De oerwinning fan Bjinse Houtsma

[p. 46]

Stikkene ribben

Hy wrotte de oare deis wer danich op dy kantate om. De solo waard fannijs besjoen en ôfwoegen tsjin de eftergrûn fan de koraaleftige koarstimmen. De piano moast hjir mar swije, dat wie foar neat te folle geraas. Mar út de beide haadtema's helle er no dochs noch in soarte fan ynstrumintale ouvertuere. Notaris Bylsma soe der oan te pas komme moatte en dy selloman út 'e stêd, en hy wist earne in mefroutsje dat fluit spile. Hy beharke de partituer by himsels en hearde wer wat fan Brahms. De altrapsody mei Ferrier. Lutske Ferrier. Flau. Stjonkende flau. Net te brûken.

Mar Wypkje wie dit allegear frjemd, dy wist allinne fan in 'stik', net fan in altsolo en noch minder fan in Lutske Westra dy't dêrmei anneks wie.

It wierre him oars net mei. Want yn 'e krante lies er dy middeis, en it hert sloech him hast út 'e foegen, dat de ekspediteur B. Houtsma de foarige deis earne yn Gelderlân in oanriding hân hie yn syn grutte truck mei oplizzer en mei in mannich stikkene ribben nei 't sikehûs brocht wie. Twa of trije oeren letter, rekkene er út, hie dyselde B. Houtsma him in lift jûn út 'e stêd wei. As se dit lies of it hearde by de slachter of de winkelman, stonk er der fiis yn. Hy hie der in minne jûn fan, net om Bjinse, dy hie de dea wol faker yn 'e tût sjoen en wie der altyd oan ûntkommen. Wypkje krantlies wol net in soad, mar it wie dochs better en hâld dat papieren meunster by har wei, hy skarrele der mei nei boppen, kwânskwiis om der wat ût te knippen. Letter mocht se it wol witte, in minske is sa gau de tel fan 'e dagen kwyt, hy koe

[p. 47]

dan altyd noch sizze: Hea, dy Bjinse, en de foarige jûns hie ik noch mei him... Mocht it dan noch op in rekkenjen gean, dan koed er altyd sizze: No ja, yn 'e folkswein fan Bjinse. Syn feint, Gosse van der Mark, siet der yn, dy wist doe noch fan neat.

Mar it rûn alwer goed ôf, sels de wurkster, oars net fij fan doarpsnijs, hie Bjinse noch net mist. It brocht him dochs op it idee foarsichtich te wêzen mei syn leagentsjes.

Mar Bjinse waard al mist op 'e sjongrepetysje, de tenoaren wiene al net sterk en dus wie it de fraach oft de jûn trochgean koe, no't de haadrolspiler fan it stik, de jeune premier, ynearsten fan 'e kaart wie.

- Bjinse hat lak oan trije stikkene ribben, sei ien fan de manljusleden, dy stiet hjir nije wike sûn en wol wer foar ús. It kin noch wol in wike lije. Dy rol leart er wol yn 't sikehûs. Doe kaam it gefaarlik momint. Hy hie alris wat eachkontakt hân mei Lutske, dy't him oanmoedigjend taknypeage, mar har fierder rêstiger hâlde as oars. Om Bjinse? Ut earbied foar Bjinse, dy't dêr no machteleas lei, ek foar syn tredde oansiik om mei har te dûnsjen? Hy wist it net. Se wie sà opfallend stil.

Mar it betearde bêst. Nei in foech ynliedinkje (dat er dochs besletten hie om it mei de kantate te besykjen nei in revisy fan dat iene ein) foel dan de fraach: wa fan de dames-alten fielt har roppen...?

En prompt - nee net prompt, mar krekt mei de goede tuskentiid fan spanning, fan stilte fan elkoar oansjende en oanmoedigjend taknikkende froulju, en folslein natuerlik út 'e wifkjende situaasje wei, kaam Lutske fanwegen:

- Ik soe it graach besykje wolle, master, mar ik wit net... Der ûntstie ûndúdlik gemompel by de froulju (de manlju seagen benijd mar belangeleas ta) en Lutske krige krekt de

[p. 48]

goede kleur fan skrutel skoalfamke dy't fanneden wie. Hy bewûndere har machtich, dit wie toanielspyljen fan heger oarder as nedich wie foar de draak fan Cannemakker. Hy wachte noch efkes, tikke op syn lessener, kuchte. Gjinien oars oppenearre har.

- As jo it besykje wolle, juffer Westra, it is my bêst, mar ik wit fansels net oft jo it oankinne, it is gjin maklike partij. En jo... jo hawwe noch net folle roetine... yn 'e koarsang, bedoel ik.

It wie krekt de goede doasis foarbehâld, fernaam er. Sels frou Sudema-Meijer trape dêr wol yn, dy soe it wrychtsjes ek noch deugd dwaan, dat er dy faam mei dat ferline sa ûnderdúmsk te plak sette. Dy wist ek wol, dat Lutske gjin noaten lêze koe en dus de hannen fol krige oan dat stik solo. Der tipte in lyts, fynynlein gnyske oer it langwerpich antlit fan frou Sudema, dat miste him net.

