Ketters. Veertien eeuwen kettergeloof, volksbeweging en kettergericht

[pagina 1]

KETTERS

[pagina 2]

Ander werk van Theun de Vries bij Querido

Rembrandt (roman, 1931)

Wilde lantaarns (roman, 1940)

Kenau (roman, 1941)

W.A.-man (novelle, 1944)

De vrijheid gaat in 't rood gekleed (roman, 1945)

1848 (roman, 1948-'54)

Hoogverraad (roman, 1950)

Anna Casparii of Het heimwee (roman, 1950)

Pan onder de mensen & Bruiloftslied voor Swaantje (roman, 1954, 1956)

Het meisje met het rode haar (roman, 1956)

Het motet voor de Kardinaal (roman, 1960)

Vincent in Den Haag (roman; eerste druk, onder de titel Ziet een mens!, 1963)

Het raadselrijk (roman; eerste druk, onder de titel Moergrobben, 1964)

Het geslacht Wiarda (Noorderzon, Stiefmoeder aarde en Het rad der fortuin, 1972)

De man met de twee levens (novelle, 1972)

Meester en Minnaar (verhalen, 1972)

Het zondagsbed (roman, 1975)

De vrouweneter (roman, 1976)

De vogels om het erf (verhalen, 1978)

De dood kwam met muziek (roman, 1979)

Eidola (verhalen, 1979)

De blinde Venus (verhalen, 1980)

Gesprekken op donderdag (Theun de Vries praat met Jan Boelens, 1981)

[pagina 3]

Theun de Vries

KETTERS

Veertien eeuwen ketterij, volksbeweging en kettergericht

Amsterdam

Em. Querido's Uitgeverij B.V.

1982

[pagina 4]

Het illustratiemateriaal is verzameld door Arie-Jan Gelderblom.

Copyright © 1982 by Theun de Vries. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Em. Querido's Uitgeverij B.V., Singel 262, Amsterdam. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from Em. Querido's Uitgeverij B.V., Singel 262, Amsterdam.

ISBN 90 214 8656 3

[pagina 5]

Inhoud

Opdracht	9
boek een Een belofte voor verdrukten
1 De held van de evangeliën	13
2 De pax romana	20
3 Openbaring en leerstuk	27
4 De oudste gemeente	33
5 Caesar en Christus	41
6 De ‘dertiende apostel’	49
7 Twee geschiedenissen van het christendom	55
8 Een kosmisch drama	57
9 Marcion tegen Jehova	63
10 Montanus' pinksterfeest	66
11 God of Logos?	70
12 Gelovigen en barbaren	73
13 De ketters in Spanje	78
14 De Circumcellionen tegen Rome	86
15 Sint-Augustinus als ketterjager	97
16 Het Vandalenrijk	103
17 De erfzonde verworpen	106
18 Troebelen in het Oosten: Cyrillus en Nestorius	109
19 Scheuring en geweld: Byzantijnse ketterkerken	118
20 Het Arianisme: macht en val	120
boek twee Geroepenen tegen Satanaël
1 De dubbele heerschappij	129
2 Mani en het Boze	131
3 De eerste brandstapels	135
4 Bondgenoten van het Licht	137
5 De heilige oorlog	139
6 Ketters met het zwaard	146
7 Ingewijden en asceten	152
8 Strijd om de Balkan	157
9 Het rijk van Satan	161
10 Apostelen van de ongehoorzaamheid	167
11 Nadagen van vrijheid	172
12 ‘Een beerput van ketterijen’	175
13 Paus en Pataria	180
14 Het dualisme in het Westen	187
15 Consolamentum en endura	192

 

[pagina 6]

16 Ketters en troubadours	197
17 De kruistocht tegen de Albigenzen	204
18 De moed van de wanhoop: Montségur	208
boek drie Het evangelie van de armen
1 Het Karolingisch imperium	221
2 Nacht over Europa	227
3 De school van Abélard	235
4 Vrouwe Armoede roept	241
5 Waldenzen en Humiliaten	249
6 Een wijkplaats in de bergen	256
7 Blijmoedige bedelaars	259
8 De profeet en de Kleine Broeders	263
9 Fra Dolcino	272
10 Begijnen en Begarden	280
11 Mystiek voor ketters	287
boek vier De vier ruiters
1 De sekten van de Vrije Geest	297
2 Structuren van macht	305
3 Stormloop tegen het pausdom	314
4 De Zwarte Dood	321
5 De Geselaars komen	327
6 De Inquisitie herleeft	335
7 Vrijgeesterij en zondeloosheid	340
8 De Nobele Les	344
9 Waldenzisch heldenlied	350
10 Keerlen en monarchen	357
11 De Grote Opstand	360
12 Wycliffe en ‘het huis van Herodes’	367
13 Het Evangelie langs de wegen	375
14 Het proces Jeanne d'Arc	381
boek vijf Gods wagenburg
1 Bohemen en het Deutschtum	391
2 Jan Hus	397
3 De schreeuw van de adelaar	412
4 Jan Žižka en ‘de strijders van God’	421
5 Pikarden en Adamieten	435
6 Ark tegen ark	445
7 Prokop de Kale en Prokop de Kleine	454
8 Het concilie van Bazel	461
9 Hussietenkoning Podĕbrady	466

 

[pagina 7]

10 De Tsjechische Broeders	471
boek zes Een zwaard door de Kerk
1 Het kapitalisme over Europa	481
2 Goden en mensen	487
3 De wiekslag van de renaissance	501
4 Protestanten voor het protestantisme	507
5 Renaissancist uit het Noorden	511
6 Erasmus' derde weg	514
7 De wegbereiders	522
8 Humanisten en Dunkelmänner	526
9 Luther en de paus	532
10 Luther en Müntzer	547
11 Luther en de wereld	566
boek zeven Summa hereticorum
1 Zwingli: profeet en dictator	575
2 De dopers	583
3 Ketterjacht in de Nederlanden	593
4 Het godsrijk van de plebejers	596
5 De radicale reformatie	608
6 De leerschool van de theocratie	615
7 Een uitverkoren volk	621
8 De monarchale reformatie	627
9 Non-conformisten en Puriteinen	635
10 Summa	638
Aantekeningen	651
Bibliografie	673
Aanvullende lijst van literatuur	679
Register	681