De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660 (1935)

De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

(1935)–Joost van den Vondel– rechtenstatus

Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende


De LXVII. Harpzang.Ga naar voetnoot* Exurgat Deus, et dessipentur. Rijs op, en koom te voorschijn: Rijs op, o stercke Godt, Op dat uw klaerheit doorschijn', En jaege al 's vyants rot 5[regelnummer] En heir voorheene, dat het zwichtGa naar voetnootvs. 5 Met zwaert, en boogh, Voor 't grimmigh oogh, Den strael van uw gezicht. De booswicht moet verdwijnen, 10[regelnummer] Gelijck een roock in 't velt, Als 't weecke Was voor 't schijnenGa naar voetnoot11 Van vier en vlamme smelt: Zoo moet de lantvloeck, die u haet,Ga naar voetnoot13 En afgekeertGa naar voetnoot14 15[regelnummer] Uw wet onteert, Vergaen met al zijn' staet.Ga naar voetnoot16 Laet vroomen, die u eeren, Nu juichen voor uw' troon, En vrolijck bancketteeren, 20[regelnummer] Elckandre op feesten noôn Met blyschap, om dat God regeert, En, in zijn hof Onthaelt met lof, Alle eeuwen triomfeert.Ga naar voetnoot22-24
[pagina 388]
25[regelnummer] Heft aen, om Godt t'ontfangen, Een goddelijck muzijck. Onthaelt met zegezangen Den Koning in zijn Rijck. Bereit den toegangk tot zijne eer. 30[regelnummer] Hy rijdt op raênGa naar voetnoot30 Ten Westen aen. Zijn naem is Godt de Heer. Nu juicht hem toe te gader. 't Geweldenaers gespan 35[regelnummer] Verschrickt voor Godt, den Vader En momber vooght en manGa naar voetnoot36 Van onderdruckte wees en weeuw, Die ieder recht,Ga naar voetnoot38 Haer pleit beslecht, 40[regelnummer] En hanthaeft eeuw op eeuw.Ga naar voetnoot36-40 Hy wort in 't hart geslooten, Als in zijn heilighdom.Ga naar voetnoot41-42 Hy roept zijn huisgenooten, Verbintze van alom 45[regelnummer] Tot een gezin door eenen bant,Ga naar voetnoot45 Gerust en stil, Naer 's hemels wil, Gezegent door zijn hant. Hy, boven wien geen stercker 50[regelnummer] Zijn volck bevrijt, en berght, Ontsluit 's gevangens kercker, Verlost oock die hem terght, Verquickt het hart, dat dor en droogh In wildernis 55[regelnummer] Begraven is, Uit aller menschen oogh.Ga naar voetnoot52-56 Toen gy uw kudde leide, En voortrockt van de zeeGa naar voetnoot58 Door wilde woeste heide,
[pagina 389]
60[regelnummer] Heeft d'aerde op uwen treGa naar voetnoot60 Gedavert, en de lucht gedouwtGa naar voetnoot61 Van hemelsch man,Ga naar voetnoot62 Dat Godts gespanGa naar voetnoot63 En volck in 't leven houdt.Ga naar voetnoot60-64 65[regelnummer] De bergh, daer Moses klavertGa naar voetnoot65 De kruin op, om de wet t'Ontfangen, heeft gedavert,Ga naar voetnoot67 Gedreunt voor Godts trompet, Die uit den donder nederklonck, 70[regelnummer] Uit vier en licht Van Godts gezicht, Dat elck in d'oogen blonck.Ga naar voetnoot65-72 Uw erfdeel wort gezegent, Wanneer gy vroegh en spa 75[regelnummer] Uit zwerck en wolcken regent, De dorheit uit gena Bevochtight met een' verschen douw, En 't lant, als 't rijt,Ga naar voetnoot78 Verdrooght, en splijt, 80[regelnummer] Stoffeert met rijcken bouw:Ga naar voetnoot80 Dan gaet het vee te weide, En scheert het nieuwe gras: Dan schaftge op velt en heide Nootdruftigen gewas,Ga naar voetnoot81-84 85[regelnummer] En koren, rijck in overvloet, Hun toegestort Ten troost: dan wort Het hongrigh hart gevoedt. Godt zegent zijn Gezanten 90[regelnummer] Met wijsheit, raet, en kracht, Om zijnen naem te planten.Ga naar voetnoot91 De Koning, groot van maght,
[pagina 390]
