De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 161]

Het vyfde bedryf. REY. DAVID. ACHIMAÄS. Rey: 1415[regelnummer] Een goede of quade maer staet nu in haer geboorte.Ga naar voetnoot1415 De zon helt naer de kim. de wacht ziet van de poorte Twee posten, elck om 't snelst', vast rennen herwaert aen.Ga naar voetnoot1417 David: Dit voorspoock tuight wat goedts: en dat wy boven staen:Ga naar voetnoot1418 Want was de veltheer met de gantsche maght geslagen, 1420[regelnummer] 't Verstroide heir zou sterck by troepen stewaert jaegen,Ga naar voetnoot1420 Om 't lijf te bergen. elck voor ander spoet zich ras,Ga naar voetnoot1421 Dan d'een dan d'ander voor; de leste Achimaäs, Den zoon van Sadock, heel gelijck aen zijn gebaeren.Ga naar voetnoot1423 Hoe of mijn Absolon in 't vechten is gevaeren? 1425[regelnummer] Kornels, en oversten, en hopmans hoorden al,Ga naar voetnoot1425 Een ieder hooft voor hooft, hoe streng ick hen beval Het leven van mijn' zoon, verschoonbaer om zijn jaeren, En jammerlijck misleit, waer 't mogelijck, te spaeren: Maer 't loopt gevaer dat een onkundige onbedocht,Ga naar voetnoot1429 1430[regelnummer] Of een welweetende hem heeft om hals gebroght, Van onverzoenbre wraeck bereden, en bezeten.Ga naar voetnoot1431 Daer wort, als uit den aêm, van verre ons toegekreten.Ga naar voetnoot1432 Rey: Hier komt Achimaäs, noch blijde, en wel gemoedt. Achimaäs: Geluck, heer koning. David: is uw tijding quaet of goet? Achimaäs: 1435[regelnummer] Gewaerdighme dat ick u op mijn knien magh eeren.Ga naar voetnoot1435 Gelooft zy d'opperste: 't gaet wel: wy triomfeeren. Gelooft zy d'opperste: de vyant is beknelt, Die Godts gezalfde durf bespringen met gewelt.Ga naar voetnoot1438 De vyant is verstroit, verslagen. zing nu zangen.
[pagina 162]
David: 1440[regelnummer] Hoe ging het Absolon, mijn zoon? is hy gevangen, Gegrepen by den hals, noch levende, en gezont? Hoe ging 't hem? is hy doot, of levende, of gewont? Helpme uit den droom. nu spreeck. Achimaäs: vergunme tijt te spreken. Heer koning, ick ben af, het hart bykans bezweken.Ga naar voetnoot1444 1445[regelnummer] Ick liep het al voorby, begruist van zweet en stof,Ga naar voetnoot1445 Om d'eerste tijding u te brengen hier in 't hof. De veltheer Joab heeft my daetlijck afgevaerdight. Ick zal 't verhaelen, zoo de koning zich gewaerdight Te hooren uit mijn' mont al wat men hoorde, en zagh: 1450[regelnummer] En met een woort gezeght: heer Joab won den slagh: Maer 't koste zweet en bloet, zoo heeft zich 't heir gequeten. David: Hoe ging 't met Absolon? melt dat: dat most ick weeten. De zege dient ons slechts tot droefheit en verdriet, Zoo 't Absolon besterft. leeft Absolon, of niet?Ga naar voetnoot1454 Achimaäs: 1455[regelnummer] Genadighste, gy zult vernemen uit ons woorden De waerheit van al 't geen wy zagen, 't geen wy hoorden. Vergeef het toch wat aen ons kennis noch ontbreeckt, Tot dat uw majesteit den naesten bode spreeckt. Eer ick mijn' last voltreck' genaeckt hy deze stede,Ga naar voetnoot1459 1460[regelnummer] En brengt u al 't verslagh van 's vyants neêrlaegh mede. David: Ontvou ons dan recht uit al wat gy hoorde en zaeght. De hemel geve dat de tijding ons behaeght. Leeft Absolon of niet? laet hooren een van beide. Staffiers, gaet heene: haelt de koningin. zy schreide,Ga naar voetnoot1464 1465[regelnummer] Toen ick naer buiten tradt. zy twijfelt, en verlangt, Dewijl dit oorloghspleit in punt van 't wijzen hanght,Ga naar voetnoot1466 Of 't vonnis reede al met den degen is gestreecken.Ga naar voetnoot1467 Daer komt de koningin: nu spreeck: ik hoor u spreecken. Achimaäs: Uw veltheer volghde 't heir der stammen in zijn schim,Ga naar voetnoot1469 1470[regelnummer] Tot datze westwaert by het bosch van Efraim
[pagina 163]
