De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

[p. 608]

Klaghte over Cornelia Vos.aant.^*

Aen de Zelve.
Wijze: Où luis tu soleil de mon ame.

O jonge zon geteelt van d'ouwe,^{vs. 1}

Hoe word ghy ons zoo ras ontrooft!

Hoe zit uw vader over 't hoofd

Gedompelt aen den Rijn in rouwe,⁴

Als aen den Po 't geslacht der zon⁵

Weleer betreurde Faëton?

Wy zagen hier den avond vallen,

Doen ghy, in 't Oosten opgepronckt⁸

Met straelen, in het Westen zonckt,

Niet veer van Leidens hooge wallen.

Een nevel zonck ons op het hart,¹¹

En was de voorbo van uw smart.

Wy stonden reed met blijde rijmen¹³

Om u te leiden na het koor;¹⁴

Te volgen het gebloemde spoor,

En 't vrolijck licht van uwen Hymen:¹⁶

Maer God, aen uwe ziel verlooft,¹⁷

Heeft d'aerdsche fackel uitgedooft.¹⁸

Een oogenblick heeft zoo veel gaven,

Gedaelt van 't hemelsch paradijs,²⁰

Op u verslingert, in het ys

* Van 1638. Afgedrukt volgens de tekst van de uitgave in plano. Unger: Bibliographie, nr. 302.
Cornelia Vos, dochter van de Amsterdamse hoogleraar Gerardus Johannes Vossius, was in Februarie 1638 nabij Leiden verdronken, toen zij met een gezelschap, waaronder haar zuster en haar broeder, een ijstocht maakte. De 26ste Februarie werd zij in de Pieterskerk te Leiden begraven.

vs. 1 jonge zon: de veelbelovende dochter; (het beeld zal ontleend zijn aan de bovenstaande zangwijze).

4 aen den Rijn: te Leiden.

5 't geslacht der zon: het geslacht van Phoebus, treurende om zijn zoon Phaëton, die met de zonnewagen verongelukte.

8 Doen: toen; in 't Oosten opgepronckt met straelen: stralend (van gezondheid en geluk) Amsterdam verlatend. Het beeld van de zon wordt voortgezet.

11 Wij hadden een somber voorgevoel?

13 reed: gereed; blijde rijmen: feestlied op haar aanstaand huwelik. Waarschijnlik was zij verloofd met Andreas Dionijsz. Winius, geboren in Rusland (vgl. Dietsche Warande VII, 281).

14 het koor nl. naar het altaar.

16 uwen Hymen: uw huwelik.

17 aen uwe ziel verlooft: uw Hemelse bruidegom, die u liefdevol tot zich nam (vgl. verslingert: verliefd, in vs. 21).

18 d'aerdsche fackel: het levenslicht.

20 Gedaelt van: neergedaald uit, geschonken door.

[p. 609]

 

Gerardus Johannes Vossius
gegraveerd door A. Bloteling naar de tekening van Sandrart

[p. 610]

 

En sneeuw, op 't onverzienst begraeven.²²

 

Een waterslang verbeet die bloem²³

 

Van onze jeughd, der maeghden roem.

 

25

Nu zwijgen al uw schelle snaeren,²⁵

 

D'yvoire fluit, de zoete keel,

 

Daar 's vryers goddelijckste deel,

 

De ziel om hoogh op plagh te vaeren,²⁸

 

Doen zy ten ooren uitgelockt,²⁹

30

Ghy haer tot in den hemel trockt.

 

 

Vw onvolwrochte beelden treuren,

 

En roepen al: ick sterf, ick sterf.

 

Papier, panneel verschiet zijn verf.³³

 

Men ziet geen leven in de kleuren

35

Van uw tapijten, met de naeld

 

En zijde na de kunst gemaelt.^31-36

 

 

Nu zultghe geest noch wijsheid zoecken

 

In 't Neerduitsch, Fransch, of in Tuskaensch,³⁸

 

Noch u vermaecken in het Spaensch,

40

En lezen 't keurighst uit de boecken:⁴⁰

 

Of antwoord geven op 't Latijn

 

In Duitsch, als u gevraeght zal zijn.⁴²

 

 

Hoe kan uw moeders hart verzwelgen,

 

Dien al dien al te bittren dranck,

45

't Ontijdigh missen van die ranck,

 

Het levenst van haer lieve telgen!⁴⁶

 

Geen boom en scheid van zijnen tack,

 

Als met een' zucht, en met een' krack.

 

 

Vw zuster houd niet op van karmen,

50

Die hallef dood u sterven zagh,

 

En tot de kin verdroncken lagh

 

In haer getrouwen broeders armen,^51-52

22 op 't onverzienst: zo geheel onverwacht.

23 Een waterslang: het water als verslindend monster voorgesteld; verbeet: beet stuk.

25 schelle: luid klinkende.

28 Meer bij Vondel voorkomend beeld: de zang lokt de ziel uit het lichaam en voert haar omhoog.

29 zy (de ziel) ten ooren uitgelockt: (absolute constructie). Doen is te verbinden met vs. 30.

33 verschiet zijn verf: verbleekt.

31-36 Cornelia beoefende dus de tekenen schilderkunst en het kunstnaaldwerk.

38 Tuskaensch: Italiaans.

40 lezen: uitzoeken; 't keurighst: het allerbeste.

42 Duitsch: in tegenstelling met Neerduitsch (38) zal hier Hoogduits bedoeld zijn. Of is de bedoeling dat zij het Latijn van haar vader en andere geleerden zo vlot verstond, dat zij dadelik in het Nederlands antwoord kon geven?

46 Het levenst: de meest levenskrachtige, de gezondste.

51-52 Hieruit blijkt dat haar zuster ternauwernood gered werd door haar broeder.

[p. 611]

 

Die driemael, maar vergeefs, bezocht⁵³

 

Of hy uw leven bergen moght.⁵⁴

 

55

Vw grootvaêr Iunius, beneden⁵⁵

 

In 't open graf, hoort stads geschrey,

 

En wellekoomt den frisschen May,⁵⁷

 

Wt hem gegroeit, nu afgesneden:

 

En niemant die geen traenen stort,

60

Om dat uw jeughd zoo jong verdort.

53 bezocht: beproefde.

54 bergen: redden.

55 Iunius: Franciscus Junius (1545-1602), hoogleraar te Leiden en aldaar begraven. Uit vs. 56 blijkt dat de kleindochter in het familiegraf bijgezet werd.

57 frisschen May: bloeiende meitak.