De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 152]

Het vierde bedryf. JONATHAN. DAVID. REY. Jonathan: De Godt der vaderen bewaere u by de kroon.Ga naar voetnoot1139 David: 1140[regelnummer] Getrouwe Jonathan, mijn halsvrient, waerde zoon Van Abjathar, koom hier. hoe loopen 's lants geruchten?Ga naar voetnoot1141 Jonathan: 'k Heb lest verkuntschapt, toen uw majesteit, aen 't vlughten, Zich most versteecken in woestijne, en eenzaem velt,Ga naar voetnoot1143 Hoe onze Achitofel uw' zoon riedt met gewelt 1145[regelnummer] U t'overrompelen, geen rust noch tijt te gonnen, Waer op de majesteit zoo snel is voortgeronnen,Ga naar voetnoot1146 Dat hy den bodem won van 't lantschap Galaäd,Ga naar voetnoot1147 En, over 's lants Jordaen, van deze stercke stadt Zich zelf verzekerde, om een' aenstoot af te wachten,Ga naar voetnoot1149 1150[regelnummer] Daer Jabock, door dees brug neêrbruisschende, de grachtenGa naar voetnoot1150 Zoo rijck bewatert. nu ontbiet heer vader myGa naar voetnoot1151 Hoe d'aertsverrader sloegh in eene razerny,Ga naar voetnoot1152 Uit spijt dat Chusai dien kloecken raetslagh stoorde,Ga naar voetnoot1153 Toen Absolon misleit naer zijn' verleider hoorde, 1155[regelnummer] En uitstelde u terstont te volgen in uw zogh.Ga naar voetnoot1155 David: Wie anderen bedriegt, is waerdigh door bedrogh Te sneuvelen. 't gaet wel. zoo wordenze gevangen In hunnen eigen strick. wy luistren met verlangen. Jonathan: De booswicht zagh de kans verloopen om voor dagh 1160[regelnummer] Den koning by den hals te grijpen zonder slagh. De zoon hadde, op zijn' raet, het vaders bed geschonden, Hem uit Jerusalem gestooten, onderwondenGa naar voetnoot1162 Zich op den koningsstoel te zetten, aengebeên Van al de burgerye en stammen in 't gemeen:Ga naar voetnoot1164
[pagina 153]
1165[regelnummer] Nu was u tijts genoegh gegeven onder 't vlieden, Om uit een' vryburgh trots het oproer 't hooft te bieden, Door aenwas van uw heir, waer voor het nieu gebou Des wederspannelings ten eerste spatten zou,Ga naar voetnoot1168 Zoo licht en los, gelijck de stof, uit steên en dorpenGa naar voetnoot1169 1170[regelnummer] Te hoop gerot, by nacht ter sluick was opgeworpen.Ga naar voetnoot1170 Hy zagh dien handel aen, den ouden heer op stoelGa naar voetnoot1171 Zeeghaftigh ingehaelt, den jongen in een' poelGa naar voetnoot1172 Gesmoort, of op de vlught door bosschen, braemen, klippen,Ga naar voetnoot1173 En wildernissen bang's vervolgers wraeck ontslippen.Ga naar voetnoot1174 1175[regelnummer] Toen riet de wanhoop hem te vliên naer Giloos slot,Ga naar voetnoot1175 Te kiezen 't kortste padt, om zich van schande en spot En ongeval t'ontslaen. dit was zijn jongste rede,Ga naar voetnoot1177 Waerop hy 's andren daeghs ter sluick reedt uit de stede. Hy quam in 's vaders stadt aenstuiven met der haest, 1180[regelnummer] Vergaderde zijn bloet en maeghschap, zagh verbaest,Ga naar voetnoot1180 Verbijstert, en begon, in 't midden van zijn maegen, Weemoedigh dus zijn hart in 't uiterste uit te klaegen,Ga naar voetnoot1182 Het aengezicht gezet uit wanhoop naer de doot.Ga naar voetnoot1183 David: Laet hooren wat