By een geraeckten. elck stont blanck in zijn slaghorden.Ga naar voetnoot1471 Men ruste daetlijck toe, om hantgemeen te worden;Ga naar voetnoot1472 Eene ongelijcke maght, maer een gelijcke moedt Van wederzijde in 't heir, te paerde, en oock te voet. 1475[regelnummer] Zy stonden van weêrzy gespitst in dry vierkanten,Ga naar voetnoot1475 De ruitervleugels op de zy, als eicken planten, En boomen in uw bosch, aen ryen net geschaert,Ga naar voetnoot1477 Geschoren als een lijn, voorzien van schilt en zwaert.Ga naar voetnoot1478 Zy blickren in de zon, een ieder in zijn wapen,Ga naar voetnoot1479 1480[regelnummer] Als waer het harrenas hun aen het lijf geschapen,Ga naar voetnoot1480 Het zwaert hun in de vuist gekloncken van de smits.Ga naar voetnoot1481 De heiren staen 'er blanck in hunnen vollen krits.Ga naar voetnoot1482 Abisaï bewaert den voortoght. Joab, onderGa naar voetnoot1483 Den middeltoght, munt uit, gelijck een oorloghswonder.Ga naar voetnoot1484 1485[regelnummer] Helt Ithai draeght zorgh den middeltoght op 't spoor Te volgen. Absolon stelt Amasa recht voor In 't spits. hy zelf bewaert in 't midden zijne schaeren.Ga naar voetnoot1487 Laet Joas, trots genoegh, den achtertoght bewaeren. De leeu van Juda brult in 't midden van weêrzy, 1490[regelnummer] En wet de klaeuwen, tot bederf van zijn party.Ga naar voetnoot1490 Zoo heerlijck staet een velt gekroont met korenaren En korenbloemen, eer de wint daer in komt vaeren. Elck munt om 't prachtighste met zijn lievreien uit.Ga naar voetnoot1493 Elck vlamt op overhant, en eer, en oorloghsbuit.Ga naar voetnoot1494 1495[regelnummer] Prins Absolon zoo schoon, gelijck hy is geschapen, Rijt door den heirtoght heen. de schiltknaep draeght zijn wapen.Ga naar voetnoot1496 Kornels en hopmans slaen in 't ende een' ring om hem. Hy spreecktze een hart in 't lijf. elck luistert naer zijn stem.Ga naar voetnoot1498 Gy bondtgenooten, van den hemel begenadight,Ga naar voetnoot1499 1500[regelnummer] Die, trots in 't harrenas, de wettigheit verdaedight Van Davids erfgenaem, geboren tot de kroon, Wat eer gebeurt u niet, tot een' verdienden loon,Ga naar voetnoot1502 Dat gy met uwen hals mijn recht quaemt onderstutten En tegens al 't gewelt der nijdigen beschutten.Ga naar voetnoot1504
[pagina 164]
1505[regelnummer] Nu wil het tijt zijn dat gy Joabs hooghmoedt slaet,Ga naar voetnoot1505 Die op een hantvol volx zich reuckeloos verlaet, U trotst, u in den mont, en in zijn doot komt loopen.Ga naar voetnoot1507 Hier valt geen tegenstant. men hoeft hem slechts te stroopen, In twalef stucken door te houwen met een drift,Ga naar voetnoot1509 1510[regelnummer] En elcken stam een stuck te schencken tot een gift. Dat eenigh hooft alleen getroffen en geslagen,Ga naar voetnoot1511 Zal schrick al 't overschot voor wint door 't stof verjaegen,Ga naar voetnoot1512 Om zijnen heer de maer te brengen van den strijt. Zoo schelt de suffer ons de schult der kroone quijt.Ga naar voetnoot1514 David: 1515[regelnummer] Hoe ging 't aen Joabs zijde? ick weet wel hy bekleede Mijn recht, en moedighde het volck met eene mede.Ga naar voetnoot1515-16 Ga naar voetnoot1516 Achimaäs: O Davids helden, die getrou, voor 't wettigh recht Der kroone, tegens zoo vervloeckt een' vyant vecht Van Godt en menschen, en die met zijn vloeckgenooten 1520[regelnummer] Den vader, die hem mint, ten troon heeft uitgestooten, Betoont uw trou nu aen den standert, dien gy zwoert.Ga naar voetnoot1521 Verschoont de rijxpest niet. het oorlogh, dat gy voert,Ga naar voetnoot1522 Is goddelijck. Godts wet verstoot hem in haer toren,Ga naar voetnoot1523 Die Godt noch ouders eert, uit wien hy is geboren. 1525[regelnummer] Grijpt moedt: Godt zal uw recht hanthaven, en zijn wet. David: Hoe klopt mijn hart uit schrick. de wraeck van Joab let Alree niet op den last, in 't scheiden hem gegeven.Ga naar voetnoot1527 Die strengheit loopt te hoogh. zoo spaert men niemants leven.Ga naar voetnoot1528 Achimaäs: Op deze rede klonck het heesch bazuingeschalGa naar voetnoot1529 1530[regelnummer] Uit bey de heiren op. een ongelijck getal Vloogh op elckandere aen. dat brullen, brieschen, schreeuwen Van bitter tegens een gekante standertleeuwenGa naar voetnoot1532 Verdoofde elx ooren in het velt, zoo dra men trof:
[pagina 165]