By Godt bemint, zijn huis verrijckt, Als 't volck den roof 95[regelnummer] Van 't ongeloof Met vreught en blyschap strijckt.Ga naar voetnoot92-96 Ga naar voetnoot96 Indien men rust in 't midden Van 't out en nieuw verbont, En aenhoudt Godt te bidden, 100[regelnummer] Te dienen t'allen stont, Dan blinckt Godts volck, ten hemel vlugh,Ga naar voetnoot101 Als zilver straelt, En gout, gemaelt Om 's duiven hals en rugh.Ga naar voetnoot97-104 105[regelnummer] Als d'Almaght uit den hoogen De Koningshoofden stelt, En zalft door 't hoogh vermogen Een ieder in zijn velt, Op Selmon, daer hij heerscht, en zit 110[regelnummer] Op zijnen bergh, Zoo vet als mergh, Dan blinckt de Moor sneeuwit.Ga naar voetnoot105-112 Godts bergh, vol sneeuws, vloeit over,Ga naar voetnoot113 Is stremselrijck, en vet.Ga naar voetnoot114 115[regelnummer] O bergen, groen van lover En gras, waerom verzet Gy u hier tegen om den prijs?Ga naar voetnoot113-117 Ga naar voetnoot117 Godts bergh alleen, En anders geen, 120[regelnummer] Gelijckt het paradijs.Ga naar voetnoot118-120
[pagina 391]
Hier heeft hy lust te waeren,Ga naar voetnoot121 Te woonen zonder endt. Toen Godt quam afgevaeren In zijne wagentent, 125[regelnummer] Met tienmael duizent tot geley, Naer Sina, Godts Gewijde rots, Ging 't Engelschdom ten rey:Ga naar voetnoot122-128 Maer Godts Gezalfde en braveGa naar voetnoot129 130[regelnummer] Koomt heerelijcker voort,Ga naar voetnoot130 Verrezen uit den grave, Verweldight 's afgronts poort, Vaert zegenrijck, met zijnen roof En 's kerckers slot,Ga naar voetnoot133-134 135[regelnummer] Om hoogh naer Godt, Die hem onthaelt ten hoof.Ga naar voetnoot129-136 Ga naar voetnoot136 Hy schenckt hem rijcke schatten, Ten dienst voor ieder een, Voor hun oock, die niet vatten 140[regelnummer] Dat Godt in 't vleesch verscheen.Ga naar voetnoot137-140 Gelooft zy Godt, die dagh op daghGa naar voetnoot141 Ons baent het padt Naer 's hemels stadt, Daer ieders hoop op zagh. 145[regelnummer] Dees Godt is ons behouder, En heilant in den noot. Hy voert op zijne schouder De poorten van de Doot, En slot en grendel hemelwaert,
[pagina 392]
150[regelnummer] Ontruckt ons al Dit jammer dal. Geen dootsklaeu hem vervaert.Ga naar voetnoot147-152 Hy kneust de beckeneelen Der vyanden, en slaet 155[regelnummer] Die tegens zijn beveelenGa naar voetnoot155 Veraerden in het quaet De kruinen in, en neemt hem wisGa naar voetnoot157 Die boos en stout Den onwegh houdtGa naar voetnoot159 160[regelnummer] In dicke duisternis. Hy zeght: ick heb beslooten In 's hemels raet alree Van Basan hen te stooten,Ga naar voetnoot163 Te plompen in de zee, 165[regelnummer] Op dat mijn volck zijn' voeten vleck',Ga naar voetnoot165 En verwe in bloet, De hont verwoet Het bloet des vyants leck'. Men zagh, o Godt, u haelen 170[regelnummer] Als Koning in het koor, Daer heiligheên uit straelen. De Vorsten traden voor Uw' wagen in den maeghderey,Ga naar voetnoot173 Op snaer, en trom, 175[regelnummer] Bazuin, en bom,Ga naar voetnoot175 Kornet, en kerckschalmey. Looft Godt, daer gy te gader Vergadert: zingt hem lof,Ga naar voetnoot177-178 Die vloeit, gelijck eene ader, 180[regelnummer] Uit Jakob, rijck van stof. Daer treet de jonge Benjamin,
[pagina 393]
Zoo groot van geest,Ga naar voetnoot181-182 En eert Godts feest, Vol viers, verruckt van zin. 185[regelnummer] Daer ziet men Juda praelen Met scepter, kroone, en pracht, En Nepthali zijn paelen Verlaeten, en 't geslacht Van Zabulon vol yver treên, 190[regelnummer] Niet flaeu noch koel In dit gewoel Het hooge feest bekleên.Ga naar voetnoot181-192 Beveel dit in den hoogen Uw maght, o Godtheit: sterck 195[regelnummer] In ons door uw vermogen Uw aengevangen werck. Gekroonden met gemeene stemGa naar voetnoot197 Vereeren u Hun gaven nu 200[regelnummer] In 't nieuw Jerusalem. Bestraf de woesten. stierenGa naar voetnoot201 Zijn nu te hoop vergaêrt, Daer 't volck, misbruickt als dieren, Van Godt en reên veraert,Ga naar voetnoot203-04 205[regelnummer] Om uit te sluiten ongetoeftGa naar voetnoot205 Wat u belijt En in dien strijt, Als zilver, wort beproeft. Verstroy de krijghsgezinden. 210[regelnummer] Gezanten koomen uit Egypte uw' tempel vinden. De Mooren, zwart van huidt, Verzoenen zich met 's hemels troon, Nu 't nieuwe licht 215[regelnummer] Hun blint gezicht Verlicht, zoo klaer, en schoon.Ga naar voetnoot212-16