hy klaeghde, in 't nijpen van dien noot, 1185[regelnummer] Zich voelende van Gode en hoope en troost verstooten. Jonathan: Bloetvrienden, magen, en getrouwe huisgenooten,Ga naar voetnoot1186 Gy zaeght ons menighmael voorheene uit Davids hof De slotbrug voor dees stadt oprijden, rijck van lof, Door raet en daet behaelt, waer wy den rijxstaet steven,Ga naar voetnoot1189 1190[regelnummer] Den koning eerden, naer den plicht ons voorgeschreven. Wy gingen aen zijn zijde in 's rijx geheimenisGa naar voetnoot1191 Te raede, en laegen met zijn majesteit ten disch,Ga naar voetnoot1192 Genooten eene spijs en dranck, gezien by heeren,Ga naar voetnoot1193 En koningen, en al die Godts gezalfden eeren. 1195[regelnummer] Het hof, en al het volck, elck zagh ons naer den mont, Als een orakel, daer de staet van 't rijck op stont:Ga naar voetnoot1196
[pagina 154]
Maer aerdtsch geluck is noit een' mensch zoo trou gebleven, Dat het zijn voesterkint bleef koestren al zijn leven, Of't weifelde endtlijck, zagh het wars aen met den neck,Ga naar voetnoot1199 1200[regelnummer] Verkeerde alle eer in schande, en rijckdom in gebreck, En armoe, zommigen onnozel, en onschuldigh,Ga naar voetnoot1201 Een deel by hunne schult. 'k beken rechtuit, eenvuldigh,Ga naar voetnoot1202 En openhartigh, dat ick door mijn boos beleit Verviel in dootschult van gequetste majesteit.Ga naar voetnoot1204 1205[regelnummer] 'K heb schendigh, tegens recht en reên, verblint en wrockend,Ga naar voetnoot1205 Dit oproer in het rijck gebrouwen, en berockent,Ga naar voetnoot1206 De leeuwenstanderden van Juda tegens eenGa naar voetnoot1207 Gevoert, en stam by stam geholpen op de been,Ga naar voetnoot1208 Het koningsbedde ontwijdt. 'k zie Absolon geslagen, 1210[regelnummer] Den vader wederom de rijxkroon opgedraegen, Van gansch Jerusalem al juichende ingehaelt, En met den glans der kroone omscheenen en bestraelt. Wat staet Achitofel ter weerelt meer te hoopen? Het vonnis leght gevelt. ick most het hof verloopen:Ga naar voetnoot1214 1215[regelnummer] En, overtuight in 't hart van mijn gesticht verraet,Ga naar voetnoot1215 Bekenme schuldigh aen dit onverzoenbre quaet. Mijn krachten smilten: 'k vaere alle oogenblick ten grave.Ga naar voetnoot1217 Bestelme in vaders graf, eer my een kraey, of rave,Ga naar voetnoot1218 Of mensch verslindend dier verniele, daer 't gerechtGa naar voetnoot1219 1220[regelnummer] Zoo groot een ongelijck rechtvaerdighlijck beslecht.Ga naar voetnoot1220 Dus neemt hy afscheit van zijn maeghschap, en bekenden, En weet het slotgezin met glimp van kant te zenden,Ga naar voetnoot1222 Dat vint hem, binnen in het achterste vertreck, Aen eenen strop geworght, ophangen by den neck, 1225[regelnummer] Met armen uitgestreckt, het aenzicht overgoten Van blaeuwe lootverf, bey zijne oogen ongesloten,Ga naar voetnoot1225-1226 Den mont bemorst van quijl. z' ontstricken hem te spa.Ga naar voetnoot1227 Zy schreeuwen uit het slot. de slotgalm baeut hen na.Ga naar voetnoot1228 De stadt, aen 't hollen op dien kreet, smilt wech in tranen.Ga naar voetnoot1229 1230[regelnummer] Godt spaer' den koning lang, tot heil der onderdaenen.