Alle oogen werden blint van 't omgewroete stof. 1535[regelnummer] Toen openbaerden zich alle ingekropte wrocken. Men zagh uw heir in last, en drymael schricklijck schocken,Ga naar voetnoot1536 Gereet te spatten, als helt Joab, vol ontzagh,Ga naar voetnoot1537 Zich met den blooten arm, in 't barnen van den slagh,Ga naar voetnoot1538 Quam waegen op het spits. hy zwaeide zijnen degenGa naar voetnoot1539 1540[regelnummer] Den hemel toe, verdaeghde uw kroonrecht, en Godts zegen,Ga naar voetnoot1540 Een' wederspannigh en verbastert heir ontzeght: O Godt, bescherm uw zaeck, en hanthaef's konings recht. Het weêrlichte op dien roep, als wou het Godt verdrieten.Ga naar voetnoot1543 De dooden groeiden aen op houwen, steecken, schieten.Ga naar voetnoot1544 1545[regelnummer] De zeissenwagen van den vyant, die noch paert,Ga naar voetnoot1545 Noch mensch, noch geen slagorde in zijnen tooren spaert, Geraeckt aen 't hollen, went zich naer zijne eigen helden. De vrienden moeten 't eer dan vyanden ontgelden. Dat moedight d'onzen. men bejegende Absolon,Ga naar voetnoot1549 1550[regelnummer] Die schrap stont, als een leeu in 't vechtperck. qualijck kon Het oogh om 't stuiven vrient van vyant onderscheiden.Ga naar voetnoot1551 Ten leste spatte 't heir der stammen op de heidenGa naar voetnoot1552 Naer 't Efraimsche bosch. zoo quam ick herwaert aen, Door last van Joab, reede om in den staert te slaen.Ga naar voetnoot1554 1555[regelnummer] Maer hier komt Chusi, die den uitslagh zal verhaelen. CHUSI. DAVID. BERSEBA. Chusi: Zoo moet de kroon van zege op 't hooft van David straelen.Ga naar voetnoot1556 De hemel hanthaeft u. die zich des onrechts belghtGa naar voetnoot1557 Heeft twintigh duizenden, al vyanden, verdelght.Ga naar voetnoot1558 David: Hoe gaet het Absolon? Chusi: zoo ga het allen staeten, 1560[regelnummer] En vyanden der kroone, en al die David haeten. David: Och Absolon, mijn zoon, hoe vreesde ick voor dien toght! Och Absolon, och of ick voor u sterven moght!
[pagina 166]
Och Absolon, mijn zoon, de waerdtste van mijne erven, Gaf Godt, och Absolon, dat ick voor u moght sterven! 1565[regelnummer] Natuur, hoe pijntge ons hart! gewelt, gewelt, gewelt.Ga naar voetnoot1565 'k Beklaegh u voor Godts troon. och Absolon, dit geltGa naar voetnoot1566 Uw' vader 't leven. och, ter goeder tijt geboren, Ter quader tijt in 't velt verslagen, al verloren!Ga naar voetnoot1567-68 O koningsbloem, te vroegh van uwen steel gemaeit, 1570[regelnummer] Getroffen van een buy, die door mijn bloemhof waeit!Ga naar voetnoot1570 Och had ick schrap gestaen, toen 't heir u spits quam bieden,Ga naar voetnoot1571 Mijn bloote borst geboôn de wraeckzucht, heet aen 't zieden.Ga naar voetnoot1572 Ick duwde, ô zoon, den dolck u in die schoone borst. Uw vader draeght de schult. mijn handen zien bemorstGa naar voetnoot1574 1575[regelnummer] Van 't kinderlijcke bloet, dat koningsbloet, mijn leven. De geest van Absolon komt dootsch my tegenstreven.Ga naar voetnoot1576 Waer berge ick mijnen rou?Ga naar voetnoot1577 Berseba: geley hem naer de zael Ter poorte in, dat hy ruste, en zijnen adem hael.Ga naar voetnoot1578 Dees rou geeft ergernis, en zal het volck bezwaeren. 1580[regelnummer] Nu Chusi, spreeck recht uit. hoe is het voort gevaeren?Ga naar voetnoot1580 Chusi: Toen Absolon, bykans verlaeten van zijn volck, Niet langer staen kon voor helt Joabs blooten dolck,Ga naar voetnoot1582 En vreesde 't uiterste van doots gevaer te tergen,Ga naar voetnoot1583 Begaf hy zich blootshoofts ter vlught om 't lijf te bergen. 1585[regelnummer] De snelheit van den muil quam hem te baet, die losGa naar voetnoot1585 Ter zijde heenesloegh in schaduw van het bosch,Ga naar voetnoot1586 Maer tot zijn ongeluck: want 's prinssen locken reicken En slingren krullende om een tackebosch van eicken,Ga naar voetnoot1588 Daer blijft hy hangen, en het muilpaert schiet alleen,Ga naar voetnoot1589 1590[regelnummer] Gelijck een blixem, door zijn meesters beenen heen, Die tusschen aerde en lucht noch zweeft. de muil blijft rennen. Een lansknecht zagh 't, en gaf het Joab flux te kennen, Die sprack: hadt gy hem toch gevelt met schicht of priem,Ga naar voetnoot1593
[pagina 167]
