De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

Op een gekleurt Wassen Beelt.aant.^*

Zoo volght de Kunst Natuur van pas,^{vs. 1}
En schept uit zuiver maeghdewas²
Geen dootse schaduw van een beelt,³
Maer 't wezen, daer de ziel in speelt;⁴
Een ziel, die, zeker waert ge-eert,⁵
Ons aangebore zeden leert,
En door den zwier der leden toont

* Van 1651. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger: Bibliographie, nr. 488).
Vondel maakte dit gedicht op de beeltenis van de schone 33-jarige Baartje Hooft, de tweede vrouw van zijn zoon Joost, nadat zij hem op 16 Febr. 1651 een kleinzoon en naamgenoot geschonken had. In Verscheyde Nederduytsche Gedichten II, 1653, blz. 8 luidt het opschrift: ‘Op een gekleurt Wassen-beeldt van sijn Schoondochter’.

vs. 1 van pas: nauwkeurig.

2 maeghdewas: maagdelik, zuiver was.

3 Geen sombere, in zwarte tinten uitgevoerde beeltenis.

4 wezen: gelaat.

5 waert ge-eert: waard om geëerd te worden.

[p. 535]

 

Wat waerdigheit daer binnen woont.

 

Al 't geen haer milt is toegedeelt

10

Bewijst wat mensch van mensch verscheelt.¹⁰

 

Haer oogen blaeuwen in den kring,¹¹

 

Gelijck turkoizen in den ring,

 

En geven eenen heldren dagh¹³

 

Van gunst en vrientschap en ontzagh.¹⁴

15

Wat spreekt, wat zeit de lieve mont,

 

Die 't hart des minnaers heelt, en wont,

 

En, met een' klanck van teêr gewelt

 

Getempert, trotsen nedervelt,

 

Die willigh strijcken, en 't geweer¹⁹

20

Voor hare voeten leggen neêr.

 

Hoe weeligh zwieren, hier en daer,

 

De locken van het blonde hair!

 

Men zou gelooven dat de lucht

 

Der lente in zulcke stricken zucht.^23-24

25

De boezem koestert kuische min.

 

Het schijnt of Cyprus Koningin²⁶

 

De borst dus uitsteeckt, en gebiet

 

Al watze wil, en anders niet.

 

Hoe blinckt de blancke perle aen 't oor,

30

Als dauw en druppels van Auroor!

 

Hoe voeght de goude keten om

 

Dien zwanenhals, daer 't heilighdom

 

Van 't diamante kruis aen vast,^32-33

 

Bedeckt het poezeligh albast

35

Van hare noit bevleckte borst,

 

Zoo blanck, als sneeuw by wintervorst.

 

Zoo 't wel gelijcken wort gelooft,³⁷

 

Hier trof de Kunst haer wit op 't Hooft.³⁸

 

 

J.V. VONDEL.

t'Amsterdam, Voor Lodewijck Spillebout, Boeckverkooper in de Kalver-straet. 1651.

10 Toont aan hoe zeer de ene mens van de andere kan verschillen, d.w.z. hoe men door schoonheid kan uitblinken.

11 blaeuwen: stralen met blauwe gloed.

13 dagh: licht, glans.

14 gunst: genegenheid, liefde.

19 willigh strijcken: vrijwillig zich gewonnen geven; 't geweer: de wapenen.

23-24 Dat een zachte lentewind die lokken in beweging brengt.

26 Cyprus Koningin: Venus.

32-33 't heilighdom van 't diamante kruis: het diamanten kruis met reliek; aen vast: aan bevestigd.

37 Als men prijs stelt op een treffende gelijkenis.

38 wit: doel; in Hooft schuilt weer een woordspeling: trof op 't Hooft: heeft juist getroffen.