[pagina 155]
David: Godt is rechtvaerdigh in 't beleit van zijne wraeck.Ga naar voetnoot1231 Hy hanthaeft Davids rijck, en zijn gerechte zaeck,Ga naar voetnoot1232 En luistert uit zijn' troon naer mijn geduurigh smeecken. Nu zal 't den stammen aen beleit in 't velt ontbreecken.Ga naar voetnoot1234 1235[regelnummer] Dit wint een' halven slagh, en mindert het gevaer.Ga naar voetnoot1235 Men zende flux een post naer Joab met dees maer.Ga naar voetnoot1236 Het postpaert kan hem voor den strijt noch achterhaelen. Ick zie de zegezon doorbreecken met haer straelen, Den slagh gewonnen, door het groeien van den moedt 1240[regelnummer] Op deze tijding. wou de hemel slechts mijn bloet, Den lieven Absolon, beschutten, en verschoonen: Hoe zou mijn harpzang Godt, mijn vaste toevlught, kroonen!Ga naar voetnoot1242 De weeghschael van den staet zal heden overslaen.Ga naar voetnoot1243 Godt geve dat de strijt geluckigh magh vergaen. 1245[regelnummer] Men laet' de hofbazuin op deze tijding steecken. Wy gaen de koningin in haere kamer spreecken, Daer zy, bekommert om 't onzeker krijghsgeval,Ga naar voetnoot1247 Verlangt te hooren hoe de slagh uitvallen zal. Rey: Dees tijding zal mevrou, tot stervens toe verlegen 1250[regelnummer] Met haeren Salomon, verlichten, al de zegenGa naar voetnoot1249-50 Van 't rijck en 's konings staet hangt, heden dezen dagh,Ga naar voetnoot1251 Aen Godt, den oppersten, en d'uitkomst van den slagh: Wort die verloren, al dit rijxgewelt van buitenGa naar voetnoot1253 Op luttel overschots voor deze wal te stuiten,Ga naar voetnoot1254 1255[regelnummer] Wil lastigh vallen. maer hier komt prins Sobi gaen,Ga naar voetnoot1255 De nootvrient van mijn' heer. wil 't averechts beslaen,Ga naar voetnoot1256 Dees nabuur zal zijn deel in 's konings nederlaegen, Om 's lants nabuurigheit, niet luttel moeten draegen:Ga naar voetnoot1258 Naerdien zijn danckbaer hart en overtrouwe zielGa naar voetnoot1259 1260[regelnummer] Den leenheer in dien noot bezorghde, en niet ontviel,Ga naar voetnoot1260 Gelijck 't een' leenman past, gebonden aen zijn eeden.
[pagina 156]
SOBI. BERSEBA. Sobi: Hoe kraeit de hoftrompet! gewis wy wachtten hedenGa naar voetnoot1262 Dees tijding niet. zoo wort de rijxplaegh eerst geplaeght.Ga naar voetnoot1263 De jaeger staet niet stil, die eenen andren jaeght. 1265[regelnummer] De vos geraeckte in 't net, die andren docht te vangen.Ga naar voetnoot1264-65 Achitofel heeft zijn verdiende straf ontfangen. Al komtze traegh, zy komt gewis, en op haer tijt. De vaderslaghtige is de klem des heirtoghts quijt.Ga naar voetnoot1268 Hier komt de koningin. zy zal nu weêr bedaeren, 1270[regelnummer] In haer verlegentheit. geluck met deze maeren,Ga naar voetnoot1270 Doorluchtste koningin. Achitofel is doot, Uw grootste vyant. nu staet Absolon ontbloot Van dien geheimsten raet, en aen den hals verlegen.Ga naar voetnoot1273 Nu draeit dit krijghspleit slechts op 't punt van Davids degen.Ga naar voetnoot1274 1275[regelnummer] Wat 's 't overigh gewelt? een raedeloze maght.Ga naar voetnoot1275 Nu raecktge wederom in uwe volle kracht. Berseba: Mijn grootste vyant is in 't leven. Dat's Absolon, met recht geducht, De grootste vyant van dees vrucht,Ga naar voetnoot1279 1280[regelnummer] My tot een' troost van Godt gegeven.Ga naar voetnoot1280 Hoewel Achitofel verging, De leste strijt is niet gestreden. De koning oorlooght met gebeden,Ga naar voetnoot1283 Bevreest voor dien weêrspanneling. 