'k Had u een schat betaelt, of koningklijcken riem.Ga naar voetnoot1594 1595[regelnummer] De lansknecht sprack: al schonckt gy my noch hondertwerven Zoo veel, dat koningsbloet zou van mijn hant niet sterven:Ga naar voetnoot1596 Want ieder hoorde hoe de vader, u voor al,Ga naar voetnoot1597 Abisaï met een, en Ithaï bevalGa naar voetnoot1598 Dien lieven jongeling te spaeren by het leven.Ga naar voetnoot1599 1600[regelnummer] Had ick op mijn gevaer dat schendigh stuck bedreven,Ga naar voetnoot1600 De koning, wien geen zaeck, hoe kleen, verholen blijft, Waer tegens my door u in 't straffen zelf gestijft.Ga naar voetnoot1602 Ick zal, sprack Joab toen, naer u noch niemant wachten.Ga naar voetnoot1603 Hy vlieght ten bossche in, drijft den hangenden dry schachten,Ga naar voetnoot1604 1605[regelnummer] Dry scherpe spitsen in den boezem, stoot op stoot. Zijn tien schiltknaepen slaen den jongeling voort doot.Ga naar voetnoot1606 De veltheer Joab, om te stuiten het verbazenGa naar voetnoot1607 Der vlughtelingen, laet terstont den aftoght blazen, Op dat men 't volck verschoon', en d'onrust brenge in rust: 1610[regelnummer] Naerdien het vreeslijck vier des oproers leght geblustGa naar voetnoot1610 In 't bloet van Absolon, geworpen in den muile En opgespalckten balgh van eenen diepen kuile,Ga naar voetnoot1612 Met steenen opgehoopt, op dat hy hierme bromm',Ga naar voetnoot1613 In stede van zijn beelt en marmere kolom.Ga naar voetnoot1614 1615[regelnummer] Het volck alom verstroit, versteecken van die stutte,Ga naar voetnoot1615 Vlught haestigh, elck zijns weeghs, in schaduw van zijn hutte.Ga naar voetnoot1616 Daer komt heer Joab op den spaden avont aen, Bestuwt met oversten, en 's prinssen standertvaen,Ga naar voetnoot1618 Een' hoop gevangenen. gy hoort tot zegeteken 1620[regelnummer] De paerden brieschen, en de veltbazuinen steecken.Ga naar voetnoot1620 JOAB. BERSEBA. Joab: Geluck, ô koningin. de doot van Absolon Is 't leven van de kroone, en uwen Salomon. Godt spaere David lang. Godt spaere 's konings leven. Berseba: Hoe rekent men 't getal, in dezen slagh gebleven?
[pagina 168]
Joab: 1625[regelnummer] Wel twintighduizenden.Ga naar voetnoot1625 Berseba: och, had men 't volck gespaert! Joab: Het woudt verslont meer volx dan 't uitgetrocken zwaert.Ga naar voetnoot1626 Men keerde in 't vlughten zich aen poelen, noch moerassen,Ga naar voetnoot1627 Om 't lijf te bergen, daer de paerden, harrenassen, En menschen smoorden. wy, begaen met hun verlies, 1630[regelnummer] Geboden ernstigh dat men flux den aftoght blies.Ga naar voetnoot1630 Berseba: Hoe heeft men 's konings last in Absolon vergeeten!Ga naar voetnoot1631 Joab: Die waer geberght, had hy den helm niet afgesmeten,Ga naar voetnoot1632 Om 't lijf te bergen, en te vlughten, vry van last. Zoo slingerde zijn haer om eicke tacken vast. 1635[regelnummer] Een afgront most het bloet van dien verwaten slorpen.Ga naar voetnoot1635 Al 't heir heeft, hooft voor hooft, een' steen op 't lijk geworpen, Een grafspits opgerecht van steenen, zonder tal;Ga naar voetnoot1637 Waer by men eeuwigh hem hier na gedencken zal.Ga naar voetnoot1638 De wet vervloecktze, die aen 't hout ter straffe hangen:Ga naar voetnoot1639 1640[regelnummer] Zoo most hy aen een' boom verdiende straf ontfangen, Bezeeglen dezen vloeck. een ongehoorzaem aert,Ga naar voetnoot1641 Den vader trappende, was geen genade waert. De bloetschoffeerder van tien vaders bedtgenoten,Ga naar voetnoot1643 Van tien schiltknaepen wert doorsteecken, en doorstooten.Ga naar voetnoot1644 1645[regelnummer] De kroonzucht, wreetheit, en de geilheit troffen 't hartGa naar voetnoot1645 Elck met een schichtpunt, daer hy hing in 't bosch verwart.Ga naar voetnoot1646 Berseba: Wat raet? de vader is te troosten, noch te spreecken, Bedroeft het volck, en kan zijn droefheit niet versteecken,Ga naar voetnoot1648 Een ergernis van 't hof, en deze gansche stadt, 1650[regelnummer] Na 's rijx behoudenis, dus avrechts opgevat.Ga naar voetnoot1650
[pagina 169]
Joab: Mevrou, 't is noodigh dien verkeerden rou te toomen. Ick bidde u hael hem. laet hem flux te voorschijn koomen. 'k Zal 's koninghs rou den toom eerst vieren, en verdraeghGa naar voetnoot1653 Dat dees bedroefde man een poos zijn hart uitklaegh,Ga naar voetnoot1654 1655[regelnummer] Door schreien zich ontlaste, en eenen vloet van traenen, Dan kan men hem met vrucht aen zijnen plicht vermaenen.Ga naar voetnoot1656 DAVID. JOAB. BERSEBA. REY. David: Heer Joab, och gemoete ick u in dezen schijn,Ga naar voetnoot1657 Berooft van mijnen zoon? ô hartewee! ô pijn! Is dat uw' konings last en hoogh bevel uitvoeren? 