Merckenweerdigste voorvallen en daegelijcksche gevallen. Brugge 1788

[p. 74]

(Oktober)

Feest van de gilde der schermers pligtig geviert.

Op den 2 october om thien uren begonde het carilion op den thoren zeer konstig te speelen wanneer de gilde der schermers in hunne gewone uniforme hunnen heer koning ende hooftman hebben uijt[ge]haelt. Tegen den 11 uren de gilde van St.-Sebastiaen ofte der hantboge in gewone uniforme, vliegende vaendels en gespel op de Mart - fol. 183 - aengekomen zijnde in d'Halle is dezelve, verselt met degene der schermers, met vollen treijn gegaen naer de kercke der eerweerde paters Augustinen, alwaer wegens het feest van den H. engel Michaël eene pligtige misse in volle musiek afgesongen wiert, t'eijnde van welcke den heelen treijn naer de Mart weergekeert is. Des avons wiert er ter deser gelegentheijd in 't hof van St.-Sebastiaen een luijsterlijcke feest gehouden, op welcke volgde eenen bal die tot den volgenden morgen geduerde.

D'instellatie der faculteijten der rechten en medecijnen en philosophie tot Brussel gedaen.

Op den 6 october is in de Gendtsche gasette⁽²¹⁸⁾ aengekondigt geworden hoe op den 2 deser tot Brussel met groote pligtigheijd de instellatie gedaen is der faculteijten van de rechten, van de medecijnen en van de philosophie, overgebragt uijt de stadt Loven om dezelve aldaer nu zonder tegenseg, ingevolgen de hooge bevelen van Zijne Majesteijt den keijser ende koning, gedoceert te worden⁽²¹⁹⁾. Tot Loven zal nu alleen blijven het Seminarie-Generael, 't welk ook zijnen - fol. 184 - voortgang moet nemen, immers van alle hetwelke den leser, zoo van d'ordonantiën als andersints ten desen opsichte gegeven, breeder op verscheijde plaetsen zal vermeit vinden in 't Lovensch nieuws, het sevenste deel, gelijk de groote schaede die aen Loven door die verplaetsing is toegebragt door het verlies van zoo menige opkweekelingen die nu sedert zoo menige jaeren tot groot voordeel van d'inwoonders van die stadt aldaer gedoceert en opgevoet waeren, die nu op eenmael alle verliesende.

(218) Van Walleghem heeft hier een goede weergave gegeven van het artikel in de ‘Gazette van Gend’ van 6 oktober 1788. (B.R.U.G., De Gazette van Gend, 1788, J. 1).

(219) Naar aanleiding van de oprichting van het Seminarie-Generaal te Leuven, ontstonden in de loop van 1787-1788 tal van moeilijkheden. Na 15 januari 1788, toen bleek dat de keizer vasthield aan zijn seminarieplannen, steeg het verzet van de universiteitsprofessoren. Dit conflict liep begin 1788 uit op de afzetting van tal van professoren. Om de universiteit beter in het oog te houden en de jozefististische professoren te beschermen tegen de Leuvense volkswoede werd de hele hogeschool, met uitzondering van de faculteit der theologie en het Seminarie-Generaal in 1788 overgebracht naar Brussel. (J. ROEGIERS, Kerk en Staat in de Oostenrijkse Nederlanden, in N.A.G.N., dl. 9, blz. 374-375).

Peert op St.-Cruijsparochie gestolen.

In den nagt tusschen den 9 en 10 october zijn twee peerden gestolen uijt den stal van de weduwe Buen onder de parochie van St.-Cruijs; zijnde binnen dese stadt Brugge d'hoedaenigheijd deser peerden bij placaete geaffixeert geworden, met belofte van d'heeren van 't Vrije van Sluijs in Vlaenderen van eene premie van 25 rijksdaelders voor den genen die den daeder ofte de daeders deser diefte zal konnen ontdekken, zoodaenig dat dezelve van 't fait overtuijgt en aen de justitie overgelevert worden.

