Wiekslag om de kim. Deel 2. Commentaar en apparaat

[BM9] Ik open me als een oog, den nacht verloren

Overlevering

C^1: Carnet H-58, p. 17r.

C^2: Carnet H-83, p. 40r, 41v.

M^1: Manuscript H-88,8.

P^1: Drukproef T H-89,4.

T: Nu 1 (oktober 1927), p. 46. /32/

P^2: Drukproef D H-99,26.

M^2: Manuscript H-101,20.

D: Het berg-meer, p. 26.

Datering

27 maart 1921; 4 juli 1927 (en kort daarvoor?).

Ontwikkelingsgang

I

Van de Woestijnes eerste aantekeningen die verband houden met het gedicht dateren al van 1921. Op ‘27 Maart (Paaschdag)’ schreef hij met zwarte inkt eerst een plan voor een gedicht (p. 17r):

Gedicht der Eenheid (vier groote strophen)
één in zich
een met de natuur
een met de zon
een in God

Deze opzet kan ten grondslag gelegen hebben aan ‘Ik open me als een oog’. Eronder werden met dezelfde inkt twee regels geschreven die later in de regels 13-15 verwerkt werden (C¹:A). De aanhalingstekens aan begin en slot kunnen wijzen op een citaat, maar het is niet bekend uit welke bron Van de Woestijne in dat geval geciteerd heeft.

	C^1:A^+
(1)		‘alles doorgestaard

(2)

bevonden dat gij mijn ooge waart’

+ [→C^II, 11-12; →13-15]

[p. 581]

Pas in 1927 maakte Van de Woestijne een definitief begin met het gedicht. Met anilinepotlood noteerde hij bovenaan p. 41r in zijn carnet een regel die in een later stadium als tiende regel een plaats kreeg in het gedicht:

	C^2:B^+
(1)		Ik ben de spiegel die het beeld vergeet

Daaronder werd een kladversie geschreven waarvan alleen de slotstrofe nog erg onvolledig bleef (C²:C).

Op de linkerbladzijde werkte Van de Woestijne daarna een nieuwe versie uit (C²:D). Tussen de eerste twee regels is een grote witruimte, en een lijn geeft aan dat de twee op elkaar aansluiten. Van de Woestijne heeft vermoedelijk de eerste regel het vroegst geschreven. Bovenaan is als datum ‘4 juli’ toegevoegd (dubbel onderstreept). Deze geldt mogelijk ook voor de stadia B en C; zo niet, dan zijn deze stadia van korte tijd daarvoor.

De stadia C en D zijn opgenomen in de gecombineerde synopsis, die voor de schetsmatige slotstrofe van C wordt onderbroken.

+ [→10]

II

M¹ is kopijhandschrift voor T geweest.

Varianten en correcties

			(C^1 en C^2:B niet opgenomen)
1	C^2:C		Ik open me als een oog, den		droom	verloren,			-
	C^2:D	a	|				|	;
		b	[	]	nacht	[		]
	M^1-D		|					|

2

C^2:C

a

den nacht verloren

[

ø

]

als een oog

b

[

]

,

open me

[

]

c

[

]

en

'k

[open me als een oog]

C^2:D-D

'k begrijp een licht,

|

|.

3

C^2:C

a

aan

[

ø

]

wimpren wordt

[

ø

]

geboren

b

[

]

mijne

[

]

een dag

[

]

C^2:D-D

Aan

|

|

4	C^2:C	a	[	ø	]	regenboog
		a	die wemelt van zijn zeven-kleurig gloren
	C^2:D-D		|				|	;

5	C^2:C	a	'k bezit stil-aan		den		regenboog
		b	[			]	zuivren		[regenboog]
	C^2:D	a	|					|	regen-boog.
		b	[	]	een		[			]
	M^1-D		|							|

[p. 582]

6

C^2:C

a

Nog

lig ik

als een lamme,

loom

gebonden

b

[

]

zwaar

[

]

C^2:D

a

|

|

,

een verlamde,

|

|

b

[

]

lam en lijdelijk

[,]

[

]

M^1-T

Nóg

|

|

P^2

|

|

◦

|

|

M^2

|

|

,

|

|

D

|

|

◦

|

|

7

C^2:C

a

binnen

[

ø

]

van

wetend leed

b

[

]

de

zwachtels

[

]

mijn

[wetend

leed

]

C^2:D

a

|

|

zwachtlen

|

|

wétend

|

|

,

b

[

]

liefde

[

]

M^1-T

|

|

P^2

a

|

|

wetend

|

|

b

[

]

[w]é[tend]

[

]

M^2, D

|

|

8

C^2:C

a

[

ø

]

omwonden

c

[

]

de[?]

zuchten der herinnering

[

]

c

van

't

[

]

C^2:D

a

en

|

|

.

b

[]

zwachtlen

van

[

]

M^1-D

|

|

9

C^2:C

a

[

ø

]

gevonden

b

doch

zie: de dag heeft

mij

[

]

C^2:D

a

Doch

|

|

[

ø

]

mij gevonden,

a

[

]

ze

in

mijn

waan

[

]

M^1-D

|

|

me

|

|

10	C^2:C	a	doch	'k word de spiegel		^* de	het		leed	vergeet
		b	en	[							]
	C^2:D	a	|		|	die	|	|	licht[?]	|	|
		b	[					]	beeld	[	]
	M^1-D		|								|.

	C^2:C r. 11-16^+
11			[	ø	]	doorgestaard^+

12		a	dat	Gij,	mijn	God,	mijn ooge waart^+
		b	bevonden		[God,]	dat gij	[	]

13

[

ø

]

14

[

ø

]

15

gevangen in de veiligheid der haven^+

16

[

ø

]

klaart^+

* [lees: die] [←A]

+ [11-12←A]

+ [→13]

+ [→15]

+ [→11]

+ [→12]

[p. 583]

	C^2:D, M^1, P^1, T, P^2, M^2, D r. 11-15
11	C^2:D	a	Gevangen in de veiligheid der		haven...^+
		b	[	]	laagte		,
	M^1-D		|			|...

12	C^2:D	a	- ga'k de		onrust	dulden van een nieuwe klaart.^+
		a	[				]	?
	M^1-T		|					|
	P^2	a	|					|
		b	[	]	ó[nrust]	[		]
	M^2		|	|	onrust	|		|
	D		|	|	ónrust	|		|^+

13	C^2:D	a	Neen	:	waar		'k me laat van 't onbekende laven^+
		b	[			]	ik, de eigen duisternis doorstaard
		c	[	]	[de eigen]				[duisternis] se [door]ge[staard]
	M^1-D		|					|	duisternissen dóorgestaard,

14

C^2:D

a

heb

ik

,

[xxx] [ ø ]

die[?] oogen zonder graagte,^+

b

[

]

'[k,]

baatlooze

[

]

b

[

]

[baatloo]s open

[ooge]

[

]

M^1

|

|

baatloos-open

oogen

|

|

P^1

a

|

|

b

[

]

[ooge]

[

]

T-D

|

|

15	C^2:D		bevonden, God, dat		gij	deze		ooge	waart^+
	M^1		|	|	gíj	|				|	.
	P^1,T		|	|	gij	|					|
	P^2-D		|	|	Gij	|	|	oogen	|		|

+ [←C, 15]

+ [←C, 16]

+ [13-15←A]

+ [←C, 11]

+ [fasering?]

+ [←C, 12]

Noten

1	In fase c in r. 13 van C^2:D is de komma na ‘ik’ abusievelijk niet doorgehaald; de doorhaling is als geïntendeerd beschouwd.
2	Van het gedicht verscheen een vertaling in het Frans.