1660[regelnummer] Zijn dit deze oversten, die mijnen standert zwoeren?Ga naar voetnoot1660 En gelt een konings woort, het koningklijck gezagh Zoo luttel by het heir? helaes, de zon, de dagh Gaet met mijn' Absolon en zijnen vader onder. Waer bergh, waer bergh ick my van rouwe? ô vader, zonder, 1665[regelnummer] O vader, zonder zoon, die glori van mijn rijck! Waer leghtge, ô Absolon? waer leght dat schoone lijck?Ga naar voetnoot1666 Waer anders dan in 't hart des vaders, na zijn sterven? Daer leght mijn Absolon, gy zult geene uitvaert derven, Mijn zoon, mijn liefste vrucht. uw vaders hart is 't graf, 1670[regelnummer] Daer gy begraven leght. helaes, ick had dees straf,Ga naar voetnoot1670 Dien doot by Godt verdient, een doot van duizent dooden. Breng wech dees leeusbanier, hem tegens mijn geboden Ontweldight. dit 's geen zege, ô neen, eene oorloghsplaegh,Ga naar voetnoot1673 Dit is geen rijxtriomf, maer eene nederlaegh. 1675[regelnummer] Daer leght mijn rijck, mijn staf, en kroon, en troon in d'assche.Ga naar voetnoot1675 Wech purperengewaet, en pracht, en prael. ick wassche Mijn aenzicht nacht en dagh in traenen, in geklagh. Wat brengtge my een' hoop gevangens uit den slagh!Ga naar voetnoot1678 Broght gy mijn' Absolon noch levendigh gevangen,Ga naar voetnoot1679 1680[regelnummer] Ick hadde u met triomfe en snaerespel ontfangen, Met blyschap ingehaelt. ô bloedige overhant!Ga naar voetnoot1681 Breng wech mijn harp. men hang' haer eeuwigh aen den want. Och, Absolon, mijn zoon, moet ick u eeuwigh derven? Och, Absolon, gaef Godt dat ick voor u moght sterven!
[pagina 170]
Joab: 1685[regelnummer] Is dit uw' Joab met triomfen ingehaelt, Nu zulck een zon van zege uw aengezicht bestraelt? Is dit uwe oversten en helden blijde ontmoeten? Zy smilten man voor man, vergeeten u te groeten,Ga naar voetnoot1688 Verstroien elck hun 's weeghs. zy hebben u geredt.Ga naar voetnoot1689 1690[regelnummer] Zy hebben heden u de kroon op 't hooft gezet, Hun leven opgezet om u in staet te houden:Ga naar voetnoot1691 En wort deze oorloghsdeught dus avrechts hun vergouden?Ga naar voetnoot1692 Die vaderslaghter, en verwaten, zoo veraert,Ga naar voetnoot1693 En snoot, had heden zelf uw leven niet gespaert,Ga naar voetnoot1694 1695[regelnummer] Noch uwen Salomon, noch geene koninginnen. Of meentge met dien rou het hart des volx te winnen?Ga naar voetnoot1696 En hebtge aen eenen stam, die u slechts overschoot Van twalef stammen, noch te veel in uwen noot?Ga naar voetnoot1697-98 Zoo vaer vry voort: vaer voort met jammeren en treuren, 1700[regelnummer] De haeren uit het hooft, het kleet van 't lijf te scheuren: Zoo blijck' het klaer dat gy een' booswicht hooger acht Dan 's volx behoudenis, en Abrahams geslacht;Ga naar voetnoot1702 Dat gy uw vrienden haet, hen hanthaeft, die u haeten: Maer 'k zweere u, vaertge voort, 'k zie morgen u verlaeten 1705[regelnummer] Van al uw' aenhang, niet een' halsvrient meer ten hoof,Ga naar voetnoot1705 Uw kroon, en scepter, en uw koningkrijck ten roofGa naar voetnoot1706 Voor alle uw vyanden; en hoor een' storm verheffen Veel schrickelijcker dan uw hooft oit quam te treffen, Van uwe jongkheit aen, tot heden dezen dagh.Ga naar voetnoot1709 1710[regelnummer] Waeck op dan: strijck, en bergh uw kroon, en rijxgezagh.Ga naar voetnoot1710 David: Och Joab, wanneer kon het vaders hart oit liegen?Ga naar voetnoot1711 Natuur ontlast zich, die kan veinzen, noch bedriegen.Ga naar voetnoot1712 Dit 's aengeboren. dit 's eene ingeschapenheit.Ga naar voetnoot1713 Natuur, Godts dochter, heeft dien bloetbant vast geleit.Ga naar voetnoot1714 Berseba: 1715[regelnummer] Aertsvader Abraham had wel natuur verwonnen.Ga naar voetnoot1715
[pagina 171]
