Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[MM20] Trots, die mijn harte hardde, als ijzer

Overlevering

M^1: Manuscript H-18.

M^2: Manuscript H-19.

T^1: De lelie 4 (juli 1913), p. 349. /11/

M^3: Manuscript H-21,[2].

M^4: Manuscript H-31,[6].

T^2: De gids 78.i (januari 1914), p. 193. /12/

M^5: Typoscript H-40,[25].

D: De modderen man, p. 42.

Datering

Vóor 29 juni 1912.

[p. 345]

Ontwikkelingsgang

I

M¹ is aan twee zijden beschreven en bevat twee kladstadia van [mm20]. Er komen ook kladfragmenten van [mm29] en [mm4] op voor. Op de rectozijde van het manuscript noteerde Van de Woestijne twee regels in potlood (M¹:A), later doorgehaald met dezelfde inkt waarmee hij op de versozijde een schetsmatige versie van het gedicht schreef (M¹:B); de eerste strofe ervan is dan reeds voltooid.

	M^1:A
1			Spot die mijn harte hardde als ijzer^+

2			gij hebt te brozer het gemaakt^+
			[Geheel doorgehaald, vermoedelijk in stadium B]

	M^1:B^+
1		a	St^+
		a	[S]pot, die mijn harte hardde, als ijzer

2

ter kille kuip tot staal gehard:

3

gij hebt het sterk gemaakt, en wijzer,^+

4		a	- maar 'k wete dat het brozer werd,
		a	[	].
			[strofewit]

5		a	Gij miekt het als de drill'ge		speren
		a	[	]	[spere]

6

die

[

ø

]

te vaster steekt

7

[

ø

]

were

8		a	[	ø	]	maar niet		buigt, of breekt
		b	[				]	[buig]en kan [, of breekt]
			[strofewit]

9

Zoo sta 'k

[

ø

]

10

[

ø

]

[puntjes] van mijn dag,

11		a	en [puntjes]	een hart [puntjes]
		b	[] draag	[	]

12

[

ø

]

maar dat niet buigen mag.

+ [→B, 1; →1]

+ [→B, 3-4; →3-4]

+ [→1-12]

+ [←A, 1]

+ [3-4→A, 2]

II

Het gedicht is op M² genummerd met het romeinse cijfer I; bovenaan het blad schreef Van de Woestijne ‘Het Gelaat des Dichters.’ Hij plaatste een noot onderaan: ‘Ter perse bij C.A.J. van Dishoeck, te Bussum. - Zie De Gids, December 1911 en April 1912.’ Dit manuscript moet behoord hebben tot de op 29 juni

[p. 346]

1912 aan De gids aangeboden kopij die door Van de Woestijne om onbekende redenen werd teruggevraagd (zie ook de Lijst van voorpublikaties).

III

De oorspronkelijke lezing in M³ in de regels 1, 5 en 9 (fase a) sluit aan bij de kladversie en de eerste tijdschriftpublikatie in De lelie. Het zou daarvoor als kopijhandschrift gediend kunnen hebben, maar waarschijnlijk is dat niet: de varianten die erin voorkomen zijn aangebracht met dezelfde inkt, waarschijnlijk tijdens dezelfde sessie. Om die reden is M³ na T¹ geplaatst.

Boven de tekst van M³ is het nummer ‘ii’ geplaatst. Het volgt op een eveneens bewaard gebleven manuscript van ‘Ik weet dat ik mijn dood bereid, wanneer ik wil’ ([a14]), waarboven is geschreven ‘Verzen/ i’. Dit gedicht werd door Van de Woestijne niet gebundeld. Het verscheen tegelijk met ‘Trots, die mijn harte hardde’ in De gids, maar het kopijhandschrift ervan is niet bewaard gebleven, in tegenstelling tot dat van ‘Trots, die mijn harte hardde’ (M⁴).

M³ en het handschrift van ‘Ik weet dat ik mijn dood bereid’ kunnen bedoeld zijn als kopij voor een publikatie, maar een publikatie waarin beide gedichten met deze nummering en in deze volgorde voorkomen, is niet bekend. Tevens bestaat de mogelijkheid dat de nummering verband houdt met de voorbereidingen voor Het gelaat des dichters. Beide gedichten komen in elkaars directe nabijheid voor op het manuscript met een voorlopige inhoudsopgave van de onderafdeling ‘De vergroot-spiegel’, maar niet als de eerste gedichten daarvan (zie de Ontstaansgeschiedenis, § 3.1.3).

IV

M⁴ is kopijhandschrift voor T² geweest; M⁵ is kopij voor D geweest.

Varianten en correcties

			(M^1 niet opgenomen)^+
1	M^2		Trots	,	die		mijne	harte hardde,		als ijzer^+
	T^1		Spot	|		|	mijn	|			|
	M^3	a	|								|
		b	Trots	[							]
	M^4, T^2		|								|
	M^5		|						|◦	|	|
	D		|						|,	|	|^+

4	T^1-M^4		- maar 'k wete		dat het^* broozer werd.
	T^2		|	|,	|	|

5	M^2		Gij		maakte'		't,		ten	gedrilden were,
	T^1		|	|	miekt het,				te	|	|
	M^3	a	|				|		ten	|	|
		b	[	]	maakte'	'[t,]			[		]
	M^4		|								|
	T^2		|	|	maakte	|		|	te	|	|
	M^5, D		|	|	maakte'	|		|	ten	|	|

+ [1-12←B]

+ [←A, 1]

+ [3-4←A, 2]

* [lees: brozer]

[p. 347]

6	M^2	a	Als	eene spies,		die vaster steekt
		a	a[ls]	[			]
	T^1		|		|◦	|	|
	M^3-D		|		|,	|	|

9

M^2

Zoo sta

'k,

mijn

trots

een scherpe

schanse

T^1

|

|

spot

gelijk

een

|

|

M^3

a

|

|

b

[

]

trots

[een] scherpe

[schanse]

M^4

|

|

^*'k

|

|

T^2-D

|

|

'k,

|

|

* [lees: 'k,]

Zetfouten

T^1	r. 3: hebt, | hebt
	r. 9: schande | schanse

Noten

^1	In typoscript M^5 niet gecorrigeerde fout: r. 1: harde | hardde
^2	De spelfout ‘broozer’ (in plaats van ‘brozer’) in r. 4 is opgenomen in het variantenapparaat omdat Van de Woestijne deze spelling zowel hier als op enkele andere plaatsen handhaafde.