Ordonantie van 't Brugsche Vrije waerbij het debit aen alle landtloopers verboden wordt.

- fol. 185 - Op den 11 october is in gebanne[n] Vierschaere 's Landts van den Vrijen afgekondigt eene zeer strenge ordonantie⁽²²⁰⁾ waerbij aen alle landtlopers verboden wordt eenige stoffe ofte ander goederen, welcke het zouden mogen wesen, te lande te verkoopen, te presenteeren, op pene van confiscatie der zelve en als vagebonden ende landtlopers opgebragt ende gestraft te wor-

(220) Naar alle waarschijnlijkheid werd hier Carolus Danckaert bedoeld. In de ‘Lijste van alle de meesters die gekomen sijn tsedert het jaer 1713 volgens de coper plaete, met de poinçoenen van den ouden tijtel die staen vóór elckx naeme, en die van den nieuwen tijtel staen agter elckx naeme’ werd vermeld dat hij meester werd op 29 maart 1736. (A. SCHOUTEET, De Brugse goud- en zilversmeden onder het Ancien Regime. Hun archief. Hun merken (bijlage 1), in A.S.E.B., XCVI, 1959, blz. 229-231).

[p. 75]

den. Dit om zoo verre mogelijk te voorkomen de schaede die er door die menigvuldige landtlopers, ten meerderen deele bedriegers, zoo aen d'ingesetene der stadt Brugge als degene van 't Landt van den Vrijen toegebragt wordt, hierdoor ook Zijne Majesteijts regten grootelijcks gefraudeert wordende en om ook te voorkomen dat er geen slegte en ondeugende goederen meer aen den onnooselen en goeden landtsman zouden verkogt worden. De neeringe van de merceniers deser stadt heeft sedert lang het grootste devoir aengewent opdat op versoek van de balieus, greffiers en buijtewinkeliers dees ordonantie zoudt - fol. 186 - uijtgegeven geweest hebben; zulks op hunne gepresenteerde requeste aen d'heeren van 't Brugsche Vrije verkregen hebbende.

Troubel op den martdag wegens twee bankroutierende winckels voorgevallen.

Heden, zijnde martdag, was er eenen grooten troubel op de Mart, ter oorsaeke van twee bankeroutierende winckels die over noen ten profijte van de gemeene creditueren gesloten wierden; het volk met duijsenden voor dezelve troupelende, zoodaenig dat er om de stadtswagt moest gesonden worden om dezelve af te weeren en voorder onheijlen te voorkomen.

Sedert eenige daegen waeren de goederen van Van Paemel, wonende van vooren aen de Steenstraete, ook in profijte der gemeene creditueren geconfisqueert, welcken met eenen van de susters, onlangs overleden, hadde getrouwt geweest van de twee voormelde huijsen; zijnde d'eene de weduwe De Munck en de ander de vrouwe van Meersman, zoodat men rekent dat het drij susters zijn die terzelvertijdt eene aensienelijcke banquerout maeken en van welcke door 't heele landt geredeneert wordt.

Het garnisoen keert weder naer Brugge.

- fol. 187 - Op den 14 october 's morgens om ses uren zijn binnen de stadt Brugge met billanderschepen aengekomen het batalion soldaten, hetgoon uijt dese stadt Brugge op den 11 der gepasseerde maendt vertrokken was naer en omstreeks Audenaer[d]e als hiervooren, fol. 175, verhandelt is. Zoo men verneemt zijn de troubelen aldaer ontstaen, sedert d'aenkomste der troupen, bedaert geworden en de gemoederen gerustgestelt; zijnde des anderdaegs 's morgens de soldaeten in d'hooftwagt naer de Mart als naer gewoonte weergekeert.

Sieur Dankaert viert zijn jubilé als vijftigjaerigen meester-zilversmit.