David: Wat vaders vint men, die dat voetspoor houden konnen?Ga naar voetnoot1716 Joab: Schep moedt, heer koning. toon u vrolijck, als 't behoort Aen 't gansche heir, en zet u morgen in de poort. Verwelkoom en onthael de hoofden en de helden,Ga naar voetnoot1719 1720[regelnummer] Die lijf en leven voor uw kroon te pande stelden.Ga naar voetnoot1720 Ick won alree het hart van al wat zich verbondt, En tegens u van daegh noch blanck in 't harnas stont.Ga naar voetnoot1722 Zy traden in uw' eedt, gereet hun schult te boeten,Ga naar voetnoot1723 En leiden hun geweer gewilligh voor mijn voeten.Ga naar voetnoot1724 1725[regelnummer] 'K heb dit d'aertspriesters voort. verkuntschapt door een' post.Ga naar voetnoot1725 Men roept al: Davids arm heeft ons met Godt verlost Van Heiden, Idumeen, en 't juck der Filisteenen, Vloot zelf voor Absolon, door bosch en heiden heenen, Te blint by ons gezalft en op den troon gezet:Ga naar voetnoot1729 1730[regelnummer] 't Is billijck dat men dien hanthaver van Godts wet Herstelle in 't out gezagh, hem en zijn' zaet beschooren.Ga naar voetnoot1726-31 Ga naar voetnoot1731 Schep moedt: gy ziet den dagh van uw triomf herboren, Van alle stammen en geheel Jerusalem U voeren op den troon met een gemeine stem.Ga naar voetnoot1734 Berseba: 1735[regelnummer] Nu ga te ruste: want de tijt u noot te slaepen.Ga naar voetnoot1735 De nacht verquick den geest, en is tot rust geschapen.Ga naar voetnoot1736 Joab: Ick ga terwijl het volck vernoegen hier omtrent,Ga naar voetnoot1737 Verzekren van den prijs, die gy hun waerdigh kent.Ga naar voetnoot1738 David: Hy ga vry heene. ick zweere en zal het niet vergeeten 1740[regelnummer] Met zijn verdiende maet hem weder in te meeten.Ga naar voetnoot1740 Hy heeft mijn' Absolon met opzet niet gespaert, En toonde aen Abner zelf in vre zijn' snooden aert.Ga naar voetnoot1742 'K wil Amase in zijn plaets eer lang ten veltheer zetten. Mijn nazaet magh na my op zijn verdiensten letten.
[pagina 172]
Rey: 1745[regelnummer] Men offre Gode, nu de vader, van den zoonGa naar voetnoot1745 Verdreven, wederom, herstelt op zijnen troon, Zal heerschen, aengebeên van volck en onderdaenen.Ga naar voetnoot1747 De vreught wort best gesmaeckt na ballingschap en tranen. UIT.	voetnoot1415 Zeer spoedig zal ons òf goede òf kwade tijding bereiken. voetnoot1417 posten: boden; vast: reeds. voetnoot1418 voorspoock: voorteken; tuight: wijst op; boven staen: de overwinning behaald hebben. voetnoot1420 sterck: in groten getale. voetnoot1421 elck voor ander: nl. de beide boden, wedijverend in snelheid. voetnoot1423 heel gelijck aen zijn gebaeren: in zijn voorkomen sprekend op zijn vader gelijkend. voetnoot1425 al: allen. voetnoot1429 't loopt gevaer: er dreigt gevaar; een onkundige: iemand die van mijn bevel niet af wist (in tegenstelling met een welweetende, vs. 1430); onbedocht: onnadenkend. voetnoot1431 bereden van: bezield door (bereden en bezeten oorspr.: door boze geesten gedreven). voetnoot1432 uit den aêm: buiten adem; toegekreten: toegeroepen (door de bode). voetnoot1435 Gewaerdighme: sta mij toe; knien: eensilbig te lezen. voetnoot1438 durf: durft. voetnoot1444 af: uitgeput. voetnoot1445 het al: alles; begruist van: bezoedeld door. voetnoot1454 't besterft: het met de dood heeft bekocht. voetnoot1459 last: opdracht; voltreck': volbracht zal hebben. voetnoot1464 Staffiers: lijfwacht (vgl. vs. 895). voetnoot1466 in 't punt van 't wijzen hanght: op het punt is door een uitspraak beslist te worden. voetnoot1467 gestreecken: geveld. voetnoot1469 schim: schaduw; in zijn schim: op de voet. voetnoot1471 blanck: epitheton van het harnas; daarna ook van degene die het harnas draagt (Ned. Wdb. II, 2781; (ook in vs. 1482, 1722). voetnoot1472 ruste toe: rustte zich toe tot een handgemene strijd. voetnoot1475 gespitst: zich schrap gezet hebbende (Ned. Wdb. XIV, 2871). voetnoot1477 net geschaert: ordelik gerangschikt. voetnoot1478 Geschoren als een lijn: in strakke lijn (geschoren: gespannen). voetnoot1479 wapen: wapenrusting. voetnoot1480 geschapen: gevormd. voetnoot1481 gekloncken: gehecht; van de smits: door de smederij. voetnoot1482 krits: omvang. voetnoot1483 bewaert den voortoght: heeft het bevel over de voorhoede. (vgl. vs. 961). voetnoot1484 middeltoght: centrum van het leger. voetnoot1487 bewaert: zie vs. 1483. voetnoot1490 bederf: verderf; party: tegenpartij, vijand (vgl. vs. 1368). voetnoot1493 lievreien: uniformen. voetnoot1494 vlamt op overhant: verlangt vurig naar de overwinning (ook 1366 en 1681). voetnoot1496 heirtoght: troepen. voetnoot1498 een hart: moed. voetnoot1499 van: door. voetnoot1502 gebeurt: valt te beurt. voetnoot1504 nijdigen: afgunstigen. voetnoot1505 wil: zal. voetnoot1507 in den mont: