De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674 (1937)

De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

(1937)–Joost van den Vondel– rechtenstatus

Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende



[pagina 216]
Jammerklaght Over de gruwsame verwoestinge van Londen.aant.Ga naar voetnoot* Inclementia Divûm Hos evertit opes, sternitque à culmine Troiam. De helsche stookebrant der BrittenGa naar voetnoot1 Stak juichende den Vliestroom aen, En Schelling, daer de visschers zitten In armoede, om den kost belaên.Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Zy zaten bang, den moort ontvloden,Ga naar voetnoot5 Met vrouwe, en kinderen, en vee, In duin, half levenden, half dooden, En klaeghden droef dit hartewee Aen Godt, en hun bekretene oogen.Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Zy schreiden: Heer, ontferm, ontferm: Terwijl de vlammen opwaert vloogen, De stommen onder dat gekermGa naar voetnoot12 Zich mengden met een deerlijk loeien:Ga naar voetnoot13 Gedooght de hemel dat gewelt, 15[regelnummer] Die maghtigh is de hel te boeien,Ga naar voetnoot15 Het eilant, dat in traenen smelt, Vermagh te troosten uit genade? Maer onder 's volx gejammer zit De Godtheit zelf om hoogh te raede.Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Genade, aen d'eene zy, verbidt.Ga naar voetnoot20 Rechtvaerdigheit, aen d'andre zijde, Bepleit de zaek voor 't hoogh gericht.
[pagina 217]
d'Aertsrechter velt, eer droef dan blijde, Het vonnis. uit zijn aengezichtGa naar voetnoot24 25[regelnummer] En oogen sprengkelen de vonken Van 's hemels wraek, te lang geterght,Ga naar voetnoot26 Als zwavelvier, uit rots geklonken,Ga naar voetnoot27 Door wrevel, haer te trots geverght.Ga naar voetnoot28 Die vonken vatten in het tonder,Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Der zee- en kerkermoordery.Ga naar voetnoot30 Hier stookt een storm van 't noorden onder, En voedt de vlam, die los en vry Gaet weiden over 's konings huizen,Ga naar voetnoot33 En weit gebou en kerken af.Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Men hoort de vlammen vreeslijk bruizen. Zoo wort, als in een gruwelgraf, d'Aeloude stadt in asch gedolven,Ga naar voetnoot37 En rook en smook. de viergloet raest, Gelijk een roode zee vol golven, 40[regelnummer] Daer Godts orkaen in brult en blaest. Waer is nu 's rijx triomfgeschater Om Schelling, en het brandend Vlie? Nu kan Neptuin,Ga naar margenoot* met al zijn waterGa naar voetnoot43 Van zee en Teems, noch schelm, noch spie,Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] En aertsverraeder, 't vier niet blusschen. Daer zinkt de koningsmoorders stoel,Ga naar voetnoot46 Als onlangs out Byzanssen, tusschen Vier elementen, in een' poel.Ga naar voetnoot47-48 De val van Londen, 's konings zetel, 50[regelnummer] Verheffe niemant. 's nabuurs plaeghGa naar voetnoot50 Geef' niemant stof, om ook vermetel Te groeien in de nederlaeghGa naar voetnoot52 Van zulk een weerelt op zich zelven,Ga naar voetnoot53 En afgescheiden door den vloet. 55[regelnummer] Pallaizen, winkels, en gewelven, Van pest besmet, en omgewroet,Ga naar voetnoot56
[pagina 218]
Beweegen Turk en Barberyen Tot mededoogen, daer men Job,Ga naar voetnoot58 Als op een' mesthoop, hoort in lyen 60[regelnummer] Zijn leedt met eenen vollen krop Uitschudden in veel duizend zielen,Ga naar voetnoot60-61 Die plotzeling, en slagh op slagh, Op 't pestigh kerkhof nedervielen.Ga naar voetnoot63 Europe zal dien nacht en dagh, 65[regelnummer] Vier etmael lang, veele eeuwen smarten,Ga naar voetnoot65 Door alle koopsteên. Heilant, troost En spijst de hongerige harten, Die naekt ontvloôn, en half geroost, Op 't velt verstroit, om noodruft zuchten.Ga naar voetnoot69 70[regelnummer] Braveerder, die den OceaenGa naar voetnoot70 De vork ontweldight, kuntge vlughten,Ga naar voetnoot71 Ontvlught Godts wraekvier, zwart gebraên. Uw Teemsstroom, op den gront gedoken, Beklaeght, in 't diepste van zijn kil,Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] Dat, zijne horens afgebroken,Ga naar voetnoot75 Het water hem ontzinken wil. Hy scheurt 't gezengde haer aen flarden, En schreit om lessing in dien brant.Ga naar voetnoot78 Dat leert verstokt in quaet volharden,Ga naar voetnoot79 80[regelnummer] Schoffeeren havens, kust, en strant!Ga naar voetnoot80 Fortuin noit schooner tafels dekteGa naar voetnoot81 Met winkelstoffen op een ry. De gloênde tong der vlamme lekte, Verslingert op dees lekkerny,Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] De daken, rijk van zijde waren,Ga naar voetnoot85 Gesteente, gout, en zilvren schat, By een gesleept, veel hondert jaeren. O koopbeurs van de rijkste stadt! Gy hebt naer uw bederf gedongen,Ga naar voetnoot89 90[regelnummer] Uit dertlen trots, en bleek van nijt,Ga naar voetnoot90
[pagina 219]
