Cyrurgie

[Vierde boec. Van den monde.]

Dits die tafele vanden vierden boeke ende tractert vanden monde ende heeft in .20. capittelen. Ende ierst vander sceppenissen van den mont.

.2.	van den huve in die kele
.3.	van den ziecheiden die in die tonge comen.
.4.	vander swillingen vander tongen
.5.	van sweringen op die tonge
.6.	van clievingen vander tongen
.7.	vander bint adren
.8.	van ranula onder die tonge
.9.	van spasme vander tongen
.10.	van verlagen vander tongen
.11.	van puusten van den mont ende van den vlagen
.12.	van ziecheiden van den tantvlesce
.13.	van cankere int tantvleesch
.14.	van groeten vlesce an tantvleesch alse spenen
.15.	van clievingen vanden lippen
.16.	van den tantvlesce geswollen
.17.	van hoe die tantswere toe comt
.18.	van te genesene tantswere sonder gaten
.19.	van tanden met gaten
.20.	van tanden wit te makene^1).

1)

1

⁺Yerst dye scepenesse van der mont bynnen

2

vanden huden biden rade van plateariusse

3

vander tonghen ende van der ziecheden dye comen indye tonge

4

vanden puusten oft bleynen op dye tonghe inden mont

5

van swellinge oft zweeringhe op dye tonghe

6

van clievynge op die tonge

7

vander bynt adere

8

van ranula ane die tonge dats eene aposteume alse clieren geswollen

9

van spasme vander tongen dats wedertreckinghe

10

van verlaginghe dat soe heet Joechteyt vander tongen

11

van puusten vander mont ende van vlayinghen

12

vander siecheyt vanden tantvleesche

13

vanden kanckere int tantvleesch oft eldere

14

van groten vleesche ant tantvleesch alse spenen

15

van clievynghen vanden lippen oft vlayinghen

16

vanden tantvleesche dat geswollen ende gesceden

17

vanden anderen oft van den lippen

18

van dat dye sweeringe vanden tanden toe compt

19

vanden tanden dye cuere dye sweeren sondergaten

20

vanden tanden dye sijn gegaet dye cuere dair off

21

vanden tanden die sweert zijn wit te makene.

Dye scorpnesse vander mont ende dair bynnen
⁺Hier beghint den bouc van der mont
Hier ent den bouc van der nesen ende hier comt ane den bouc vander mont ende van al datter binnen es.
‘Die taffele der of’
Van den huve bi den rade van platearius
Van der thongen ende boren siecheit
Van puusten ofte bleinen op der tonghen
Van der zweeringe der tongen
Van der cleevinge der tongen
Van der bint aderen ane de thonge hebbende
Van ranula onder den tonge
Van den crampen in der tongen
Van der yichticheeden der tongen
Van puusten des monts in comende binnen
Van den siecheden des tantvleesch
Van den cancker ane dat tantvleesch dore
Van cleevinghen der lippen ofte vlaminghen
Van den tantvleesch ghezwollen
Hoe die zweeringe der tanden toe comt
Die cuere der tanden van der zweeringhen
⁺Van zwarten tanden wit te makene ende te suveren.
Hier beghint dat cappittele van den monde. Ende van al datter binnen es.

+ G 76c.

+ C 34c.

+ C 34d.

[p. 103]

⁺Die mont es hol ende ⁺binnen alomme verhuut. dewelke huut es vaste an die mage ende dat binnen. waerbi dat somwile so comt enege dinc ant palas van den mont dwelke doet den mensce spuwen. Ter holheiden vanden mont so comen .2. wegen vanden welken dient deen van swilgene. ende dander van ademene. dats den adem met in te halene ende uut te sendene. bi den welken dat de mensce sprect ende ademt ende es geformert van cartillagen. vanden welken deen es geheten met sulken lieden die cnop¹⁾ vander kelen ende dander es achterwert iegen dbeen vanden halscnocke. ende hee(f)t en genen name hebbende⁺ ende terde es geheten cunnele of deckinge²⁾ ende dit es gevoucht metten gecnoese dat geheten es die cnop vander kele. Ende dits

+ G 77a.

+ C 34d.

1) C: crop

+ G 77b.

2) C: decsele

[p. 104]

⁺dat cunnele heet dat roert bi siins muskelen bi den welken alse de mensce sprect. so luuct die wech vander longenen ende ontdoe(t) den wech van den geswilge. dat geheten es ysopagus ol binnen op dende¹⁾. Want alse de mensce sprect

⁺ende eet. so gevallet onderwilen dat de spise daer in gaet. ende dan so moet hijt unthoesten bi crachte. Boven desen lede gaet of hanget die huuf. binnen den huve so siin gaten van den nese. dewelke huuf es boven dicke ende onder smal ende scarp. dwelke den luut ⁺blouwet ende sceppenisse geeft comende uter longenen dore den roepere. Waerbi dat men vint lieden die spreken dore den nese bi naturen die en genen huuf en hebben. dore welken huuf die herssenen hem purgieren van harer overvloyentheden. ¶ In die holheit vanden monde so es gecoppelt die ⁺tonge. dat een led es van vulten ende moru vleesch ende van adren meer dan bedarf andere leden. Ende si heeft in haer wortele. dats int begin ter kelen wert 2. fonteynen. in dwelke si vergadert haer speecsel dat die tonge verscht. dewelke tonge dient der spisen te ⁺keerne onder die tanden alse de mensce cuwet. bi welken enen mensce toe comt smake. Ende si ⁺snijt oec den luut die comt uten roepere ende formeret dwort. waerbi die dicke tongen hebben en spreken niet also claerlike haer word alse die hebben dunne tongen. ¶ Ende daer siin oec die tanden binnen. ende sulke siin diere hebben .32. .16. onder ende .16. boven. Ende sulke hebbender .28. .14. onder ende .14. boven. dewelke tanden siin van den geslachte vanden benen Ende si hebben beseffelijcheiden in maer dat en doen ander been niet. ¶ Ende buten den tanden so siin lippen. die sijn die doren vanden mont ende oec hulpe vander spraken. dat behoort al den mont. in welke vorseide dingen mogen comen vele ziecheiden ende in elc⁺ sonderlinge. van welken men hierna sal wisen van elker ziecheit sonderlinge .1. deel.

+ C 35a.

1) G: etende

+ B 131b.

+ G 77c.

+ †

+ C 35b.

+ G 77d.

+ G 78a.

+ G 76c.

+ C 34c.

+ C 34d.