1285[regelnummer] Hy bidt voor zijnen uitverkoren, Die heiligh en onheiligh tart, Hem 't punt des degens zet op 't hart. Helaes, waer blijft dees jongstgeboren?Ga naar voetnoot1288 Indien de slagh verloren wort, 1290[regelnummer] Wat raet voor my, en dezen kleenen? Waer 't lijf geborgen? och, waerheenenGa naar voetnoot1291 Voor 's vyants haet, bits uitgestort?Ga naar voetnoot1292
[pagina 157]
Hy heeft dit kint den doot gezworen, En kent het voor zijn' broeder niet.Ga naar voetnoot1294 1295[regelnummer] Wie zaegh het endt van ons verdriet, Indien de veltslagh wiert verloren! Dit oproer sproot uit's vaders schult. De toom is hem te ruim gegeven, Die wreet naer deze stadt komt streven,Ga naar voetnoot1299 1300[regelnummer] En, als een tiger, briescht en brult. Ick zagh van verr' het onweêr komen Opdonderen, en zat belaên.Ga naar voetnoot1302 Wat raet? wie dorst den vader raên. Den zoon voorzichtigh in te toomen?Ga naar voetnoot1304 1305[regelnummer] Nu voelt hy dien gedreighden slagh,Ga naar voetnoot1305 Dus out, en hoogh op zijne dagen.Ga naar voetnoot1306 Men hoort hem, blint van liefde, klaegen, En deerlijck kermen, nacht en dagh:Ga naar voetnoot1308 Och, moght men Absolon behouden, 1310[regelnummer] Dien schoonen, zonder wederga: Ick nam hem weder in gena, Omhelst, gekust, en quijt geschouden!Ga naar voetnoot1312 De dolle heirbijl dreight den stamGa naar voetnoot1313 En telgh al teffens af te houwen.Ga naar voetnoot1314 1315[regelnummer] Waer zal de stiefmoêr zich betrouwen?Ga naar voetnoot1315 Waer berghtze dit onnozel lam?Ga naar voetnoot1316 Sobi: Mevrou, schep moedt. gewelt van muuren,Ga naar voetnoot1317 Daer Jabok drymael ommestroomt, En dees bezetting vreest noch schroomt 1320[regelnummer] Geen' storm. zy kan een heir verduuren.Ga naar voetnoot1320 Men kan voor eenen overval Den oever van den vliet beschanssen,Ga naar voetnoot1322 En gadeslaen alle oorloghskanssen, Tot datwe aengroeien in getal. 1325[regelnummer] En quaem de krijghskans aen 't verloopen,Ga naar voetnoot1325 Door onverwachte wederspoedt,Ga naar voetnoot1326 (Dat nimmermeer gebeuren moet,)Ga naar voetnoot1327
[pagina 158]
Gansch Ammons rijck staet voor u open. Beveel my uwen Salomon:Ga naar voetnoot1329 1330[regelnummer] Ick blijve in noot zijn trouwe hoeder, En wil u eeren, als mijn moeder, In 't aengezicht van Absolon. Mijn lieve dochter, in haer bloeien, Schiet op, gelijck een lentespruit. 1335[regelnummer] Behaeghtze uw' zoon tot eene bruit: Laetze onderling in liefde groeien. Berseba: 'k Beken gy draeght in dezen staetGa naar voetnoot1337 U tegens my, gelijck een vader. Ick wil 't gedencken, en neem 't nader, 1340[regelnummer] Met 's konings gunste, in mijn beraet.Ga naar voetnoot1340 Laet uw gewenschte dochter blozen,Ga naar voetnoot1341 Opluicken, als de dageraet:Ga naar voetnoot1342 Indien de heirtoght wel beslaet:Ga naar voetnoot1343 Wy scheiden niet: de tijt geeft rozen. 