Cyrurgie

Cap. 2.
¶ Vande(n) huve bi.....²⁾ va(n) si(er)e v(er)ste(n)nissen³⁾.

Die huuf alse platearius seit die verswaert menechwerf bi vervulten van humoren. ende onderwilen so verlanget hi. Ende hi versweert onderwilen bi heten humoren ende onderwilen bi vervultheiden die comen van couden humoren. ¶ Die comen van heten humoren. dien doe bloet laten onder die tonge in die .2. blauwe adren. ende maect hem ene gargarisacie van sumacke.⁺ van balaustiën. van gallen. ende van rosebladren. die gesoden in watere ende geziet ende getempert met dyamoron. Of nemt dwater vorseit ende doeter toe .1. luttel aysiins. of doeten gargariseren⁺ met dyamoron allene. ¶ Ende eist dat die huuf verlanget bi couden humoren

of versweert. de welken men mach⁺ kennen bi dat die mont geeft vele speecsels. of dat die stede si onder⁴⁾ rootheide dat es bleec. so doet

2) Woord onleesbaar.

3) C: Van den huve ende datter toe behoert. G: Vanden huven die verlanghet of zwellet.

+ C 35c.

+ G 78b.

+ B 131c.

4) G: sonder

[p. 105]

hem dese cure. ¶ Purgiert ierst den zieken met pillen diemen heet pillen cochie¹⁾ ende yere pigra galieni. of gi cont. dat qualike mach siin. of gine wert vroet van medicinen. daerna so maect dese gargarisacie. Nemt asiin .1. deel zeem .½. deel. dit doet spelen. Ende daerin so doet zaet van mirtillen ende rode rose bladen. piretrum gingbere. vanden welken gi maect pulver stampende in enen mortier. ende daerna so maect pulver van swerten pepere. ende van zoute armoniac. ende van antimoniën. ⁺ende van gallen. dit so blaest met ere pipen (zie fig. XXXI) opten huuf. ¶ Ende es u dit te pijnlijc. so nemt²⁾ gallen van balaustie. ende sumac [ana partes equales C] die doet spelen in regen watere³⁾. ende temperet met dyamoromme heeter ⁺dan laeu. ende dat gargarisere. ¶ Ende en hulpt dit niet ende men moet sniden. so kent den welken men es sculdech te snidene. Enten welken men niet sniden en mach. Ende dat siin dese die groet ende dicke siin ende swertachtech ende root. ten swerten wert kerende. die en snijt niet. Mer die cleine siin ende lanc als .1. musensteert scarp dalende tote op die tonge. die sal men sniden met enen sizoor aldus ⁺(zie fig. XXXII)⁴⁾. [Ofte C] doet maken .1. lange pipe alse .l. floyte⁵⁾. ende⁶⁾ vaste gestopt met enen plaetkine daeran gesaudeert wel vaste. ende bi den ende so sal siin .1. gat daer die huuf in dalen mach⁷⁾. ende daertoe so hebt enen priem ten ende scarp stalijn ende .1. luttel breet ende wel snidende. dien stect in die pipe tote biden gaetkine. ende die pipe stect in den mont ende doet so dat die huuf vallet int gaetkiin vander pipen vorseit toten bodeme. Dit sal af sniden den huuf die es gedaelt binnen der pipen.⁺ (zie fig. XXXIII) Dan so hebt dit pulver gemaect. ¶ Nemt mastic. canele. gebernt zout. hier af so maect .1.⁺ pulver stampende wel cleine. ende van desen pulvere so duwet opten huuf wel vaste met uwen dume. dit sal stremmen dbloet ende heilen die wonde. ¶ Ende als gi den huuf snijt. so wacht wel dat gine niet en snijt te cort no te lanc. mer tsiere naturliker sceppenissen. Want int sniden vanden huve so vallen vele avonturen also avicenna seit⁸⁾. dat vele pinen comen vander snede. Dierste es faute vanden lude of vander stemmen. Dander es bedructheit vander longenen of dat si

vercout wert. Terde es die hoeste⁺ altenen. Ende tfierde es dorst sonder verdriven. Ende dat vijfte es dattie mage wert ontreint van der complexiën vanden stove ende van roke datse ontfaet. Ende tseste ontsiet men meest tsniden omme tcoude vander lucht dat men niet gedogen en mach. Tsevende es om dattie lucht in den zieken ontempert wert. Dachtende es. dat hem tcoude stect in die borst al tote hi doot es. Die .9. pine es dat men bloet spuwet. dat ment cume of niet onthouden en mach. Ende daeromme eist grote vrese den huuf te snidene. Daer omme

1) C: cochias rasis

+ G 78c.

2) Schets in G.

3) C: in water dat van loode valt. G: water alst reghent van eenen lodenen dacke.

+ C 35d.

+ G 78d.

4) Ook in G een schets.

5) In C en G eenvoudige schetsen.

6) C: ten hende

7) In C eenvoudige schets.

+ G 79a.

+ C 36a

8) De rest van dit hoofdstuk ontbreekt in C en in G.

+ B 131d.

[p. 106]

seit ypocras vanden huven die geswollen siin ende root. die siin sorchlijc te snidene. omme detter datter na volget. of vloyinge van bloede. ende daeromme salmer met andren werken toe gaen. ende scuwen tsniden. ¶ Ende en mach men den snidene niet ontgaen. ende die huuf hanget tote in die kele. so sal men sniden. Mer men sal ierst den lichame purgieren. Ende daer af seit avicenna. den huuf te snidene met vollen lichame van humoren. dats grote vrese. Es die huuf subtijl ende lanc alse die steert van ere muus. dat hi sit optie tonge ende hi niet root en es no swert. so en es des snidens gene vrese. alsoet vorseit es. te snidene af dat hi langer es. dan die huuf es sculdech te sine bi naturen.