Memoriaelbouck. Dagboek van gebeurtenissen te Haarlem van 1572-1581

Dagboek van gebeurtenissen te Haarlem van 1572-1581

[p. 214]

⁺Gheschiedenisse binnen der stede van Haerlem 1580.

[3 Januari 1580]

Jannuarius. 3en sijn die wijnexcijs verhocht binen Haerlem op elcke aem vier stuvers ende dit gelt soudt men imploieren tot die arme kinderen, die gaen bedelen achter straeten of impotent waeren of die uuijt het weesshuijs geset waeren ende niet machtich en sien, haer coost te winnen, maer daer en is niet af gecomen.

+ folio 1

[7 Januari 1580]

7 Jannuarii nieuwe ordinancie gepubliceert van goude ende zilvere muijnten.

[3 Februari 1580]

Wonder febuarii. 3 dach isser ten huijze van een boer, genampt Claes Outgersz. Vuijst van Schallickwijck een calif met twee hoefden, 4 voeten, een splete staert ter werelt gecomen van een koe gecalft blieck root, achter het clooster van de Augustinen⁵⁷⁸.

578 Dit gebeurde in de Hagestraat. Het kalf met twee hoofden en twee staarten werd als symbool gezien van de innerlijke verdeeldheid van het land (hs. 41, folio 60).

[21 Januari 1580]

21en heeft Thomis Thomisz. goutsmit heijlichgeestmeester binen Haerlem die heilichgeestkinderen gedwongen in die Gusekerck te gaen ende die kinderen gingen al schreiende ende crijtende nae die kerck ende diet dede hij van hoemoet.

[9 Maart 1580]

Martius. 9e gepubliceert, dat men geen Latin moesten leeren in geninge scholen, of zij mosten twee lesen in die groote schoel haelen alle dagen, als dan mosten zij wel op haer oude plaetze blijven ende men souden ock doceren cathechismum, maer niemant zoudt men daertoe dwinghen. D. Ghodefridus⁵⁷⁹ zoude den cathechismum leeren.

⁺23 des tsavonts te seven uren is den Prins van Oraingen binen Haerlem gecomen ende is met alle die schuterie ingehaelt ende gebracht int Preckersclooster. Het regende al den dach.

25en dach is Wilhelms van Orangen nae Leijden getrocken.

579 In Haarlem is geen predikant van deze naam bekend in deze tijd.

+ folio 1v.

[7 April 1580]

April. 3en Paesdach hebben in veel kercken schone dienste gedaen ende veel ten Heiligen Sacramente gegaen nae oude devotie ende usantie.

Aertbevinghe. 7 April des tsavonts 6 ende 7 uren een groote aertbevinghe in Hollandt, ende alle die landen doere.

[9 April 1580]

9 April des nachts wonderlicke lichten in den lucht gesien.

[19 April 1580]

⁺19en April is doer bevel van den Prins van Oraingen binen Haerlem belast, dat die borgers, vremden nacien mede, op een seckere somme van penningen geset om Mastrich te ontsetten, elck nae zijn staet of qualite, maer Mastrich is in die loop gebleven⁵⁸⁰.

+ Maestricht te ontsetten nihil

580 Maastricht viel op 29 juni 1579, dus een jaar eerder.

[p. 215]

Den Aprilze maent zeer coude daghen, alzoe datter Meijdach nau gras en was ende die koien crampten zeer int velt.

[16 Mei 1580]

⁺Meij. 16en dach brant op die Burchwal snachs ten 12 uren.

+ folio 2

[30 April 1580]

30en heeft Mr. Dirick van Beckesteijn zijn paspoort gecregen, om die stadt uuijt te gaen ter oorsacke, omdat hij zijn taxcasi niet wilden opbrengen binnen 24 uren, maer den prijs is noch gemackt, want doer folre spelden hij numerando.

[7 Juni 1580]

Junius. 7en zijn die burgers soldaten nae Vrieslant getrocken. Een last rog dese maent 81 gulden, een sac tarwe 8 gulden.

[24 Juni 1580]

Van St. Jansmisse⁵⁸¹ mest regen ende coudt tot den 13en Julii.

581 24 juni.

[17 Juli 1580]

Julius. In dese maent is het eerste fundament geleijt van die Cruijspoort.

17en sijnder zeckere schepen met Engelzen, Schooten ende ander natie nae Vrieslant getrocken.

Den groote sluijs van Sparendam is angebrocken ende groote coosten aengedaen⁵⁸².