1345[regelnummer] De nagebuurschap zou my licht, Geraeckt dees huistwist eens in stilten, In bloetverwantschap staen te smilten,Ga naar voetnoot1345-47 Door 's huwlijx bant aen een verplicht.Ga naar voetnoot1348 Dat huwlijck zoude uw vorstendommen 1350[regelnummer] En Davids rijcken tegens lastGa naar voetnoot1350 Bevestigen. wy stonden vast,Ga naar voetnoot1351 Gelijck een boogh, op twee kolommen. Maer och, het is geen bruiloftstijt. Wie spelt ons hoe de kans zal rollen? 1355[regelnummer] Het gansche rijck, te blint aen 't hollen,Ga naar voetnoot1355 Hangt aen den terling van dien strijt.Ga naar voetnoot1356 Men hoort d'aenschennende trompetten.Ga naar voetnoot1357 De dolle stiefzoon staet te bloot.Ga naar voetnoot1358 Hy past op leven noch op doot,Ga naar voetnoot1359 1360[regelnummer] Getroost zich een op al te zetten.Ga naar voetnoot1360
[pagina 159]
Nu vechten zeven tegens een. Een hant, die zeven af moet keeren, Ziet luttel kans te triomfeeren. De maght van David schijnt te kleen. 1365[regelnummer] Het recht begunstight onze zye: Maer d'overhant volght, daer men vecht,Ga naar voetnoot1366 Niet altijt het bestreden recht.Ga naar voetnoot1367 Zy weifelt wel, en kiest partye.Ga naar voetnoot1368 Sobi: Mevrou, bezwaer u niet te vroegh. 1370[regelnummer] Men zal noch kans noch tijt verzuimen. Als veltheer Joab 't velt moet ruimen, Dan berght mijn hof u tijts genoegh.Ga naar voetnoot1372 Mijn grens leght slaghree met haer troepen.Ga naar voetnoot1373 Gy hoeftze slechts te hulp te roepen. REY VAN HOVELINGEN. Zang: 1375[regelnummer] De hemel helpe ons hof aen pais. Wie zal den staet ten leste redden? De twisten, uit verscheide bedden Gesproten in een erfpalais, Zijn lastigh overeen te brengen,Ga naar voetnoot1379 1380[regelnummer] Daer elck zijn hooghste wit beschiet,Ga naar voetnoot1380 Op eigen nut en voordeel ziet. In teêre stof van staeten mengenGa naar voetnoot1382 Zich afgunst, laster, achterdocht, Haet, misverstanden, en misduien,Ga naar voetnoot1384 1385[regelnummer] Die worstlen onderling, als buien. Waer heeft dees rijxkoorts ons gebrocht? Wie middelt tusschen zoon en vader Den twist, die, onbemiddelbaer,Ga naar voetnoot1388 Niet aenziet lijf-noch staetgevaer?Ga naar voetnoot1389 1390[regelnummer] Hoe hier de bloetverwantschap nader Aen een grenst, zoo veel feller spreitGa naar voetnoot1390-91
[pagina 160]
De lantsmet zich in alle steden.Ga naar voetnoot1392 Nu quijnen 't hooft, en al de leden. Zy scheit niet eer de doot haer scheit.Ga naar voetnoot1394 1395[regelnummer] Den zoon of vader moet 'er kleven.Ga naar voetnoot1395 Het gelt hun beide, of een' het leven. Tegenzang: De zoonzucht van den vader zouGa naar voetnoot1397 Den zoon voor zijnen rijxstaf stellen,Ga naar voetnoot1398 Eer hy hem zaegh ter aerde vellen.Ga naar voetnoot1399 1400[regelnummer] Wat is een vaders hart