De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

[p. 567]

Vrye Zeevaertaant.^*

onder de vlagge van den Doorluchtigen Zeeheldt
Marten Harpertsz. Tromp,
Ridder, L. Amirael van Hollant en Zeelant.

Pulchrumque mori succurrit iu armis.

De Plaegh van inheemsch en uitheemsch,^{vs. 1}
't Gedroght, dat met zyn dolle honden,

In 't bloedigh moorthol, aen den Teems,

Den Grooten Herder had verslonden,⁴

Zich droncken zoogh aen 's Konings strot,⁵

En knaeghde, op 't Koninglijck geraemte,

Den romp, van hooft en kroon geknot;⁷

Die moortpest, zonder Godt en schaemte,

Nu vlammende op een' verschen buit

Van Fransch gewas, quam nederzacken,¹⁰

En dreef voor stroom den bloetstroom uit,¹¹

Om balgh en buick met roof te packen:¹²

Maer die den afgront palen stelt,¹³

En ketent helsche monsterdieren,

Ontvonckte 't hart van onzen Helt,

Tot voorstant van zyn Batavieren.¹⁶

Dees zagh den gruwel in 't gezicht,

Die helsch met vijfmael veertien koppen¹⁸

De zon bedroefde, en 't hemelsch licht,¹⁹

En, om ons zee haer keel te stoppen,²⁰

Zich dwers voor Hollants kielen smeet;

Waer op de Ridder aen quam rennen

Op zyne vleugels, vlugh en breet,

Voorzien met vijfmael veertien pennen.

Hy voerde een slaghzwaert in de vuist.

* Van 1653. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in folio (Unger: Bibliographie, nr. 499). Het motto, ontleend aan Aeneïs II, 316, betekent: Het schijnt ons schoon toe, in de wapens te sterven.
Vondel bezingt hier de driedaagse zeeslag. Tromp geleidde een koopvaardijvloot, met Franse wijn geladen, naar huis, toen hij bij Portland een Engelse vloot van 70 schepen onder Blake, Deane en Monk ontmoette, en met hen slaags raakte. Drie dagen werd er gestreden, op 28 Febr., 1 en 2 Maart. De Engelsen, die het voordeel hadden, staakten de strijd, juist toen de Nederlandse vloot gebrek aan munitie kreeg. Tromp leed zware verliezen, maar hield een roemvolle aftocht en bracht de koopvaarders thuis.

vs. 1 De Plaegh: (vergelijk moortpest in vs. 8) de regering van Cromwell.

4 Den Grooten Herder: Karel I.

5 Hetzelfde beeld als in de Grafnaelt van Montrosse, vs. 6 (hiervóór, blz. 493).

7 geknot van: beroofd van.

10 Fransch gewas: Franse wijn.

11 den bloetstroom: de Theems, door koningsmoord bezoedeld.

12 balgh: synoniem van buick; te packen: vol te laden.

13 den afgront: aan de helse machten.

16 voorstant: bijstand, verdediging; Batavieren: Hollanders.

18 De Britse vloot is een veelkoppig monster, het aantal koppen is gelijk aan het aantal schepen, dat door de Hollandse Perseus (vs. 22, 31), gevleugeld met 70 pennen (schepen), verslagen wordt.

19 bedroefde: verduisterde (Ned. Wdb. II, 1238).

20 haer keel: haar toegangen, de zeegaten.

[p. 568]

 

Het Monster braeckte donderklooten,²⁶

 

Granaten, blixems, baldert, bruischt;²⁷

 

Bedreef gewelt met staert en pooten;

 

Blies roock en smoock, en vlam en vier

30

Uit zyne kieuw, en kopre keelen:

 

Maer Hollants Perseus trof het Dier,³¹

 

Dat zalf noch kruit de borst zal heelen.³²

 

Drie volle dagen hiel hy 't staen.³³

 

Hoe beet het op zyn ysre tanden!

35

Hoe schoot het toe! gelijck d'Orkaen

 

Op d'Indiaensche golf en zanden;³⁶

 

Tot dat het entlijck, afgemat,

 

Gescheurt, verminckt, begon te deizen,

 

En liet ons rijcke vloot, van schat

40

En rijckdom zwanger, henereizen:⁴⁰

 

Hoewel 't alree de vrucht vermant,⁴¹

 

Verslonden had, ten roof geschonken

 

Aen zyn alvratigh ingewant,⁴³

 

Van moort en diefstal dol en droncken.

45

Dus quam de Hollantsche Amirael,

 

Die voor geen' zeehelt vlagh moet strijcken,

 

Een man, gelijck een punt van stael,

 

By geen Romainen te gelijcken,⁴⁸

 

Zyn' Maesstroom in, en wert begroet

50

Van 't Vaderlant, en Zeven Staten,⁵⁰

 

Die hem verschenen te gemoet,

 

Ten trots van all' die vroomheit haten.

 

Wie vreest nu schutgevaert, of scherp,⁵³

 

Of zeegevaerte, en watersmetten?⁵⁴

55

O HARPERTSZOON, ghy zyt ons harp!⁵⁵

 

O TROMP men zal uw deught trompetten,⁵⁶

 

Waer 's hemels gunst ons Zeevaert bouwt.⁵⁷

 

U komt een Scheepskroon toe van gout.⁵⁸

 

 

J.v. VONDEL.

t'Amsterdam, Voor Abraham de Wees, Boekverkooper op den Middeldam, in 't jaar 1653.

26 donderklooten: kanonskogels.

27 baldert (Ned. Wdb. II, 913): dondert.

31 Perseus: de zoon van Danaë, die, met vleugels aan de voeten, Andromeda, geketend aan de rots, kwam verlossen van het monster dat haar wilde verslinden.

32 Dat (Datief, in onverbogen vorm).

33 hiel hy 't staen: hield hij het in bedwang.

36 golf en zanden: baai en kusten.

40 zwanger van: volgeladen met.

41 vrucht: de vrucht waarvan onze vloot zwanger was: de wijn, meende het reeds bemachtigd (vermant) te hebben.

43 alvratigh: alles verterend.

48 Boven alle Romeinse krijgshelden uitblinkend.

50 Van: door; Staten: Provinciën.

53 schutgevaert: kanonnen.

54 zeegevaerte: oorlogschepen; watersmetten: vijanden die de zee onveilig maken.

55 ons harp: onze harp, waarop wij het overwinningslied spelen.

56 deught: dapperheid (vgl. Lat. virtus).

57 bouwt: opbouwt, zich doet ontwikkelen.

58 een Scheepskroon: een krans wegens heldendaden ter zee, de corona navalis, door de Romeinen aan de overwinnaars ter zee vereerd (vgl. de titel van het volgende gedicht).