Int Penningsveer een sluijt ingeleijt bij den Haemelraet ende consent van de regierders van Haerlem thegens den wil van de burgerije⁵⁸³.

582 Over de kosten werd een proces gevoerd tegen Rijnland. Zie Rijnland, inv. nrs. 229-233.

583 Zie voor stukken hierover Loket 2.21.1.

[1 Augustus 1580]

⁺Prima Augusti gepubliceert, dat het roggenbroot zijn ganc zal hebben als tot Amsterdam, alle Manendaghen ende niet mer vercocht mach worden.

+ folio 2v.

[11 Augustus 1580]

11 is den magistraet geordineert binen Haerlem.

Schout: Nicolaes Pieterss. Ruijchaver.

Burgemeesteren: Nicolaes van der Laen, Aerian van Berckenroe, Pieter Janss. Kies, Matheus Augustijz.

Schepenen: Willem Deijman, Mr. Hugo Bol, Cornelis Rijcken, Mr. Jan van Zuijren, Arent Pietersz. Deijman, Jacop IJsbrantss. Vet, Jan Claes Lotz. Gael.

[12 October 1580]

October. 12 zijnder seckre zoldaten uuijt Vrieslant gecomen ende binen Haerlem afgedanckt.

[1 November 1580]

Omnium sanctorum⁵⁸⁴.

584 1 november, hier aanduiding van de hele maand.

[27 November 1580]

27en alle gootshuijsmeesters zijn de novo gerenoveert ende in diensten gestelt ende hebben haer eedt gedaen, maer eer die gasthuijsmeesters haer eedt deden, worden haer belast, haer handen of te houden vant oude gasthuijs⁵⁸⁵.

585 Zie hiervoor Enschedé, Verslag, 13-14.

[28 November 1580]

28en isser een faendel knechten uuijt den Zuijden gecomen ende trocken nae Schooten ende teerden op den boer.

[p. 216]

[17 December 1580]

⁺December. 17en gepubliceert, dat men den vijfftichten penning op mosten brenghen in Overveen.

Een schoene droge zomer ende een droge winter, niemant mocht bedeincken van sulck lach water, alst dese zomer is geweest. Van Paescken tot St. Jansmisse niet veel regen, van St. Jan tot St. Jacop⁵⁸⁶ regen, nae St. Jacop vast weder.

Een schoone herfst, als bij mans tijden is geweest. Veel sieckten hebbender geregneert, jae nau een huijs vrij van hoesten, pijn int hoeft ende andere vremde sieckten.

Die vruchten zijn redelick gewassen, als garst, cooren, hennip; die fruijt niet veel.

St. Elisabet gasthuijs heeft moeten ruijmen van burgemeesteren ende het Minnebroeders clooster ingenomen ende aldaer haer wonstadt ende plaets gemackt; dit plach in die Houtstraet te staen an de Houtbrug.

Diet jaer heeft het een maent of twee zeer groote benautheijt geweest inde rog, daer en quam niet uut oostlandt.

⁺Alle deese priesters, hiernae bescreven, sijnder binen Haerlem geweest met rust ende vrede geseten ende hebben openbaer haer dienste gedaen op diverse plaetzen ende kercken:

Vicarii: Mr. Guilhelms Cornelii pictor, Mr. Meinardus Hendrici^587, Mr. Heindrickus Quirini Thalesius^588, Adriaens Gerardt Schoerel^589, Laurentius Cornelii, Mr. Joannes Theodorici Steckelwerff sacellans^590, Mr. Dirick Wijttogen, Nicolaes Teodorici Man, Geradus Cornelii, Theodoricus Cornelii Deijman^591, Mr. Simon Gegrorii^592, Mr. Arnoldus Arnoldi, Petrus Cornelii pictor, Mr. Willem Lam, Heindricks Cornelii, Mr. Petrus Johannis sacellans, Mr. Jaspers Petri sacellans, Ancardus Allardi bassus, obiit 80 in December, Mr. Simon Judoci Souvenius rector Amsterdam^593,

+ folio 3

586 24 juni tot en met 25 juli.

+ folio 3v.

587 Meinardus Hendrikszn. was reeds in 1554/5 priester in Haarlem. Zie Grijpink, 168.

588 Hendrik Talesius, zoon van de burgemeester, was pastoor te Spaarnwoude en van 1579-1591 keizerlijk notaris te Haarlem. Zie Gonnet, 426.

