De werken van Vondel. Deel 1. 1605-1620

Regelnummers proza verbergen

[p. 746]

115. Den Hase en de Schiltpadde.^*

1 Het laet hem aenzien, of Hannibal die wijtvermaerde Veltoverste, ende Fabius Maximus 2 dierghelijcken compact met malkander ghemaect hadden. Want Hannibal was in zijn 3 voornemen, ende aenslaghen rasch ende snel, Fabius daerentegen langsaem ende be- 4 dacht. Hannibal verliet hem op zijn cloeckheyt, ende vingh de saeck somtijds gants 5 onbezint aen. Maer Fabius was wel langsaem, nochtans vierigh, ende stantvastigh in't 6 werck. Hier uyt quamt ['twelck oock Hannibal selfs moest bekennen] dat Fabius dicwijls 7 snelder met zijn welbedachte langsaemheyt, als Hannibal met zijn altegrooten haest 8 aenquam, ende de stadt innam.

IN VITA FABII.

* Regel 1 hem: zich; Hannibal: de bekende Kartaagse veldheer (247-183 v. Kr.); Fabius Maximus: zie onder prent 42. - r. 2 dierghelijcken compact: 'n dergelijke afspraak (dierghelijcken: diergelijk 'n). - r. 3 voornemen: plan, 't opzetten van 'n plan; aenslaghen: aanvallen; bedacht: bedachtzaam. - r. 4 verliet hem: verliet zich, vertrouwde; cloeckheyt: voortvarendheid. - r. 4-5 vingh.... gants onbezint aen: begon helemaal zonder voorafgaand overleg; vierigh: vurig (vierigh met Vlaamse ie). - r. 6 quamt: kwam 't, gebeurde 't; Hannibal selfs: Hannibal zelf. - r. 7 snelder (uit sneller): eerder. - r. 8 In Vita Fabii: In 't leven van Fabius (door wie? bij Livius is dit alles natuurlik te vinden).

[p. 747]

CXV

 

Een ongheziene kans de Schiltpadde' heeft bestaen,¹

 

Als met den lichten Haes zij ginck een wedspul aen,²

 

Die met zijn snellicheyt, en rassicheyt van leden,³

 

Dit loome dier verbaest met alle schamperheden:⁴

5

Wat wilt ghij kruyper doen? o! luyen rondassier,⁵

 

En al te traghen prij? kruyp, kruyp, nae dijn manier.⁶

 

Ick koom noch vroegh ghenoegh. schudt van dijne' harde schelpen⁷

 

Noch soo veel beenen uyt, en laetse d'ander helpen:⁸

 

Ick ben doch morghen vroegh te Ronssen voor de stadt,⁹

10

Eer ghij ten eynde zijt het geldeloose padt.¹⁰

 

De Schiltpadde' haren wegh spoeyt stadigh sonder dralen:¹¹

 

Geen slaep ontrooft haer vlijt, om eere' en prijs te halen;¹²

 

En vindt den Hase niet als op den avont spae,¹³

 

Die doen zijn daed verfoeyt, meer om de schande' als schae:¹⁴

15

‘Koomt rappen wispeltuyr, die schijnt den baers t'ontgallen,¹⁵

 

‘V roem is al gedaen, u spillen zijn ontvallen:¹⁶

 

‘Schout hoe ghestadicheyt den lauwer-croon ontfanght,¹⁷

 

‘En't wispeltuyrigh hert aen s'armoedts borsten hanght.¹⁸

 

‘D'een groote steden bouwt, verrijcktse door haer wallen,¹⁹

20

‘En d'ander werptse neer, doet alle dinck vervallen.²⁰

 

‘De staeghe jager jaeght, en wint ten lesten 'tvelt,²¹

 

‘Wanneer hij op den troon der eeren wort ghestelt.

1 Een ongheziene kans.... heeft bestaen: 'n hachelike kans heeft de schildpad gewaagd (onghezien: lelik, ongunstig; tegengestelde van ghezien: mooi, gunstig; vergelijk ons: 'n mooie, 'n lelike kans.

2 Als: toen; lichten: vlugge; ginck (oorspr. vorm): ging; wedspul: weddenschap, wedloop.

3 snellicheyt: snelheid; rassicheyt: vlugheid (hier ch voor gh).

4 loome: langzame; verbaest met....: overdondert met allerlei beledigingen.

5 rondassier: schilddrager; met zinspeling op z'n schild (rondas).

6 prij: (lelik) beest; nae dijn manier: op jouw manier.

7 van dijne' harde schelpen: uit je harde schulpen (spreek uit: dijn arde).

8 Noch soo veel: hoeveel ook (wij zeggen 't nog); d'ander: de andere, elkaar.

9 doch: toch; Ronssen: 'n stadje in Oost-Vlaanderen. (Waarom Vondel hier juist die stad noemt is niet duidelik; noch in de Esbatement [prent 26], noch in De Warachtighe Fabulen [blz. 178, 179] is die te vinden).

10 geldeloose: waar voor jou geen geld, geen winst te halen is.

11 spoeyt: spoedt, verhaast. Spreek uit: schiltpad aren.

12 ontrooft haer vlijt: neemt haar werkijver weg.

13 En vindt: en ze vindt; niet als: eerst, pas; spae: laat.

14 doen: toen, dan; meer om de schande als om de schade.

15 rappen wispeltuyr: wispelturige vluggerds (die wel vlug zijt, maar wispelturig); die schijnt den baers t'ontgallen: die schijnt iets moeiliks te kunnen doen (maar 't niet gedaan krijgt); 't is 'n kunst om bij 't schoonmaken van de baars de galblaas niet te breken.

16 u spillen zijn ontvallen: uw kansen zijn verdwenen; (uw weefklossen zijn u uit de hand gevallen; vgl. Klinckert op W. Cz. Schouten, vs. 10

17 Schout: zie; ghestadicheyt: volharding.

18 aen s'armoedts borsten hanght: wegkwijnt.

19 D'een: de gestadigheid.

20 d'ander: de wispelturigheid; alle dinck: alles (dinck: ouwere meervoudsvorm).

21 staeghe jager: gestadige, doorzettende strever; wint ten lesten 'tvelt: houdt tenslotte 't veld, overwint.