Heden heeft sieur Danckaert⁽²²¹⁾, wonende in de zilversmedenhuijsen⁽²²¹⁾, zijnen jubilé geviert van den tijdt van vijftig jaeren te hebben geweest vrijen meesterzilversmit. Des morgens om agt uren wiert ten desen eijnde in de parochiale kercke van O.L.V. gedaen eene lesende misse onder welcke den jubilant zijnen jubilé vierde, naer de kercke met eene carosse waerin saeten eenige - fol. 188 - meesters-silversmeden en op welckers kost dees pligtigheden uijtgevoert wierden, gelijk ook de kleederen gegeven waeren die den jubilant was aenhebbende. Des avons wiert er ook in d'hostelrije De Coorenblomme opgerecht een kostelijk avontmael waer den jubilant en zijne familie tegenwoordig waeren en hetwelcke ook door eenige particuliere meesters-zilversmeden bekostigt wiert.

(221) Het ambacht van de goud- en zilversmeden te Brugge was een belangrijke corporatie, die tot het einde van het Ancien Regime bestaan heeft. De Brugse goud- en zilversmeden waren meestal personen van aanzien. Het bezit van het ambacht was niet onbelangrijk. Tot bij haar afschaffing (1795) bezat de corporatie drie huizen in de Hoogstraat en vijf kleinere huisjes die er achteraan aanpaalden. De vijf kleinere huisjes waren bestemd om door de oude, behoeftige ambachtsleden gratis bewoond te worden. Van de huizen in de Hoogstraat werd het ene, op de hoek van de Meestraat, als ambachtshuis gebruikt, terwijl de twee andere verhuurd werden. We kunnen veronderstellen dat meester Danckaert een van deze laatste huizen bewoonde. (A. SCHOUTEET, Inventaris van het archief van het voormalige ambacht van de goud- en zilversmeden te Brugge (inleiding), in A.S.E.B., LXXXIX, 1952, blz. 56-57).

(221) Het ambacht van de goud- en zilversmeden te Brugge was een belangrijke corporatie, die tot het einde van het Ancien Regime bestaan heeft. De Brugse goud- en zilversmeden waren meestal personen van aanzien. Het bezit van het ambacht was niet onbelangrijk. Tot bij haar afschaffing (1795) bezat de corporatie drie huizen in de Hoogstraat en vijf kleinere huisjes die er achteraan aanpaalden. De vijf kleinere huisjes waren bestemd om door de oude, behoeftige ambachtsleden gratis bewoond te worden. Van de huizen in de Hoogstraat werd het ene, op de hoek van de Meestraat, als ambachtshuis gebruikt, terwijl de twee andere verhuurd werden. We kunnen veronderstellen dat meester Danckaert een van deze laatste huizen bewoonde. (A. SCHOUTEET, Inventaris van het archief van het voormalige ambacht van de goud- en zilversmeden te Brugge (inleiding), in A.S.E.B., LXXXIX, 1952, blz. 56-57).

[p. 76]

Nieuw venerabel door den eerweerdigsten heer bisschop aen St.-Donaeskerk vereert.

Heden ook feestdag van den H. Donatianus, patroon der stadt Brugge, is in des zelfs hooftkercke door onsen eerweerdigsten heer bisschop een groot vereerement gedaen en zonder de wete van eenige heeren deser kercke heeft den heer bisschop tegens het lof den koster naer zijn paleijs gesonden en hem doen haelen een nieuw, teenemael van gout gesmit, venerabel⁽²²²⁾, weerdig tusschen den 4 à 5000 guldens, met welke, het Alderheijligste daerin geplaest zijnde, den heer bisschop het lof gedaen heeft tot verwondering van al die er tegenwoordig waeren.

(222) ‘Venerabel’ betekent als bijvoegelijk naamwoord ‘eerbiedwaardig’. Meestal gebruikt als onz. zelfst. naamwoord: het Venerabel dat in de liturgische taal meestal Allerheiligste Sakrament betekent vooral wanneer het onder de vorm van een hostie in een monstrans in de kerk op een altaar ter verering wordt uitgesteld of in een processie op straat wordt rondgedragen ter verering van de gelovigen. [J.G.].