- Goed dan, wy besykje it, ferfette er resolút. En as it net goed liket, juffer Westra sil dêr wol mei akkoart gean, dan kriget in oaren de kâns. Wy hawwe op 't lêst méár goede alten.

Hy krige in stikem knikje, in lyts, och sa lyts, mar tankber knypeachje fan syn beskermelinge. Op dat stuit wied er al in ferlern man, wist er. Hy wie smoar op har, hy soe noait fan har ôf kinne. Se wie machtich, se wie fantastys! En boppedat moai, fantastys moai, en dy eagen te ticht by elkoar, dat wie allinnich in saak fan beljochting, dat seach men net yn in Mercedes en yn oare situaasjes noch tichter oan in ferfulling. Goedbesjoen wìe it net iens sa!

Se setten útein en de koarpartijen dat like der op. Hysels song de tenoarpartij mei. De solo wie noch neat, mar dat soene se apart wolris trochnimme, jûn of in oare kear.

En nei ôfrin oefenen se tegearre by de krebintige piano, oant

[p. 49]

de koster kaam om de boel te sluten. Dy Lutske wie muzikaal genôch en song de partij op 't gehoar ôf moai arich mei. Der siet noch wat in âldfrinzige galm yn har lûd, dy moast der út, sei er, justjes dimmener noch en soberder, it wie gjin opera-aria, mar in krystliet. Einliks mocht er net sà graach oer altsjongen, sokke kiellûden hiene wat ûnnatuerliks en ûnfrouliks. In toan heger, dat gyng better. It koar fernaam der dochs neat fan, by de ynstruminten moast er dus efkes transponearje. Hy wie net ûntefreden en hy lei dat út fan it fibrato, in saak fan stim-technyk.

Se stelden tegearre de pauzen foar it sykheljen fêst, en wiene it wakker iens.

- Moaisa, sei er, it liket lang net min. De koster moast mar tinke wat er woe, mar dy tocht moai wis neat, dy hie earbied foar de keunst. De man prutste wat oan 'e kachel om, en doe hâlden se dan mar op. Lutske glimke wat wurch. Hy holp har yn 'e mantel en kniep dêrby efkes yn har skouder. Hy liet har foargean troch it tsjuster portealtsje. Beroerd foar dy Bjinse Houtsma, hied er sizze wold, mar hy koe dy namme der better bûten hâlde, ek foar syn eigen sielerêst. Se skarrelen nei bûten. Lutske wie op 'e fyts. De Mercedes siet yn Brussel, fertelde se. By de E.G.

- Dan binne no ús sosiale ferskillen weinommen.

- Och, do..., sei se, en joech him in stompke tusken de ribben (koe se foarlopich by Bjinse Houtsma net dwaan). Se rûnen it paad út.

- Ik woe datst ris ophâldest dysels sa leech te lizzen, sei se. Dat past dy net. Komponist (pleagerich). Do hast tsienkear sa folle yn dyn marse as ik (earnstich). En ik bin oer mysels bêst tefreden (irony). Tink dochs net sa min oer dysels. Wat moat ìk dan?

Wer dy tsjustere sinspiling? Of wie it in grapke?

[p. 50]

- Hindrik, it bêste, - nije wike ken ik myn rol. Myn sóló (mei twa deftige, pleagerige, rûne o's, dy't him waarm troch de siele gyngen). Se stiek him de hân ta. Hy knypte der efkes yn, sij knypte werom.

- Pas op mei my, sei se noch.

Doe skeat se op 'e fyts de buorren yn. Hy eage har efterljochtsje gâns in skoft nei.

Hied er har thúsbringe moatten? Men hearde sa faak fan froulju dy't op in iensum dykje... Roukama-state lei nochal bûtenút. Alhoewol, yn dit froede goe-kristlike doarp... Hoe dan ek, it wie te let, se wie mei har efterljochtsje weiwurden, hy stie hjir noch by syn fyts. En mar better sa. Der hie dochs neat fan te meitsjen west no, sà hurd gyngen sokke dingen net. It naam suver in bytsje fan syn (tinkbyldige) skuld wei. En by Wypkje yn 'e hûs wied er mar fleurich foar syn dwaan. It wie kreas oprêden, de kachel barnde noflik. Lustig ist das Zigeunerleben!

- Myn kantate, dat giet oan, sei er (en no fuortdaliks mar alles:) Lutske Westra sil de altsolo sjonge.

- Altsolo, sei Wypkje sleauwich (wa wit no net wat in altsolo is). O, dy dochter fan Pier Westra. Is dat sa'n stjer?

- Mm, skilt net sa folle.

- Hat dy netris foar de radio songen? Dan sil 't wol goedkomme.

- Ik hie leaver frou Sudema hân, dy is gâns betrouder. Mar dy oare wie earlik earst. Mar ris sjen. It sil wol in pear ekstra-repetysjes kostje moatte.

Dat wie dus al wer in stapke foarút. Mar Wypkje réagearre der net op. Dy seach, hearde, die gjin kwea. Dy wurke al wer oan it bêdgongersrituëel.