Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1 (1874)

Informatie terzijde

Titelpagina van Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1
Afbeelding van Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1Toon afbeelding van titelpagina van Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.46 MB)

Scans (24.79 MB)

XML (1.40 MB)

tekstbestand






Genre

sec - taalkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Deel 1

(1874)–Johan Winkler–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

[32. De stad Esens]

Het landschap Harlingerland wordt door velen niet tot het eigenlijke Oost-Friesland in nauweren zin gerekend. Het is gelegen in het noordoosten des lands, aan de Noordzee en aan de grenzen van Jeverland (Oldenburg), en bevat, nevens vele dorpen, de stadjes Esens en Witmund.

Zooals reeds op bl. 185 is gezeid, is niet slechts van alle oostfriesche landstreken in Harlingerland het langste de echte friesche taal bewaard gebleven, maar is ook de harlingerlander tongval nog het rijkste aan overblijfselen en sporen van die taal. Want behalve dat ook in Harlingerland, even als overal elders in Oost-Friesland de woordvoeging en zinbouw van de volksspraak, even als de tongslag (accent) doorgaans echt friesch is, en men hier ook nog de g op echt friesche wijze, niet als hoogduitsche g (sj, zj, j) noch veel minder

[pagina 187]
[p. 187]

als hollandsche g (ch,) uitspreekt en de sch op friesche wijze als sk, zoo spreekt men buitendien daar nog van foon voor meisje, maagd (oudfriesch fona, gewoon westfriesch faem, hindelooper friesch faan, wangerooger friesch faun, enz.), van luken (loeken) voor trekken, enz. Daar noemen de kleine kinderen hun vader nog babe (zie vs. 12 bl. 161 en vs. 12 bl. 174 op de woorden babe, bab); daar hoort men ook nog bigraven, bidanken, op echt friesche wijze; ik skal en ik skul voor: ik zal en ik zoude (oudfriesch ik skil, skel, skal en ik skolde, skulde; gewoon friesch (westfriesch) ik scil en ik scoe), enz.

32. De gelijkenis van den verlorenen zoon in den tongval van de stad Esens.

Medegedeeld door den heer K. Oltmanns, onderwijzer te Rauderveen (Rhauderfehn). Augustus 1870. (In hoogduitsche spelling.)

De Gliekniss van 'n verlaar'n sähn, äverdrag'n in d' Mundart van d' Harrlingers an d' Noordseeküst in 'tEs'ner Amt.

 

11. 'N minsk harr twee sähns.

12. Un de jüngst van här sä an sien vader: vader! giff mi dat deel van d' göder dat mi hört. Un he deeld' här 't good.

13. Un nich lang derna sögg' d' jüngst sähn alles binanner un truck wied äver land, un daar broch he sien good där mit swelg'n.

14. As he nu all 't sienig vertäerd harr, queem der 'n groot dürdoom där 't gans' land un he funk an to smachten.

15. Un he gink hen un hunk sück an 'n börger van dat land; de kreeg hüm up sien acker, de swien to waard'n.

16 Un he groond' derna sien buuk mit dust de d' swien frät'n to füll'n; un nümmd geef hüm's.

17. Do sloog he in sück un sa: wu väl daglöhners hett mien vader, de brood in d' füll hebb'n un ik verdarf in hunger.

18. Ik will mi upmaken un na mien vader 'gahn un täg'n hüm segge'n: vader! ik hebb' sündigt in d' himmel un vär di.

[pagina 188]
[p. 188]

19. Un 'k sün verdann nich meer werth, dat 'k dien säahn heet; maak mi to een van dien arbeiders.

20. Un he maakd' sück up un queem bi sien vader; as he aber noch 'n enn' dervan weer, seeg sien vader hüm, un biduurd' hüm; he leep hüm to mööt, full hüm üm d' hals un geef hüm 'n düüt.

21. De sähn aber sä täg'n hüm: vader! ik hebb' sündigt in d' himmel un vär di; ik sün verdann nich meer werth dat 'k dien sähn heet.