Het gebouw der Waterhalle wordt in 't Stadthuijs te koop gepresenteert met des zelfs conditiën.

- fol. 189 - Op den 22 october is in de ledecaemer in 't Stadthuijs deser stadt Brugge gedaen den instel van de verkoopinge van de Waterhalle, het heele gebouw verdeelt in thien koopen volgens dat aldaer met de separatie van de koopen kan onderscheijt worden. Alleenelijk en is maer den negensten koop, die den hoek van de Breijdelstraet zal uijtmaeken, door den matsenaersbaes, sieur Laveijne, ingestelt op 600 guldens; zijnde alle de andere koopen, gelijk ook het heele gebouw in cumulo, onderbleven; gelijk ook hetzelve op den 30 deser, wanneer den absoluten toeslag moest gedaen worden, onderbleven is, hoewel voor het heele gebouw in cumulo geboden wiert in verscheijde oproepingen tot de somme van 450 ponden grooten wisselgelt, zoo nogtans dat voor die somme den toeslag niet gegeven is maer zulks bij agreatie van 't gouvernement zijnde, is de verkooping onderbleven; d'heer Latruwe⁽²²³⁾, notaris deser stadt, hieraf den laesten verhooger zijnde. - fol. 190 - De besonderste conditiën op welcke dit merkweerdig gebouw verkogt wiert, waeren: dat hetzelve met den 1 april aenstaende teenemael moest geplaneert zijn en het gebouw daerop te maeken moest voltrokken zijn tegens het eijnde van 't jaer 1789. De mueren van 't gebouw tot aen de cornisse van alle zijden een gelijk werk maekende, moeten 55 voeten hoog zijn en 22 voeten buijten het dak, heele den grondt moet opgevolt worden en onder dezelve moet een duire van 8 voeten vierkant gemast worden, genoegsaem bequaem om alle de waters en onderaerdtsche servituten van de Mart af te leijden. Alle welcke en veel andere bespreeken meer tot laste van den kooper zijnde, de gaedinge van veele liefhebbers heeft doen verminderen en waerdoor geene koopen in 't particulier zijn verhoogt ofte verkogt geworden⁽²²⁴⁾.

(223) In de ‘Almanach’ van 1788 werd Latruwe opgenomen als ‘Procureur d'office voor de inkomende en uijtgaende Regten’ Sinds 1771 was hij notaris te Brugge. Hij woonde rechtover het Prinsenhof. (S.A.B., Almanakken, BIhh, 1788, blz. 168 en 1789, blz. 153).

(224) Dit plakkaat hebben we niet teruggevonden. We konden echter wel op basis van de bestaande literatuur betreffende de Waterhalle de gegevens van Van Walleghem controleren. Nadat in 1786 was besloten de Waterhalle af te breken, werd het bouwmateriaal voorbestemd voor de bouw van een nieuwe kazerne op de gronden van het opgeheven Kartuizerklooster in de Langestraat. In tegenstelling tot dit oorspronkelijke plan, werd het materiaal voorbehouden voor de constructie die op de plaats van de Waterhalle zou worden opgetrokken. Op 24 december 1788 werd immers het ontwerp goedgekeurd voor het optrekken van het Oude Gouvernementsgebouw. Dit neoklassieke bouwwerk brandde af in februari 1878. In 1887 werden op dezelfde plaats het nieuwe Provinciaal Gouvernement en de post gebouwd. (V. VERMEERSCH, Brugge, duizend jaar kunst. Van Karolingisch tot neogotisch 875-1875, Antwerpen, 1981, blz. 71), (B. BEERNAERT, De Waterhalle, in Brugge en de Zee, o.c., blz. 51). Voor een duidelijk chronologisch overzicht van de werken uitgevoerd aan de Waterhalle verwijzen we naar de licentiaatsverhandeling van Barbara Dewitte. (B. DEWITTE, De Stedebouw te Brugge onder Jozef II (1780-'89), onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Leuven, 1983, blz. 100-125).