[pagina 394]
Zing Godt, o maght der aerde: Zing Godt: zing onzen Godt, Die d'eerste, naer zijn waerde,Ga naar voetnoot219 220[regelnummer] Zich zet in 't hemelsch slot, En oostwaert stijght van boogh in boogh, En dringt al door, Van koor in koor, Uit aller Englen oogh. 225[regelnummer] Merckt op, hoort toe, en luistert: Hy dondert fel en schel: Eert Godt, die, noit verduistert, Zijn' glans in Israël Liet schijnen. ziet hem uit de wolck, 230[regelnummer] Zoo maghtigh groot En heerlijck, blootGa naar voetnoot231 Verschijnen voor zijn volck. De Godt der vaedren, veiligh Op 's hemels troon, verklaert 235[regelnummer] Zijn maght in elcken Heiligh Te wonderlijck. hy baertGa naar voetnoot236 Gewelt en maght, als opperhooft, In zijne schaer Te wonderbaer.Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Hy wort in top gelooft.Ga naar voetnoot240	voetnoot* Ps. 67. voetnootvs. 5 voorheene: voor u uit. voetnoot11 Was: met hoofdletter ter onderscheiding. voetnoot13 lantvloeck: de booze, die het land ten vloek is. voetnoot14 afgekeert: van God afgekeerd. voetnoot16 staet: welstand. voetnoot22-24 toevoegsel. voetnoot30 Hy rijdt op raên: V: ascendit, vs. 5; B: significat curru vehi. voetnoot36 momber: momboor, voogd. voetnoot38 recht: oordeelt. voetnoot36-40 V: patris orphanorum et judicis viduarum, vs. 6. voetnoot41-42 V: Deus in loco sancto suo, vs. 6; B: id est in mentibus. voetnoot45 een-eenen: klemtoon. voetnoot52-56 V: Similiter eos qui exasperant, qui habitant in sepulchris, vs. 7. voetnoot58 voortrockt: vooraf gingt. voetnoot60 tre: trede. voetnoot61 gedouwt: gedauwd. voetnoot62 man: manna. voetnoot63 Godts gespan: de aan God verbondenen. voetnoot60-64 terra mota est, etenim caeli distillaverunt, vs. 9. voetnoot65 klavert: klimt. voetnoot67 douw: dauw. voetnoot65-72 V: a facie Dei Sinai, a facie Dei Israël, vs. 9. voetnoot78 rijt: scheurt. voetnoot80 stoffeert: bekleedt. voetnoot81-84 V: Animalia tua habitabunt in ea, parasti in dulcedine tua pauperi, Deus, vs. 11. voetnoot91 planten: vestigen. voetnoot92-96 V: Rex virtutum dilecti dilecti, et speciei domus dividere spolia, vs. 13; voor 't begrip van deze duistere woorden heeft Vondel zich niet bij B's vage omschrijving aangesloten, maar er zelfstandig iets van gemaakt. voetnoot96 strijckt: opstrijkt, binnenhaalt. voetnoot101 vlugh: zich verheffend, Kilians Etymol. verklaart vlugghe met volatui maturus, pennipotens. voetnoot97-104 V: Si dormiatis inter medios cleros, pennae columbae deargentatae et posteriora dorsi ejus in pallore auri, vs. 14; B verklaart uit de Kerkvaders dit duistere vers van de predikers, die zich aansluiten bij de waarheid van het Oude en Nieuwe Testament, waardoor de Kerk (Godts volck) schittert als duivenveeren. voetnoot105-112 V: Dum discernit caelestis reges per eam, nive dealbabuntur in Selmon, vs. 15. In de eerste helft van zijn stroof volgt Vondel B, die verklaart: Rex caelestis et omnipotens dividit ac segregat unicuique provinciae suum (Een ieder in zijn velt); maar vervolgens gaat Vondel zijn eigen weg, door Selmon buiten de vergelijking te plaatsen en den vetten