Nederduitsch taalkundig woordenboek. M, N. O

[Na]

NA, bijv. naamw. en bijw, nader, naast. De stellende trap van dit woord wordt als een bijwoord alleen gebruikt, daar de vergelijkende en overtreffende trap dan eens als een bijvoegl. naamw., dan als een bijw. voorkomt. Het beteekent door eene nietsbeduidende tusschenruimte van andere dingen verwijderd, in tegenstelling van ver, of afgelegen. Eigenlijk, ten opzigt van plaats of ruimte: de schepen lagen elkander na op zij. Iemand na op het lijf komen. Kom nader. De vloot vertoonde zich nader bij den wal. Het hemd is nader dan de rok, ik ben mij zelven de naaste. Mijn naaste buurman. Het naaste huis stond in den brand. Een nadere weg, voor eenen korteren, de naaste weg, voor den kortsten, is eene figuur. Oneigenlijk heeft het zijne betrekking op den tijd: met den naasten postdag. In het naast vorige jaar. Het naaste, dat u te doen staat, is enz. Zij zaaghen niet naaders, dan eenighe burghers te bidden. Hooft. Tevens met insluiting van plaats: hij is na aan den dood. Dat gevaar was mij zeer na. Ik ben er bij geweest op eene halve mijl na. In verdere figuur, ten opzigt van andere betrekkingen, om, daardoor, alle tusschen in liggende dingen uit te sluiten: hij is daartoe de naaste, de meest geregtigde. Ieder is zich zelven de naaste. De naaste bloedverwanten volgden het lijk. Zijn neef was de naaste tot de kroon. De naaste aan den koning. Die zaak betreft u nader dan mij. Zij waren elkander te na in den bloede. Om nader ter zaak te komen. Ik zal mij nader aan u bekend maken. Nadere kennis. Hij had den naasten omgang met hem. De heidenen hoopten op eene nadere goddelijke openbaring. Dat gaat hem te na, dat krenkt hem. Iemand te na komen, hem beleedigen. Eene dogter te na komen, haar onteeren. Hij ligt mij na aan het hart. Zij bestaan elkander na. Wij, die op verre na zijnen geest niet hebben enz.

[p. 174]

Frantzen. Dit op verre na wordt afgekeurd, als bestaande uit woorden van tegenovergestelde beteekenis, verre en na. Men bezigt daarvoor liever op veel na, even als op weinig na. Dit is lang naa zoo misdaadig niet. Frantz. Ik zal op nadere orde wachten. Hij bedong den naasten (uitersten) prijs. Als ik nadere brieven zal gekregen hebben. Ten naaste bij, omtrent. Zie verder naast, naaste. Van hier naheid: de Echo, welckers naeheijd gheen weerslagh meer en gheeft. De Brune. Zamenstell.: nagelegen: het naagelege Athenen. Hoogvl.

Na, nader, naast, bij Otfrid. nah, hoogd. nahe, näher, nächste, neders. nah, näger, nägst, bij Ulphil. nehwa, angels. neh, neah, eng. nigh. Hieraan grenst het angels. near, nearo, nearewe, deen. en zw. när, ijsl. naer, eng. near.