Convocatiën gehouden de[r] gefalieerde boedels met den zelfs inventaris van schulden.

Op den 24 en 25 october zijn in 't Stadthuijs deser stadt Brugge voor alle ende generaelijk de creditueren de publicke convocatiën gehouden - fol. 191 - van de drij falieerende winckels hiervooren, fol. 186 verhandelt, van welcke generaelijk de resolutiën uijtvallen zijn van alle de goederen, zoo muebele als immuebele, ten profijte van de gemeene creditueren te verkoopen, zonder dat naer eenige voorstellingen van de gefalieerde is gehoort geworden omdat men de schulden, te aensienelijk zijnde, genoegsaem voorsaeg daeraen geen herstel-

[p. 77]

len te zijn ende omdat zulks zonder voorbeelt mag genaemt worden en dat het mogelijcks binnen dese stadt noijt gebuert is en, 't geen den hemel mag behoeden, dat het noijt meer gebuerde dat tegelijckertijdt van drij gesusters, van drij gelijcke winckels, geen boogschote vaneen wonende, eene zoo aensienelijcke banqueroute is voorgevallen, zoo zal ik hiernevens aenvoegen het import van de schulden, baeten en cortresse, gelijk dezelve aen de gemeene creditueren zijn overgegeven worden, zoo nogtans dat naer alle onkosten, de baeten nog veel zullen vermindert worden.

- fol. 192 -

Vidua De Munck.
	schult				= f.44665-1-9
	baeten				= 32995-2-3
	cortresse				= 11669-19-6
		saemen			f.44665-1-9
Van Paemel.
	schult				= f.38631-9-6
	baeten				= 27864-9-6
	cortresse				= 10767-0-0
		saemen			f.38631-9-6
Meersman.
	schult				= f.35823-0-0
	baeten				= 20828-0-0
	cortresse				= 14995-0-0
		saemen			f.35823-0-0
schuit total			baeten		cortresse
f.44665-1-9			f.32995-2-3		f.11669-19-6
38631-9-6			27864-9-6		10767-0-0
35823-0-0			20828-0-0		14995-0-0
f.119119.11.3			f.81687.11.9		f.37431.19.6
			Prueve f.37431.19.6
				f.119119.11.3

De ordonantie gecesseert van 't greijs in 't gedelf der Nieuwjaerbrugge te werpen.

- fol. 193 - Op den 28 October is binnen dese stadt Brugge bij hallegebode en placaete⁽²²⁵⁾ aengekondigt en geordoneert geworden dat het niet meer noodig zijnde het greijs in het gedelf der Nieuwjaerbrugge te werpen. De ordonantie ten eijnde gepubliceert, komt te cesseren. Andermael op de boete van drij ponden parasijs geordoneert wordende eenig greijs uijt te werpen dan op differente gedestineerde en aengewesene plaetsen buijten de stadtspoorten tot verbetering der wegen, etc., die alle in 't besonder distinctelijk zijn aengewesen geworden. Nu is er van het groot gebouw der Nieuwjaerbrugge geene gedagtenis meer en tot aen de nieuwe caeije besijden ‘De Roo Steen’ is alles opgedelft. De pasagie aldaer leijdende over de Nieuwjaerbrugge wordt gekalsijt en

(225) Zie S.A.B.: Hallegeboden, pf. 1786-1793, fol. 89, Plakkaten, 2^o reeks, reg. 36 n^o 95.

[p. 78]

het overig is met planken afgestelt geworden om ook tegens den somer teenemael geplaneert en gecalsijt te worden; zullende het gevolg van tijdt leeren wat er met dees remercaber plaets zal gedaen worden.