getrou! Wat baeten al die schoone gaven Des lichaems, daer elx oogh op viel, Zoo lang, och Absolon, uw ziel Wanschapen blijft, ontaert van braven!Ga naar voetnoot1404 1405[regelnummer] Och, jonge prins, waert gy zoo schoon Van ziele, was uw hart besneden,Ga naar voetnoot1406 En zoo volkomen, als uw leden, Hoe eerde uw deught uw vaders kroon! Nu steeckt uw hooghmoedt, zoo verwaten, 1410[regelnummer] En wederspannige aert, zoo stijf, Te lelijck af op 't schoone lijf.Ga naar voetnoot1409-1411 Wat magh u 's lichaems schoonheit baeten? Het ga zoo 't wil: de spil loopt af.Ga naar voetnoot1413 Gy of uw vader stort in 't graf.	voetnoot1139 bewaere u by de kroon: handhave u in uw gezag. voetnoot1141 hoe loopen 's lants geruchten?: welke geruchten zijn in omloop in het land? voetnoot1143 versteecken: verbergen. voetnoot1146 de majesteit: Uw Majesteit; voortgeronnen: weggesneld. voetnoot1147 won: bereikte. voetnoot1149 aenstoot: aanval. voetnoot1150 Jabock: (vgl. vs. 313, 1318). voetnoot1151 ontbiet: laat weten. voetnoot1152 sloegh in: verviel tot. voetnoot1153 dien kloecken raetslagh stoorde: dat listig bedachte plan vernietigde. voetnoot1155 in uw zogh: op de voet (vgl. vs. 97). voetnoot1162 onderwonden: ondernomen, gewaagd. voetnoot1164 Van: door; in 't gemeen: gezamenlik. voetnoot1168 ten eerste: spoedig; spatten: uiteenspatten. voetnoot1169 de stof: de bestanddelen. voetnoot1170 Te hoop gerot: samengebracht. voetnoot1171 dien handel: het verloop van de gebeurtenissen; heer: vorst; stoel: troon. voetnoot1172 Zeeghaftigh: als overwinnaar; den jongen (heer). voetnoot1173 braemen: doornstruiken (Ned. Wdb. III, 962); klippen: rotsen, stenen. voetnoot1174 bang: in doodsangst. voetnoot1175 Giloos slot: Gilo was de stad van Achithofel, zie 2 Sam. 15. 12. voetnoot1177 zijn jongste rede: zijn laatste overlegging(?). voetnoot1180 zagh verbaest: zag er ontsteld uit. voetnoot1182 weemoedigh: droef te moede; in 't uiterste: in de hoogste nood; uit te klaegen: klagend uit te storten. voetnoot1183 Door zijn gelaatstrekken verradend dat hij in wanhoop de dood tegemoet ging. voetnoot1186 Bloetvrienden: bloedverwanten. voetnoot1189 den rijxstaet steven: de belangen van het rijk krachtig steunden. voetnoot1191 geheimenis: geheime zaken. voetnoot1192 laegen ten disch: op klassieke wijze aanliggend bij de maaltijd. voetnoot1193 eene: een zelfde; gezien: in aanzien. voetnoot1196 op stont: van afhing. voetnoot1199 wars: afkerig. voetnoot1201 onnozel: synon. van onschuldig. voetnoot1202 by: door; eenvuldigh: eenvoudig. zonder omwegen. voetnoot1204 van: bestaande uit; gequetste majesteit: majesteitsschennis; hier gelijkstaande met ontrouw aan de wettige vorst. voetnoot1205 schendigh: schandelik. voetnoot1206 berockent: op touw gezet. voetnoot1207 tegens een: tegen elkaar. voetnoot1208 Gevoert: nl. ten strijde; geholpen op de been: op de been in 't strijdperk gebracht. voetnoot1214 leght: ligt, is; verloopen: wegvluchten van. voetnoot1215 overtuight: schuldbewust. voetnoot1217 vaere: ga. voetnoot1218 Bestelme: bezorg mij een plaats. voetnoot1219 