Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
DBNL - Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw

meer over deze tekst

Informatie terzijde

De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656
Toon afbeeldingen van De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656zoom

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (8,15 MB)

ebook (6,98 MB)

XML (3,07 MB)

tekstbestand






Genre

proza
poëzie
drama

Subgenre

verzameld werk
gedichten / dichtbundel
tragikomedie
pastorale


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

(1931)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende
Regelnummers proza laten vervallen
[pagina 373]
[p. 373]

I.V. Vondels
Salomon. Treurspel.aant.

Quantum mutatus ab illo!

t'Amsterdam, Gedruckt by Jacob Lescaille.

Voor Abraham de Wees, Boeckverkooper op den Middeldam, in 't Nieuwe Testament, in 't Vredejaer 1648.



illustratie

[pagina 374]
[p. 374]

VAN 1648. AFGEDRUKT NAAR DE TEKST VAN DE eerste uitgave (t'Amsterdam, Gedruckt by Jacob Lescaille. Voor Abraham de Wees, Boeckverkooper op den Middeldam, in 't Nieuwe Testament, in 't Vredejaer 1648), waarvan 't titelblad hiervoor typografies is nagevolgd. Unger: Bibliographie, nr. 458. Het Latijnse motto is ontleend aan Aeneïs II, vs. 273, en betekent: Hoezeer is hij veranderd!

[pagina 375]
[p. 375]

Den Heere Iustus Baeck.Ga naar voetnoot*

1 Ick brenge nu Koning Salomon op het heiligh tooneel; niet gelijck hy 2 den beloofden Messias in zijne heerlijckheit uitbeelde, maer uit zijnen ge-Ga naar voetnootvs. 2 3 luckigen staet in den poel der afgoderye komt te verzincken. In dit treur- 4 spel wort geen bloet, maer die groote ziel gestort, door wiens heiloozenGa naar voetnoot4 5 voorgangk sedert zoo vele duizent zielen omquamen, en in haer bloet ver-Ga naar voetnoot5-6 6 smoorden, en het gescheurde Koningkrijck, Samarie, en Ierusalem, met 7 den tempel en godtsdienst endelijck verdelght, en d'overgebleve stammen 8 in ballingschap weghgevoert werden. Het misbruick van Godts overvloe-Ga naar voetnoot8-14 9 dige gaven, de wellust, en begeerte tot verbode schoonheden teelen zulckGa naar voetnoot9-11 10 eenen oegst van schrickelijcke jammeren, en leveren stof om dit treurtoo- 11 neel te stichten op dien deerlijcken afval des allergezegensten Konings, 12 die naulix Godts tempel volbouwt en geheilight hebbende, zich zelven 13 door het bewieroocken der afgoden, en d'allergruwzaemste offerhanden 14 zoo lasterlijck ontheilighde. De Koningin van 't Zuiden quam te voren vanGa naar voetnoot14 15 het einde der weerelt, om te hooren de wijsheit van dit Goddelijck Orakel, 16 wiens dwaesheit namaels de gantsche weerelt ten spiegel diende, om door 17 Salomons onstantvastigheit tot stantvastigheit in den wettigen godtsdienstGa naar voetnoot17 18 opgeweckt te worden. De Personaedjen en toestel, tot dit treurspel ver-Ga naar voetnoot18 19 eischt, zijn gepast naer den yver van het Iodendom en Heidendom, deGa naar voetnoot19 20 gelegentheit van zaecke, tijt, plaetse, en andere omstandigheden. Uwe E. 21 onder de Kunstbeminners gerekent, zal met den zijnen, die lust in dusda- 22 nige stoffe plaghten te scheppen, dit niet ongerijmt vinden, en gelievenGa naar voetnoot22 23 t'ontfangen met zulck een genegenheit als het u opgedragen wort, tot een 24 blijck, dat ick blijve

25 Uwe E. dienstwillige

26 JOOST VAN DEN VONDEL.

[pagina 376]
[p. 376]

Inhoudt.