589 Adrianus Gerardi de Scorel werd in 1554 vicaris van het altaar van Sint Agatha in de parochiekerk van Beverwijk. Zie Gompertz, 148.

590 Joannes Steckelwerff (st. 1605), kapelaan en notaris te Haarlem.

591 Dirk Cornelisz. Deyman (1542-1614) werd in 1606 kanunnik van het Haarlemse kapittel.

592 Simon Gregorii was sinds 1574 vicaris van het Sint Jansaltaar in de Sint Bavo.

593 Simon Sovius of van Souwen (1552-1625), was in 1573 benoemd tot rector van de Latijnse school in Amsterdam. Hij werd daar in 1578 om zijn geloof ontslagen en ging lesgeven in Haarlem, waar hij priester is geworden. Dichter en notaris van het Haarlemse kapittel.

[p. 217]

Geradus Joannis, Geradus Schooten^594, Mr. Pieter Mat, Albertus cantor.

Extraneii: Mr. Jonas Joannis, pater in Beverwijck, Conrardus provisor in Amsterdam^595, Heindrickus Steenbicker, Martinus van Bergen, Petrus pater van de Maddalenen, Bartelmes int Lam alias Pons^596.

Haerlem: Cornelius Sassenius^597, pastor in Sassem prope Hillegom, Mr. Ancardus, pastor in Reinsburg, Mr. Nicolaes, organista en zoen^598.

^+Ex cenobio Joannitarum St. Jans clooster: F. Thilmans commendeur^599, F. Jodocus Nicolai pictansiemeester^600, F. Cornelis Joannis gaudans^601, F. Andereas Petri Scrivius^602.

Canonici Haerlemenses: D. Jacobus Sassius prepositus^603, D. Nicolaus Huijssen^604, Mr. Jeronimus Varlerii, pater St. Catherine, D. Paulus Boetius, D. Alstenius Blommer Amsterdam^606, Mr. Gulilhelmus Jacobi Assendelfius^607, Mr. Guilhelmus Coppal^608.

Regulari in Sijl: Pater Joannes cum sacelano^609, Pater van Poel cum fratre.

594 Gerard Johannesz. van Schoten was sinds 1564 notaris te Haarlem en woonde aan de Berkenrodesteeg. Hij was vicaris op het slot te Heemstede.

595 Mr. Conradus was provisor van de Oude Kerk te Amsterdam.

596 Het Lam is de naam van verscheidene woningen in Haarlem.

597 Cornelis Sassenius (st. 1617) werd in 1590 benoemd tot kapelaan in Haarlem en in 1606 tot kanunnik.

598 De organist was Philips Jansz.

+ folio 4

599 Tyman van Wou.

600 Joost Claesz. Vink, pitantiemeester, conventuaal sinds 1567.

601 Cornelis Jansz. van der Goude (st. 1617), opvolger van Tyman van Wou als commandeur na diens dood in 1605.

602 Andres Pietersz. van Souwen (= Scrivius), (1551-1625), laatste commandeur.

603 Jacobus Saffius (st. 1618), prior van het klooster in Heilo en in 1571 overgegaan naar het kapittel van Haarlem, waarvan hij proost werd. Zijn graf nog in de St. Bavo.

604 Nicolaas van Heussen (st. 1582), sinds 1571 kanunnik.

606 Alstenius Blommert (st. 1609), sinds 1571 kanunnik.

607 Willem Jacobsz. van Assendelft (st. 1615), sinds 1576 kanunnik.

608 Willem Coppal (st. 1599), sinds 1576 kanunnik en sinds 1587 vicaris van de toen overleden bisschop. Zijn graf in de St. Bavo.

609 Joannes Voccinius.

[p. 218]

Predicatores: F. Simon Valto, F. Johannes van Trier, F. Gerardus Scotenius^610.

Regulares: F. Petrus Jameronc Bernardi, F. Guilhelmus den Abt^611, F. Nicolaes in Beverwijck.

Carthusiani:^612 Fr. Joannes, Fr. Joannes sarizeus, Fr. Cor. Nicolai.

Een cleijne commet met een cleijne staert gesien in November.

610 Gerard van Schoten (st. 1604), supprior van de predikheren.

611 Wilhelm de Abt (st. 1626), pater bij de Regulieren.

612 Het klooster der Carthuizers was in Amsterdam, vanwaar zij in 1579 na de Alteratie waren verdreven.