Dien zeevloek KAREL afgedrongen,Ga naar voetnoot91 Daer al de weerelt last by lijdt.Ga naar voetnoot92 Daer leght de stapel, uw vertrouwen,Ga naar voetnoot93 Zoo vlak als Tyrus aen het meer,Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] In eenen puinhoop van gebouwen Bestulpt. zoo helpt geen tegenweer.Ga naar voetnoot96 Gy zwoert te water elk te stroopen:Ga naar voetnoot97 Nu leght uw kroon in 't vier verzoopen.Ga naar voetnoot98 J.v. Vondel. t'Amsterdam, voor de weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam, in 't Nieuwe Testament. 1666.	voetnoot* Van 1666. - Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 691). Het motto, ontleend aan Aeneïs II, 601-602, betekent: ‘De ongenade der goden heeft die praal verwoest, en Troje van de top der grootheid neergeworpen.’ Opschrift: Toen de Noordelike Nederlandse zeegaten na de slag bij Schooneveld (4-5 Aug. 1666) onverdedigd waren, landden de Engelsen op Vlieland en Terschelling, verbrandden daar op 19 Aug. onze koopvaardijvloot van 140 schepen en staken op 20 Aug. het dorp West-Terschelling in brand. In de pest en de brand van 12 Sept. die daarop Londen teisterden, zag men een straf des hemels en een vergelding voor deze wandaden. voetnoot1 stookebrant: brandstichter. voetnoot4 om den kost belaên: bezorgd hoe ze aan de kost moeten komen. voetnoot5 bang: in benarde omstandigheden. voetnoot9 en (aen) hun bekretene oogen: te verbinden met klaeghden (zie voor deze uitdr. Ned. Wdb. X, 2261). voetnoot12 De stommen: het stomme vee. voetnoot13 deerlijk: deerniswekkend. voetnoot15 te verbinden met hemel; de hel te boeien: de duivels aan banden te leggen. voetnoot19 te raede: om recht te spreken. voetnoot20 verbidt: pleit, door voorbede, voor de zondaar. voetnoot24 Het vonnis: zie bij het Opschrift. voetnoot26 geterght: geprikkeld. voetnoot27 geklonken: geslagen. voetnoot28 wrevel: schanddaad (Mnl. Wdb. IX, 1308), te verbinden met geterght; haer (de wraek?) te trots geverght: met fierheid van haar verlangd(?). voetnoot29 tonder: licht ontvlambare stof. voetnoot30 kerkermoordery: vgl. hiervóór Havenschendery, vs. 23 en Zegezang, vs. 54. voetnoot33 Gaet weiden: zich gaat verspreiden. voetnoot34 weit af: brandt geheel uit (Ned. Wdb. I, 1822). voetnoot37 Vondel stelt het, overdrijvend, voor, alsof geheel Londen verbrand was. margenoot* [Randschrift:] Neptunus Britannicus. voetnoot43 Neptuin: blijkens de kanttekening (Neptunus Britannicus) spottend voor de Engelse koning; zie hiervóór Zegezang, vs. 51. voetnoot44 spie: spion. voetnoot46 stoel: troon. voetnoot47-48 Als onlangs out Byzanssen: zetel van de Turk, vgl. deel 8, blz. 642. Een zinspeling op diens grote nederlaag in 1664? Zie hiervóór blz. 174; tusschen vier elementen: de ‘hoofdstoffen’: vuur, lucht, water en aarde. De bedoeling zal zijn, de algehele vernietiging aan te duiden. voetnoot50 Verheffe niemant: geve niemand aanleiding tot zelfverheffing; plaegh: ramp. voetnoot52 groeien in: zich te verheugen over. voetnoot53 een weerelt op zich zelven: een eilandenrijk. voetnoot56 Van: door; pest: zie bij het Opschrift. voetnoot58 Job: als personificatie van het lijdende volk, te verbinden met in duizend zielen (mensen). voetnoot60-61 met eenen vollen krop uitschudden: met overkropt gemoed uiten. voetnoot63 pestigh: door pest besmette. voetnoot65 Vier etmael lang: de duur van de brand. voetnoot69 noodruft: nooddruft, de noodzakelikste levensbehoeften. voetnoot70 Braveerder: trotsaard. voetnoot71 De vork: de drietand van Neptunus, teken van de beheersing der zeeën (vgl. Zegezang, vs. 50-51). voetnoot74 kil: bedding. voetnoot75 zijne horens afgebroken: absolute constructie: nu zijn horens afgebroken zijn. In navolging van Latijnse dichters verbeeldt Vondel de verpersoonlikte rivieren met horens (oorspr. arm of tak van de rivier) (Ned. Wdb. VI, 1094). voetnoot78 lessing: blussing. voetnoot79 Ironisch: zo moet men maar te werk gaan! voetnoot80 Schoffeeren: schenden (vgl. hiervóór: Havenschendery). voetnoot81 tafels: nl. voor uitstallingen. Geen koopstad vertoonde, door de Fortuin begunstigd, schoner uitstalling van waren dan Londen. voetnoot84 Verslingerd: verzot. voetnoot85 daken: pakhuizen en magazijnen. voetnoot89 naer uw bederf gedongen: naar uw ondergang gestreefd. voetnoot90 nijt: afgunst. voetnoot91 zeevloek: misdaad ter zee; afgedrongen: afgedwongen, afgeperst. Vondel stelt het dus voor, alsof Karel II meegesleept is, door een verblind volk. voetnoot92 Daer ... by: waardoor. voetnoot93 leght: ligt; stapel: stapelplaats voor koopwaren. voetnoot94 Zo met de grond gelijkgemaakt als eertijds het verwoeste Tyrus. voetnoot96 Bestulpt: bedolven. voetnoot97 stroopen: plunderen, beroven. voetnoot98 leght verzoopen: ligt ondergedompeld.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels

De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)

auteurs