1 Koning Salomon, Davids zoon, die allerwijste Profeet, en gezegensteGa naar voetnootvs. 1 2 Vredevorst, hoogh op zijn dagen, en door voorspoet en weelde verydelt,Ga naar voetnoot2 3 schepte, tegens Godts en Moses uitgedruckte wet, zijnen wellust in duizentGa naar voetnoot3 4 Heidensche Vorstinnen en schoonheden; en verslingerde al te jammerlijckGa naar voetnoot4-5 5 op Koning Hirams dochter, hier Sidonia genoemt, zulcks dat hy, tot razens 6 toe van hare minnetreken betovert, en vervoert, buiten Ierusalem den tempelGa naar voetnoot6 7 aller Goden stichte, op den bergh, sedert den bergh des aenstoots ge- 8 heeten. Ten leste nochte Sanhedrin, nochte Wetgeleerde, nochte Aerts-Ga naar voetnoot8 9 priester Sadock aenziende, bewieroockte hy Astarthe, een SidonischeGa naar voetnoot9 10 afgodinne, en andere afgoden, zijne Koninginnen en Gemalinnen ten ge-Ga naar voetnoot10-11 11 valle; waer over Godt met een onweder van gramschap tegens hem uitborst, 12 en door Profeet Nathan hem en den rijcke met plagen en uitheemsche,Ga naar voetnoot12 13 zijnen zoon en nazaet met inheemsche oorlogen, en een deerlijcke scheu- 14 ringe dreighde, en allen Hebreen en den naburigen Rijcken een gruwelijcke 15 verwoestinge en ellende voorspelde.

16 Het tooneel wort buiten Ierusalem gebouwt. De Rey bestaet uit Ieru-Ga naar voetnoot16 17 salemmers. Het treurspel begint met den dagh, en eindight in den avont.Ga naar voetnoot17 18 Een Wetgeleerde is de Voorredenaer.Ga naar voetnoot18

voetnoot*
In 't opschrift: Iustus Baeck: zie Deel 2, blz. 430.
voetnootvs. 2
uitbeelde: als oud-Testamenties prototype van de Messias.
voetnoot4
gestort: woordspelend verbonden met bloet en met ziel (ten val gebracht); heiloozen: spelling voor heilloozen.
voetnoot5-6
in haer bloet versmoorden: ten gevolge van de godsdienstoorlogen; het gescheurde Koningkrijck: bij Salomon's dood erkenden alleen Juda en Benjamin met de hoofstad Jerusalem zijn zoon Rehabeam; Israël met de hoofdstad Samaria koos een andere vorst. Later werd Israël door de Assyriërs, Juda door de Babyloniërs onderworpen, die velen in ballingschap meevoerden.
voetnoot8-14
Zie 1 Koningen 11, 1-13.
voetnoot9-11
schoonheden: schone vrouwen; teelen zulck eenen oegst (met oe-klank): brengen te weeg; dit treurtooneel te stichten op: dit drama te wijden aan.
voetnoot14
lasterlijck: schandelik, misdadig; De Koningin van 't Zuiden: van Scheba.
voetnoot17
wettigen: door de wet voorgeschreven, de ware.
voetnoot18
toestel: toneelinrichting.
voetnoot19
gepast naer: in overeenstemming gebracht met; yver: geloofsijver, godsdienstige gebruiken.
voetnoot22
dit: slaat op r. 19-20.
voetnootvs. 1
Salomon: koning van Israël (993-53 v. Chr.).
voetnoot2
hoogh op zijn dagen: hoogbejaard; verydelt: tot ijdelheid (ijdele genoegens) vervallen.
voetnoot3
uitgedruckte: nadrukkelike.
voetnoot4-5
verslingerde op: werd verliefd op; al te: zeer; Sidonia: deze naam, die in het bijbelverhaal niet voorkomt, werd door Vondel bedacht. Evenmin wordt daar vermeld dat zij een dochter van koning Hiram van Tyrus (969-36 v. Chr.) was; zulcks dat: zodat.
voetnoot6
minnetreken: liefdelisten; vervoert: meegesleept, verleid.
voetnoot8
Sanhedrin: de hoge Raad, het hoogste regeringslichaam bij de Joden.
voetnoot9
Sadock: hogepriester onder Salomon.
voetnoot10-11
ten gevalle: ten gerieve van, om te behagen aan; waer over: ten gevolge waarvan, als straf waarvoor.
voetnoot12
den rijcke: Datief van: het rijk; plagen: rampen; uitheemsche (oorlogen).
voetnoot16
gebouwt: opgericht, d.w.z. het drama speelt buiten Jerusalem.
voetnoot17
Het voldoet dus aan de klassieke eis van eenheid van tijd.
voetnoot18
Voorredenaer: d.w.z. hij opent het eerste bedrijf.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Algemene gebruikersvoorwaarden
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)


auteurs

  • Leo Simons

  • C.R. de Klerk

  • J. Prinsen J.Lzn

  • H.W.E. Moller

  • B.H. Molkenboer

  • J.F.M. Sterck

  • L.C. Michels

  • C.G.N. de Vooys

  • C.C. van de Graft

  • A.A. Verdenius


Over dit hoofdstuk/artikel

titels

  • Salomon


auteurs

  • over Magdalena Baak