overheijt der stadt.

561 25 juli.

[p. 211]

[30 December 1579]

⁺Den XXX ende XXXI Decembris hebb men ten overstaen van min heeren den burgemeesteren in de herberghe van de vergulden Waghen tot Jan Bartelmeeusz. in de Groote Houtstraet, geseeten om te vercoopen alle die huijsen ende erfven van de convente des Witte Heeren⁵⁶², de huijsinghe ende camers van tcapelleken an de Langhe brugghe, Ste. Cornelis cappelle bij de Groote Houtpoort, de huijskens van de Camp ende het eerff van St. Anthonis kerck bij de Scalicwijckerpoort. Op alsulcke besteck, condities ende voorwaerden, als men eenen ijgelicken ten daghen dienende zal voorhouden.

+ folio 3v.

562 Het Witte Herenklooster was gelegen aan de Witte Herenstraat.

[27 December 1579]

27 Decembris die malcontenten⁵⁶³ openbaer vijanden verclaert ende gepubliceert binen Haerlem. Artois, Henegouwen, Namen, Mechelen, Loven, met haer adherenten. Hier is een placcaet of gepubliceert binen Haerlem.

Weijnich soomers ist dit jaer geweest, drie maenten goet hoij weder, maer van St. Jacop tot St. Michielsdach⁵⁶⁴ toe meest regen ende windt, van omnium sanctorum tot het eijnde een redelicke winter.

⁺Weesmeesters: Mr. Gherijt van Ravensberge, Mr. Ghijsbert van Ness, Claes Janss. burgemeester, Barthout van de Nieuwenberch. Leeprosmeesters: Pieter Willemsz. Bal, Jan Aelbertsz. brouwer, Jan Olij, Willem Jansz. Verwer. Kerckmeesters: Gherijt Ruijchaver, Hans Colderman, Caesar Boetius, Corn. Vechtersz.⁵⁶⁵. Regierders van St. Barber gasthuijs: Lourijs Janss., Clement Cornelisz. Heiligegeestmeesters: Jan Pietersz. Deijman, Tomis Thomisz., Willem Wiggersz., Arent Meijnerts, Baert Jansz. van Assendelft. Taxasatores van de eedtbare spijze: Baert Heijn⁵⁶⁶, Louris Laceman, IJsbrant Ockersz., Jacob Louffz. Gasthuismeesters: Jacop Jacopsz.⁵⁶⁷, Pieter IJsbrantz. Olij, Corn. Thomisz., Jan Marckensz., Huich Jacobs.⁵⁶⁸. Brootweghers: Willem Joosten, Dirick Steffensz.⁵⁶⁹, Ja-

563 Groep van vnl. Waalse edelen, die zich verzetten tegen de politiek van de Prins van Oranje en de Staten-Generaal en verzoening zochten met Philips II.

564 Van 25 juli tot 29 september.

+ folio 4

565 Cornelis Vechtersz. (st. c. 1605) was van 1586-1593 zes maal schepen.

566 Baert Heyn in 1569 tapper. Volgens R.A., 47.1,7. VII. 69 was zijn werkelijke naam Barthout Cornelisz.

567 Jacob Jacobsz. Schout (st. 1615) was vanaf 1576 tot zijn dood regent van het St. Elisabeth's Gasthuis.

568 Huich Jacobsz. kalkbrander was tot 1590 regelmatig regent van het gasthuis en in 1581 vinder van de St. Joris- en Cloveniersdoelen.

569 Dirk Steffensz. Soutman werd in 1580 bovendien vinder van de St. Joris- en Cloveniersdoelen.

[p. 212]

cop Heijmansz., Meijnert van Heussen⁵⁷⁰. Gasthuismoeders: Haes Jans. Verwersdr.⁵⁷¹, Sophia Jansdr. Kies⁵⁷², Stijtgen Brassemans, Alijt Pietersdr. Steffes Diricxwedue⁵⁷³. Heiligeestmoeders: Maritgen Joosten, Trijntgen van Berckenrode⁵⁷⁴, Achte Pietersdr. Willem Aeriansz. weduwe, jonffrou Maertens van Abcoude paep Berckerode zijn huijsvrou⁵⁷⁵. Leproosmoeders: Machtelt Claes Lottensdr.⁵⁷⁶, Lisbet Claes Hals Crabbemors weduwe⁵⁷⁷.

Omnium sanctorum ofgelesen in die Groote kerck van die Geusen. 1579.

570 Meijndert Dirksz. van Huessen (st. na 1617) was bovendien enkele jaren regent van het Leprooshuis en van het H. Geesthuis en in 1581 vinder van de St. Joris- en Cloveniersdoelen.

571 Hase Jansdr. Verwer was een zuster van de schrijver.

572 Sophia Jansdr. Kies (1537-1621) was weduwe van Frans Claesz. Soutman. Zij hertrouwde in 1580 met oud-burgemeester Frans van Nesse.

573 Alijt Pietersdr. Deyman (c. 1535-c. 1580), weduwe van de brouwer Steffen Dirksz. Soutman.

574 Mogelijk Catherina van Berckenrode (c. 1526-1591), weduwe van Adriaen Willemsz. van Nijenburg. Zie Dólleman, Berckenrode, 126.

575 Gerrit van Berckenrode was getrouwd met Geertruide van Meerten. Zie Dólleman, Berckenrode, 112/3.

576 Machtelt Claes Lottendr. (st. c. 1594), wollenlakenverkoopster, was echtgenote van Thomas Gerritsz. Zie Dólleman, Gael, 55.

577 Lysbeth Claes Halsdr. (c. 1542-1596), weduwe van Simon van Crabbemorsch en schoonzuster van de schrijver.

⁺Memorij voor die homans 1579 den 9en februarii gepubliceert.

In den eersten sullen sijluiden twee personen uut elcke ghebuerte van haerluijder homanschapen nemen ende bij gescrifte stellen, die gequalificeert zijn, omme regardt ende opsicht te nemen opten armen ende miserabilen persoonen, elck in huerluijder gebuerte wesende.

Sullen oock aenteijckenen ende bij namen in gescrifte stellen allen den persoonen, die in hueren homanscappe van den alemisse leven. Ock hoeveel kinderen, dat zijluijden hebben, insgelijckx hoe oudt van jaeren dezelve kinderen zijn, wat ambocht dat sijluijden doen mitsgaeders hoe lange tijt dat sijluijden in deser stadt gewont hebben ende mede van waer dieselve personen gecomen zijn.

Sullen mede bij gescrifte stellen, wat herbergen dat in huerluijder homenscappen zijn ende wat regement in denselven herberghen gehouden woort ende off sij ghene ongelijcke persoonen en setten.

Voort wat clachten zij in huerluijder homenschappen ende gebuerte hoo-

+ folio 4v.

[p. 213]

ren ende of daer geen persoonen en sijn, diewelcke ongelijcke persoonen setten ende nochtans geen openbaer herberghe en houden, haelende hemluijden dranck buijtens huijs.

Sullen ingelijcx bij gescrifte stellen allen den straten ende steegen, die in haer homenscappen zijn.

Een zullen ditzelve doen, soe haest hem dat doendelijck is.

Dit hebben die burgemeesteren laeten doen als Februarius voors., als men die kercken ende closteren zouden vercopen, om hiermede die burghers te contenteeren ende haer ooren te stoppen, daer en zijn geen penningen of contributien vor den armen gecomen, maer God weet, wat armen, dat zij menen. Elck raemt hoer blauen sac.

Den zeer schoone uuijtganc des jaers sonder groote coudt, gheen snee.

Het ijs nieste starrick, naetuerlick weder, tot het jaer 80 toe.