daer: waar. wanneer. voetnoot1220 ongelijck beslecht: onrechtmatige daad vonnist. voetnoot1222 het slotgezin: het personeel van het slot; met glimp: onder een voorwendsel; van kant: weg. voetnoot1225-1226 overgoten ... lootverf: geheel gekleurd zo blauw als lood. voetnoot1227 bemorst van quijl: bezoedeld met speeksel. voetnoot1228 De slotgalm: de echo in het slot. voetnoot1229 aen 't hollen: in beroering. voetnoot1231 't beleit: de voltrekking. voetnoot1232 gerechte: rechtvaardige. voetnoot1234 beleit: leiding. voetnoot1235 Dit wint: dit staat gelijk met het winnen van. voetnoot1236 post: bode. voetnoot1242 kroonen: eren. voetnoot1243 overslaen: (naar mijn zijde) doorslaan. voetnoot1247 krijghsgeval: het lot van de strijd. voetnoot1249-50 verlegen met: bekommerd om. voetnoot1251 heden dezen dagh: heden. voetnoot1253 al dit rijxgewelt: deze troepenmacht uit het gehele rijk. voetnoot1254 Op luttel overschots: op de kleine achtergebleven bezetting; stuiten: af te weren. voetnoot1255 Wil: zal; komt gaen: nadert. voetnoot1256 nootvrient: vriend in nood, getrouwe vriend; wil 't averechts beslaen: zal het verkeerd aflopen. voetnoot1258 Om 's lants nabuurigheit: omdat zijn land aan het onze grenst; niet luttel: in hoge mate. voetnoot1259 overtrouwe: zeer getrouwe. voetnoot1260 bezorghde: zorg droeg voor, steunde voetnoot1262 kraeit: weerklinkt triomfantelik (vgl. zege kraaien). voetnoot1263 de rijxplaegh: Achitofel. voetnoot1264-65 Achitofel zette Absolon aan tot de misdaad; nu treft hem een gelijke straf. voetnoot1268 De vaderslaghtige: de vadermoordenaar, d.w.z. die zijn vader had willen vermoorden. is de klem kwijt: heeft het vermogen om vast te houden, om door te zetten, verloren (schippersuitdrukking; zie Ned. Wdb. VII, 3842). voetnoot1270 verlegentheit: ontsteltenis (vgl. vs. 1249 en 1273). voetnoot1273 geheimste raet: vertrouwdste raadsman; aen den hals verlegen: in angst om het leven te verliezen (vgl. Ned. Wdb. V, 1653 vlg., waar deze uitdrukking ontbreekt. voetnoot1274 dit krijghspleit: de beslissing van deze strijd; draeit op: hangt af van. voetnoot1275 't overigh gewelt: de strijdmacht waarover hij nog de beschikking heeft. voetnoot1279 dees vrucht: Salomon. voetnoot1280 van: door. voetnoot1283 oorlooght met gebeden: meent de strijd te kunnen voeren door alleen voor zijn vijand te bidden (vgl. vs. 1285). voetnoot1288 blijft: zal blijven. voetnoot1291 't lijf geborgen: het leven gered. voetnoot1292 bits: heftig. voetnoot1294 kent het voor: erkent het als. voetnoot1299 streven: optrekken. voetnoot1302 Opdonderen: angstwekkend opdagen; belaên: bezorgd. voetnoot1304 voorzichtigh: beleidvol. voetnoot1305 gedreighden slagh: de slag waarmee hij bedreigd wordt. voetnoot1306 Dus: zo; hoogh op zijne dagen: op hoge leeftijd (vgl. vs. 970). voetnoot1308 deerlijck: deerniswekkend. voetnoot1312 geschouden: gescholden. voetnoot1313 dolle: woeste, niets ontziende. voetnoot1314 al teffens: beide tegelijk. voetnoot1315 zich betrouwen: zich veilig gevoelen (Ned. Wdb. II, 2256). voetnoot1316 onnozel: onschuldig. voetnoot1317 gewelt van muuren: machtige, sterke muren. voetnoot1320 storm: bestorming; verduuren: weerstaan. voetnoot1322 vliet: rivier. voetnoot1325 aen 't verloopen: een ongunstige wending te nemen. voetnoot1326 wederspoedt: tegenspoed. voetnoot1327 moet: moge. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1348, de oude uitgaven hebben 's huwlijxbant. voetnoot1329 Beveel my: vertrouw mij toe. voetnoot1337 draeght u: gedraagt u; staet: omstandigheden. voetnoot1340 Met 's konings gunste: als de koning er mee instemt. voetnoot1341 gewenschte: lieve (Ned. Wdb. IV, 2062); blozen: bloeien (Ned. Wdb. II, 2927). voetnoot1342 opluicken: opengaan. voetnoot1343 wel beslaet: goed afloopt. voetnoot1345-47 Ik zou licht geneigd zijn. de nabuurschap te doen overgaan in bloedverwantschap; geraeckt dees huistwist eens in stilten: als deze twist in het koninklik huis eens tot bedaren komt. voetnoot1348 aen een verplicht: aan elkaar verbonden. voetnoot1350 last: overlast. voetnoot1351 Bevestigen: vast doen staan, bestand doen zijn; stonden: zouden staan. voetnoot1355 te blint aen 't hollen: geheel verblind door hartstocht vervoerd. voetnoot1356 Hangt aen: hangt af van; den terling: de dobbelsteen, fig.: de kans. voetnoot1357 aenschennende: aanvurende, ophitsende. voetnoot1358 De dolle stiefzoon: d.i. mijn stiefzoon Absolon; staet te bloot: heeft zich geheel blootgesteld aan het gevaar. voetnoot1359 past op: geeft om. voetnoot1360 Is vastberaden om alles op één kans te wagen (vgl. vs. 824). voetnoot1366 d'overhant: de overwinning; daer: waar. voetnoot1367 bestreden: aangetaste. voetnoot1368 wel: wel eens; partye: de tegenpartij (nl. van degene die het recht op zijn hand heeft). voetnoot1372 tijts genoegh: als adv.: nog bijtijds. voetnoot1373 grens: grensgebied; leght: ligt. voetnoot1379 overeen te brengen: te bmeiddelen, te beslechten. voetnoot1380 zijn hooghste wit beschiet: zijn einddoel tracht te bereiken. voetnoot1382 teêre stof van staeten: gevoelige politieke verwikkelingen. voetnoot1384 misverstanden: onenigheden; misduien: verkeerde uitleg van elkanders bedoelingen. voetnoot1388 onbemiddelbaer: niet geschikt voor bemiddeling. voetnoot1389 lijfgevaer: levensgevaar. voetnoot1390-91 Hoe nauwer de bloedverwantschap is. voetnoot1392 De lantsmet: de besmetting die het land getroffen heeft. voetnoot1394 Zij laat niet af, eer de dood er een einde aan maakt. voetnoot1395 moet 'er kleven: moet er (dood) blijven, het leven laten (Ned. Wdb. VII, 4000). voetnoot1397 zoonzucht: liefde voor de zoon. voetnoot1398 het behoud van de zoon stellen boven zijn koninklike waardigheid. voetnoot1399 liever dan dat hij hem dood zou zien. voetnoot1404 ontaert van braven: geen blijk gevend dat hij van edele ouders afstamde. voetnoot1406 besneden: welgevormd (Ned. Wdb. II, 2062). voetnoot1409-1411 steeckt af op: steekt af bij (in vergelijking met); Te: zeer. voetnoot1413 de spil loopt af: het lot volgt zijn loop.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

Het vierde bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied