Nederduitsch taalkundig woordenboek. M, N. O

[Oordeelen]

OORDEELEN, bedr. en onz. w., gelijkvl. Ik oordeelde, heb geoordeeld. Dit woord beduidt, naar de oudste beteekenis des vorigen woords, een regterlijk vonnis spreken, vellen In dien zin is het een bedr. w., met eenen vierden naamval: andersins hoe sal Godt de werelt oordeelen? Bybelv. Ook komt het in eenen bedrijvenden zin voor veroordeelen voor: ick ben niet gekomen, op dat ick de werelt oordeele. Bybelv. Sij hebben oock de stemmen der Propheten, hem oordeelende, vervuld. Doresl. Zoo gebruikt het Ottfr. meermaals. In verdere beteekenis, beduidt het zijn gevoelen, zijne meening over de gesteldheid van personen of zaken aan den dag leggen. Eertijds gebruikte men het, in dien zin, ook bedr.: straffet te voren u selven, eer

[p. 671]

ghij andere lieden oordeelt. Doresl. Wie zijt gij, die eenen anderen oordeelt? Bybelv. Thands nemen wij het onz., met hebben: ik oordeel, dat die zaak eerst moet gedaan worden. Onpartijdig oordeelen. Gewoonlijk drukt men het voorwerp met over en van uit: verkeerd over eene zaak oordeelen. Wat zal men daarvan oordeelen? Van hier: oordeelaar (oordeeler). Voor het naamw. oordeeling gebruikt men de onbep. wijze: het roekeloos oordeelen kwam hem dier te staan.

Dit zeer oude woord luidt bij de oudste schrijvers urdeilan, urteilan, ardeilan, irdeilan, irteilen, erteilen, hoogd. urtheilen, neders. ordelen, zw. ordela. In de oude aleman. geloofsbelijd. bij Goldast leest men, naar Adel.: ich geloub in dannan kunftig an dem iungesten Tag ertailen viber lebend unt viber tot. Uit alles blijkt, dat oor niet anders dan het voorz. er, ver is, en oordeelen zoo veel is als verdeelen, dat is onderscheiden, beslissen.