22. Man de vader sä täg'n sien folk: bringt 't best kleed her un doot hüm 't an un gäft hüm 'n fingerring an sien hand un schoo an sien fööt.

23. Un bringt 'n mäst't kalf her un slacht't, laat't uns ät'n un lüstig wäs'n.

24. Denn diss mien sähn weer dood un he is wer lebendig wurd'n; he weer verlaar'n un is wer fund'n wurd'n. Un se fung'n an lüstig to wäs'n.

25. Man de ollst' sähn weer up 't land; un as he nah bi 't huus queem, hör he dat gesing un d' riegdanz.

26. Un do reep he een van 't folk her un froog wat 'r weer.

27. De aber sä täg'n hüm: dien bröör is kam'n un dien vader hett 'n mäst't kalf slacht't, dat he hüm gesund wer hett.

28. Do wurd' he düll un wull nich henin gahn; do ging sien vader heruut un beed' hüm.

29. He antwoord' aber un sä täg'n sien vader: süh! so väl jahr deen ik di un ik hebb' dien gebod noch nich äverträd'n un du hest mi nie 'n buck gäv'n dat 'k mit mien fründ'n lüstig weer.

30. Man nu diss dien sähn kam'n is, de sien good mit hoor'n der där brocht hett, nu hesttu hüm 'n mäst't kalf slacht't.

31. De vader aber sä täg'n hüm: mien sähn! du bist alltied bi mi un all' wat miens is, dat is diens.

32. Du skust aber blied' un good's moods wäs'n, denn diss dien bröör weer dood un he is wer lebendig wurd'n, he weer verlaar'n un is wer fund'n.

Aanteekeningen.

De ä is zuiver (umlaut van italian a) in sähn, vertäerd (lang), täg'n, träd'n (in äverträd'n) gäv'n, mäst't, enz.; de ä luidt doffer

[pagina 189]
[p. 189]

(umlaut van de nedersaksische a of oa) in äver, här, där, väl, enz.; in sä, frät'n enz. klinkt ze weer anders, als of ze door een onvolkomene e gevolgd werd. De klank ie in glieknis, sien, wied, swien, enz. moet vooral niet als de tweeklank ie worden uitgesproken; maar als de zuivere lange i. De volkomene a als oa; zie vs. 12 bl. 10.

15. Waard'n (woard'n, woarden), hoeden, is verwant aan bewaren, bewahren en warten of wachten; zoo zeit men in Vlaanderen en Brabant voor koeherder, koeiwachter; in West-Vlaanderen voor baker ook waarde of warde, even als men in Friesland, Groningen en Oost-Friesland wel kraamwaarster zeit voor baker, de vrouw die de kraam en de kraamvrouw waart, bewaart, bewacht, bewaakt. Elders in Oost-Friesland wordt waard'n ook als waren (woaren) uitgesproken. Zie vs. 15 bl. 151, vs. 15 bl. 163, vs. 15 bl. 176 en vs. 15 bl. 190.

16. He groond', hij begeerde sterk, van gronen, sterk naar iets verlangen, zeer begeerig zijn naar iets.

Dust, afval van koorn; in Friesland bewesten Lauwers duust, duus.

20. Beduurd hüm, bejammerde hem, had medelijden met hem; van beduren, bedauern. zie vs. 20 bl. 43 en vs. 20 bl. 61.

To mööt, te gemoet. Zie vs. 20 bl. 178 op in de meit.

'N düüt, een kus; zie vs. 20 bl. 179 op het woord tutiket.

22. Sien folk, zijn knechten, zijn ondergeschikte huisgenooten; deze uitdrukkking is ook in Friesland tusschen Flie en Lauwers zeer in zwang. In Holland keert men de zaak om; daar zijn het de ondergeschikten, de dienstbaren die hun heeren en vrouwen m'n volk of me volk noemen.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken

Over het gehele werk

titels

  • Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon (2 delen)


landen

  • over Duitsland