berg van 't volgend Psvs. reeds hier te vermelden. Zijn laatste regel Dan blinckt de Moor sneeuwit gaat waarsch. weer terug op B: nigrore peccatorum in candorem iustitiae commutato. voetnoot113 vol sneeuws: in het voorgaand vs. spreekt de V. van sneeuw. voetnoot114 stremselrijck: rijk aan gestremde melk; coagulatus is geronnen. voetnoot113-117 V: Mons Dei, mons pinguis; mons coagulatus, mons pinguis: ut quid suspicamini montes coagulatos? vs. 16-17. voetnoot117 om den prijs: om zelf den prijs te behalen. voetnoot118-120 toevoegsel. voetnoot121 waeren: rondwaren, verblijven. voetnoot122-128 V: Currus Dei decem millibus multiplex, millia laetantium: Dominus in eis in Sina in sancto, vs. 18, maar Vondel heeft eerder naar B vertaald: id est currus, quo vehebatur Deus, cum descenderet in montem Sina, erant multa millia sanctorum Angelorum... laetantia et plaudentia. voetnoot129 Godts Gezalfde en brave: de Messias. voetnoot130 voort: te voorschijn. voetnoot133-134 zijnen roof En 's kerckers slot: met den roof of buit van hen, die in den hellekerker waren opgesloten, en zelfs met de slotpoort der hel, vgl. 148-149; B: Captivos diaboli fecisti captivos tuos. voetnoot129-136 V: Ascendisti in altum, cepesti captivitatem, vs. 19; naar 't voorbeeld van B maakt Vondel een tegenstelling tusschen Gods nederdaling met zooveel Engelen op den Sina en Christus' hemelvaart tusschen de verloste zielen. Dit is een van de weinige keeren, waarin Vondel duidelijk B's christologischen uitleg volgt. voetnoot136 ten hoof: in het Hemelsch hof. voetnoot137-140 V: accepisti dona in hominibus: Etenim non credentes inhabitare Dominum Deum, vs. 19, door B verklaard van de gaven van den H. Geest, waaraan ook de ongeloovigen (die niet vatten) door bekeering deelachtig worden. voetnoot141 V: Benedictus Dominus die quotide, vs. 20; B: benefaciet nobis omni die... donec ad aeternitatis diem pervenerimus. voetnoot147-152 V: Domini, Domini exitus mortis, vs. 22, de uitwerking is van Vondel, die zich Samson herinnert. voetnoot155 Die: hun die. voetnoot157 neemt: haalt. voetnoot159 onwegh: verkeerde weg, vgl. onmensch, ondier etc.. voetnoot163 V: ex Basan convertam, vs. 23; B: ex Basan regione uberrima. voetnoot165 vleck': bevlekke. voetnoot173 Uw' wagen: in de V. niet hier genoemd, wel in Psvs. 18, dat nawerkend bij Vondel het triomfdenkbeeld der Renaissance te voorschijn roept, dat in verband met Christus door Dante al zoo drastisch was gebruikt, Purg. XXIX, 107-vlg. voetnoot175 Kornet, en kerckschalmey: hoorn en kerkfluit, in Ad. in Ball.: kornet en hofschalmei, vs. 838. voetnoot177-178 te gader vergadert: V: in ecclesiis, vs. 27. voetnoot181-182 toevoegsel. voetnoot181-192 B leidt het Psvs. 28 in met de bemerking, dat de Profeet de toekomstige blijdschap van de leiders der Kerk voorziet: deze gedachte beheerscht Vondels zeer vrije vertaling. voetnoot197 gemeene: algemeene, eensgezinde. voetnoot201 Bestraf de woesten: V: increpa feras arundinis, vs. 31, volgens B: de wilde dieren in het bosch; Vondel laat arundinis onvertaald. voetnoot203-04 V: in vaccis populorum, vs. 31; B: id est, in medio populorum insipientium instar vitulorum. voetnoot205 ongetoeft: zonder toeven, haastig. voetnoot212-16 V: Aethopia praeveniet manus ejus Deo, vs. 32; Vondels interpretatie steunt in de verte op die van B. voetnoot219 V: qui ascendit super caelum caeli, ad orientem, vs. 34; d'eerste: als de eerste. voetnoot231 bloot: openbaar. voetnoot236 Te: zeer. voetnoot239 Te: zeer. voetnoot240 in top: op 't hoogst.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels

De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)

auteurs