tegemoet. voetnoot1509 Vondel denkt hier aan een verhaal uit Richteren (hoofdstuk 19 en 20), zie David in Ballingschap, vs. 987; door te houwen: stuk te hakken; met een drift: ijverig, haastig, spoedig(?) De uitdrukking ontbreekt in het Ned. Wdb., waar wel op één plaats de betekenis haast ondersteld wordt (III, 3331). voetnoot1511 Absolute constructie: wanneer de hoofdaanvoerder gedood is. voetnoot1512 voor wint: (als) door de wind gedreven. voetnoot1514 de suffer: zijn vader David; de schult der kroone: onze schuld van de kroonroof. voetnoot1515-16 hy bekleede mijn recht: hij kwam op voor, verdedigde mijn recht (met dit object niet vermeld in Ned. Wdb. II, 1597). voetnoot1516 met eene mede: tegelijk (pleonasties uitgedrukt). voetnoot1521 zwoert: trouw zwoert. voetnoot1522 rijxpest: Absolon, als ramp voor het rijk. voetnoot1523 Godts wet: de bijbel, op grond van de tien geboden. voetnoot1527 Alree niet: reeds niet meer. voetnoot1528 loopt te hoogh: gaat te ver. voetnoot1529 heesch: eigenaardig epitheton voor het bazuingeluid (Ned. Wdb. VI, 394). voetnoot1532 bitter: verbitterd; tegens een: tegen elkaar. voetnoot1536 schocken: na de botsing terugdeinzen. voetnoot1537 spatten: uiteen geslagen te worden; vol ontzagh: ontzagwekkend. voetnoot1538 in 't barnen (branden): in het heetst, vgl. vs. 437. voetnoot1539 op het spits: in de voorste gelederen. voetnoot1540 verdaeghde: riep in, beriep zich op. voetnoot1543 als wou het Godt verdrieten: alsof God zijn misnoegen te kennen wilde geven. voetnoot1544 groeiden aen: namen toe in aantal; op: ten gevolge van. voetnoot1545 zeissenwagen: vgl. vs. 581. voetnoot1549 moedight: geeft moed; bejegende: ging tegemoet, viel aan. voetnoot1551 om 't stuiven: wegens de stof. voetnoot1552 spatte: vluchtte in verschillende richtingen. voetnoot1554 reede om in den staert te slaen: gereed om de vluchtende achterhoede aan te vallen. voetnoot1556 moet: moge. voetnoot1557 die zich des onrechts belght: Hij die vertoornd is over het onrecht, nl. God. voetnoot1558 al: allen. voetnoot1565 Natuur: d.w.z. de door de natuur ingegeven ouderlike liefde; pijnt: pijnigt; gewelt (uitroep): hoe wordt ons hart geweld aangedaan. voetnoot1566 'k Beklaegh u: ik klaag u, nl. dat gewelt, aan (Ned. Wdb. II, 1590); dit gelt: dit kost. voetnoot1567-68 ter goeder tijt: op een gelukkig ogenblik, d.i. mij tot zegen; omgekeerd: ter quader tijt; al: geheel. voetnoot1570 van: door (ook in 1575). voetnoot1571 spits quam bieden: kwam aanvallen. voetnoot1572 geboôn de wraeckzucht: blootgesteld aan de wraakzucht. voetnoot1574 bemorst: bezoedeld. voetnoot1576 tegenstreven: tegemoet. voetnoot1577 Waer berge ick mijnen rou: waar moet ik in mijn verdriet, redding zoeken? voetnoot1578 dat hy zijnen adem hael: dat hij tot zich zelf moge komen. voetnoot1580 voort gevaeren: werder gegaan. voetnoot1582 staen: standhouden; blooten dolck: figuurlik, want hij zwaaide een degen (vs. 1539). voetnoot1583 doots gevaer: gevaar voor zijn leven; te tergen: te moeten trotseren. voetnoot1585 los: zonder om de teugel te geven. voetnoot1586 heenesloegh: snel heen vluchtte. voetnoot1588 tackebosch: verwarde massa takken. voetnoot1589 muilpaert: muil (1585). voetnoot1593 schicht: lans; priem: dolk. voetnoot1594 riem: gordel, met goud gevuld. voetnoot1596 dat koningsbloet: de prins; van: door. voetnoot1597 voor al: vóór allen. voetnoot1598 met een: tegelijk. voetnoot1599 by: in. voetnoot1600 op mijn gevaer: op eigen verantwoording (oorspr. als handelsterm: risico; Ned. Wdb. IV, 1887); schendigh stuck: schandelik misdrijf. voetnoot1602 Zou door u (nl. door uw belofte) gesteund zijn om mij te straffen. voetnoot1603 naer u: op u. voetnoot1604 drijft: stoot, boort. voetnoot1606 voort: verder. voetnoot1607 het verbazen: de ontsteltenis, de doodschrik die hen op de vlucht dreef. voetnoot1610 Naerdien: aangezien; leght: ligt, is. voetnoot1612 balgh: buik. voetnoot1613 Met steenen opgehoopt: afgedekt door een hoop stenen (vgl. vs. 1637); bromm': pronke. voetnoot1614 beelt en marmere kolom: borstbeeld op een marmeren zuil; zie vs. 117. voetnoot1615 versteecken van die stutte: beroofd van die steun. voetnoot1616 in schaduw van zijn hutte: naar zijn veilige