De oerwinning fan Bjinse Houtsma

[p. 21]

Knipers en stamboeksbollen

Opsetsin wie it net, dat er dat útfytste dêr't Roukama-state yn syn beammemantel ferskûl gyng - noch justjes fol en geef donkergrien, al soe de hjerst der mei gauwens syn grime tosken yn sette. Hy hie in boadskip dêrsa by ien fan de omlizzende boeren, oer in bern. Mar tsjinstridige gefoelens besprongen him doe't er dochs noch in glim fan har opheinde - út 'e grutte wynreade Mercedes fan har heit, krekt doe't se dy de homeie ynkrieme soe en him foargean litte moast. Se glimke en lichte dus efkes de hân fan it stjoer. In lytse loaits fan wer-kennen. Mar tagelyk wie yn him it besinnen, dat dit gjin partuer wie, hy op syn âld fyts, sij yn dy mânske, manlike wein. Der gappe dus ek noch in sosiale kleau, om sa te sizzen, in stik klassestriid. Hy fielde him in proleetsje, better: in proletariër. It mankearre der noch mar oan, dat er knipers yn 'e broeksboksen hie, lykas yn 'e jierren tritich de arbeiders fan 'e wurkferskaffing, dêr't syn heit sa oandwaanlik fan fertelle koe. Hy moast it fan him ôfsette, it idee dat er it ien en 't oar mei dy rike boeredochter mienskiplik hie. Dy fertsjintwurdige in oare oarder, in oare wrâld, and never the twain shall meet. It liet, de kantate - want it dijde no dochs út ta in foech kantate - koe dêrom lykwols trochgean, allinne as kulturele died, as utering fan doarpsfreonskip oer alle skiedsmuorren hinne. Sok Westra's folk gniisde om him, smoarrike boeren wiene dat, reizgen yn har auto's nei Itaalje om stamboeksbollen te ferkeapjen, sieten yn fleanmasinen en dyngen oan 'e wintersport, leinen oan 'e Rivièra as wie 't sa mar neat. Dat wiene gjin boeren

[p. 22]

mear, mar machthabbers, wurdfierders, yndustriëlen, managers. En dêrnjonken hy dy't de fakânsjes meastepart foar syn akten benutte en dêrtuskentroch mei wiif en aanst ek mei it bern, in pear dagen yn in steancaravan of tinthúske op Skylge húsmanne.

Hy hie no ek mear oer har heard. Wypkje wie mei in ferhaal thúskommen. Dûnsorkesten, dat wie wol wier, dat fan 'e radio moast slim oerdreaun wêze, heechstens foar in regionale amateurútstjoering. 'Op stap mei jong talint' of sokssawat. Fierder wie der wat mei manlju dêrjinsen yn Amsterdam. Se wie der hinne tein as omropster yn 2½ taal yn fan dy rûnfeartboaten, of yn sa'n ynformaasjeburo foar ferlegene treinreizgers of miskien ek wol as studinte. Se koe har rêde, ek yn 'e talen, troch in soarte fan effektive en eksklusive kostskoalle, mar it moast dochs misrûn wêze. Hy boude út al dy dingen, dy't Wypkje sûnder euvelmoed oerkrante, no net fuortdaliks in artystekarriêre op, - mar dochs genôch dat nijsgjirrich wie en ûnthjit joech, mar dat him ek stiek. Dy manlju bygelyks. Hoefolle manlju? Hokfoar manlju? En dan, dy wiene allegearre net sa stom as hy mei syn Wypkje en wachtsje oant twa dagen nei de troudei. In frou mei in ferline hat sa ek har beswierlike kanten. Fansels wie sok tinken ek foar in grut part boarterij, benammen nei dy beskamsume Mercedes-moeting. Mar der tyspele him dochs wer in eigen autootsje troch de holle om, tegearre mei flarden fan syn kantate. In gloednij 2cv'tsje, al wie 't allinne mar as earste stap fan rehabilitaasje. Werom ek net? Dat it foarige weintsje ôfskaft wie, sa't hiet út myljeu-betinkings, wie yn wierheid mear omdat it kring net mear ride woe, earlik is earlik. En in auto is it besitekaartsje yn 'e maatskippij. Doe't er thúskaam, sette er him mei muzykpapier oan 'e piano. Hy antwurde net, doe't Wypkje der ferheard wat fan

[p. 23]

sei. De meloadyske figueren foelen him net iens ôf, der siet wol bestek yn, it groeide nei in struktuer. Modern mocht it net hjitte, einliks net fierder as Brahms, mar syn wittenskip dreau op it lêst ek op Jadassohn. It groeide ûnder syn sykjende en taastende en dan wer rap skriuwende hannen. Nij muzykpapier moast der komme. Der kaam wat gruts ta stân en by de breatafel sei er it dochs mar:

- In stikje foar de útfiering, âlde dingen, nochris opsocht en net sa min befûn. Dy Palestrina moast dan mar ferfalle, dat wie te dreech. Tekst fan Piter Jelles. Wypkje knikte, dy begriep net folle fan dizze dingen, mar se wie, like him ta, wol tagedien en hie earbied foar syn kréative oanstriid. Wat fan eigen docht it altyd wol, sei er noch. En: men wòl ek wolris wat.

It paad wie no rom. Sij hie har seine jûn en hy wie de kommende dagen net by de piano wei te slaan. Hy makke noch in reis nei syn âlde learmaster Kupers yn 'e stêd, dy't it manuskript dikerjend beseach mei syn steksjogge eagen, en goedkarrend knikte. Hjir en dêr kwattele er, sittend by de fleugel mei de bril op it puntsje fan 'e noas, wat ferbetteringen. Mear stjoer yn 'e basfigueren, net sokke grutte en ûnlogise sprongen. Dat brocht ek nochal wat ferskowingen yn 'e middenstimmen tewei. In moaie fermindere septym joech earne suver wat Debussy, tocht Hindrik. Debussy, wis, sa fier wie Kupers alteast kommen, fierder as Van der Made, al wie dat dan in ferneamd artyst. Mar it moast al transponearre wurde, sei Kupers, it lei hast in heale oktaaf te heech, foar in alt. Der mankearre ek noch wat soepelheid oan, benammen yn de oergongen. Mar oars, lang net min, altyd fuortfarre, feint. Sa earne by Brahms om, rette de âld man. Brahms, dêr hie de betûfte muzykmaster earen nei! Altrapsody. Hearlike, himelse muzyk! Hy wie bliid mei de doaze sigaren.

[p. 24]

Wer thús wrotte er as in besetene, alle oeren dy't er frijmeitsje koe. De jûns foar it sjongen wie it stik klear, op in pear piano-oergongen nei. Hy núndere de alt-stimme oanienwei. Hy wie tefreden oer himsels. Foar 't earst sûnt jierren. Hy begûn te libjen. It sòng yn him.