Schets van de Nederlandse letterkunde

[p. 5]

2. Wat de Middelnederlandse letteren moeilijk maaktaant.

Het is niet gemakkelijk, van de twintigste eeuw uit, de middeleeuwen te naderen. Het leven en de maatschappelijke verhoudingen waren zo heel anders. De standen waren onderling streng gescheiden, de vorsten oefenden binnen hun domein een vrijwel almachtig gezag uit, de stedelijke burgerij had nog maar weinig rechten en vrijheden, het dagelijks bestaan van de meeste mensen was hard en primitief. Ook de levensbeschouwing wijkt sterk van de moderne af. De katholieke kerk beheerste het gehele geestelijke leven en denken van de middeleeuwen. De tegenwoordige katholieken staan er wel het dichtst bij, maar ook voor hen is het moeilijk zich geheel te verplaatsen in hun geloofsgenoten van zoveel eeuwen terug. Dit is des te moeilijker daar het volksgeloof toen nog vol was van allerlei door de kerk gedulde of bestreden overblijfselen uit de oud-Germaanse voortijd. De idealen van de middeleeuwse ridder, zijn begrippen van deugd en liefde, zijn maatschappelijke moraal vloeiden niet alléen uit de kerkleer voort. De kennis van allerlei aardse en natuurlijke zaken, die in onze tijd gemeengoed geworden is, was in de middeleeuwen afwezig of had een geheimzinnig en fantastisch aspect dat ons curieus aandoet. Ook het argeloze geloof in wonderen is de moderne mens vreemd.

Daarbij komt de moeilijkheid van de taal. Het Middelnederlands of Diets, zoals de middeleeuwers zelf zeiden, vertegenwoordigt niet alleen een oudere periode van het Nederlands, maar is bovendien in hoofdzaak Zuid-Nederlands. Het staat daardoor veel dichter bij het tegenwoordige Vlaams en Brabants dan bij het Algemeen Beschaafd, dat immers voornamelijk ontstaan is uit het Hollands van de zeventiende eeuw, en zich na de vrede van Munster heeft ontwikkeld zonder voortdurend innig contact met de zuidelijke Nederlanden. De afwijkende spelling in de middeleeuwse teksten is een bezwaar dat maar tijdelijk afschrikt. De moeite die men zich geeft om met die oude taal vertrouwd te raken, wordt ruim beloond. Want in de middeleeuwse letteren is veel echte volkskunst, die door eenvoud en natuurlijkheid van uiting ons treft en minder voorbereiding eist dan de verfijnde renaissance-kunst.