dorpshuizen. voetnoot1618 bestuwt met: omringd door. voetnoot1620 steecken: blazen op (eig. omhoog heffen). voetnoot1625 twintighduizenden: twintig duizendtallen. voetnoot1626 verslont: deed omkomen. voetnoot1627 keerde zich aen: sloeg acht op. voetnoot1630 ernstigh: met aandrang. voetnoot1631 in: aangaande. voetnoot1632 waer geberght: zou zijn leven gered hebben; afgesmeten: weggeworpen. voetnoot1635 afgront: diepe kuil; verwaten: vervloekte, misdadige. voetnoot1637 grafspits: grafnaald, grafteken (de samenstelling ontbreekt in het Ned. Wdb.). voetnoot1638 Waer by: waardoor. voetnoot1639 Vgl. Galaten 3, 13: Daer is geschreven: ‘Vervloeckt is een yegelyck, die aen het hout hanght’. voetnoot1641 Bezeeglen: bevestigen; aert: karakter. In dit verband: iemand met een dergelijk karakter. voetnoot1643 De genitief vaders is hier eigenaardig geplaatst tussen tien en bedtgenooten, een gewone Mnl. constructie. voetnoot1644 Van: door. voetnoot1645 Allegoriese voorstelling van de oorzaken van zijn rampspoedig einde; kroonzucht: heerszucht; geilheit: wulpsheid. voetnoot1646 schichtpunt: punt van de lans; daer: waar. voetnoot1648 versteecken: verbergen. voetnoot1650 behoudenis: behoud, redding; dus avrechts opgevat: zo verkeerd opgenomen, d.w.z. als een oorzaak van leed, een verkeerde rou (vs. 1651), in plaats van oorzaak van vreugde. voetnoot1653 den toom vieren: toegeven aan. voetnoot1654 zijn hart uitklaegh: klagende zijn hart uitstort. voetnoot1656 vermaenen aen: herinneren aan, wijzen op. voetnoot1657 in dezen schijn: in deze omstandigheden. voetnoot1660 zwoeren: vgl. vs. 1521. voetnoot1666 leght: ligt (ook in de volgende vss.). voetnoot1670 Accent op ick. voetnoot1673 ontweldight: met geweld ontrukt. voetnoot1675 in d'assche: waardeloos geworden. voetnoot1678 gevangens: gevangenen. voetnoot1679 levendigh: levend. voetnoot1681 overhant: overwinning (vgl. vs. 1366). voetnoot1688 smilten: verwijderen zich (eig. verminderen in aantal). voetnoot1689 verstroien: verstrooien zich, gaan uiteen. voetnoot1691 opgezet: op 't spel gezet; in staet te houden: in uw koninklike waardigheid te handhaven. voetnoot1692 oorloghsdeught: dapperheid; avrechts vergouden: slecht (eigenl. omgekeerd) beloond. voetnoot1693 vaderslaghter: vadermoordenaar; veraert: ontaard. voetnoot1694 zelf: zelfs. voetnoot1696 dien rou: dat vertoon van smart. voetnoot1697-98 Wilt ge, te midden van uw moeielikheden, ook de liefde van de éne stam die u trouw bleef, nog verbeuren? voetnoot1702 behoudenis: vgl. vs. 1650. voetnoot1705 halsvrient: boezemvriend. voetnoot1706 ten roof: ten prooi. voetnoot1709 heden dezen dagh: vgl. vs. 1251. voetnoot1710 strijck: neem; vgl. Lucifer vs. 372 en 1031. voetnoot1711 liegen: onoprecht zijn. voetnoot1712 ontlast zich: neemt de vrije loop, openbaart zich onbelemmerd. voetnoot1713 ingeschapenheit: een trek die de mens ingeschapen is. voetnoot1714 dien bloetbant vast geleit: die band tussen vader en kind stevig gelegd. voetnoot1715 natuur verwonnen: die ingeboren neiging onderdrukt (vgl. de Opdracht r. 44-45). voetnoot1716 Wat vaders: Welke vaders, d.i. hoeveel vaders; dat voetspoor houden: dat voorbeeld, nl. van Abraham's offer, volgen. voetnoot1719 onthael: ontvang. voetnoot1720 te pande stelden: bereid waren op te offeren. voetnoot1722 blanck in 't harnas: vgl. vs. 1471. voetnoot1723 traden in uw' eedt: zwoeren u trouw. voetnoot1724 geweer: wapenen. voetnoot1725 voort: dadelik; verkuntschapt: bericht; post: bode. voetnoot1729 by: door. voetnoot1726-31 Zie 2 Sam. 19, 9-10. voetnoot1731 beschooren: toebedeeld. voetnoot1734 met een gemeine stem: eenstemmig. voetnoot1735 noot: noodt. voetnoot1736 geschapen tot: bestemd voor. voetnoot1737 vernoegen: tevreden stellen; hier omtrent: hier in de nabijheid. voetnoot1738 prijs: lof; kent: keurt. voetnoot1740 Hem zijn verdiende loon te geven. Zinspeling op de zegswijze: ‘iemand met dezelfde maat inmeten als waarmede hij uitmeet’ (inmeten: meten bij de inkoop; Ned. Wdb. VI, 1805). voetnoot1742 zelf: zelfs; zie 2 Sam. 2, vs. 20-39. voetnoot1745 van: door. voetnoot1747 van: door.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

Het vyfde bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs